1- عاقبت و سرانجام شیطان در دنیا “
قرآن مجید از شیطان نقل میکند که پس از اینکه به دلیل سجده نکردن بر انسان و تمرد از دستور الهی، رانده شد، به خداوند عرض کرد: قالَ رَبِّ فَأَنْظِرْنِی إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛پروردگارا! مرا تا روزی که بر انگیخته خواهند شد مهلت ده(حجر، 36). شیطان در این درخواست دو مطلب را از خداوند متعال خواسته است: 1. به او مهلت داده شود، 2. این مهلت تا قیامت و روز مبعوث شدن بندگان ادامه داشته باشد.
پاسخ حضرت حق تعالی به او چنین است: قالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ * إِلى یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ ؛تو از مهلت یافتگانی، تا روز و وقت معلوم(حجر، 37و38)
خداوند متعال به او مهلت داده است و درخواست اولی او را اجابت کرده است. اما درخواست دوم او او را که خواسته بود تا روز قیامت مهلت داشته باشد اجابت نشده است، بلکه تا روز و وقت معلوم به او مهلت داده شده است.
پس، این وقت معلوم چه زمانی است؟
در بحار الانوار، ج60 ص221، از امام صادق علیه السلام روایتی وارد شده است ابن وهب از امام درباره سرنوشت ابلیس در آیه پرسش می کند که این روز، چه روز و زمانی است؟ امام می فرمایند: ای وهب! آیا تصور می کنی که آن روز زمانی است که خدا در آن روز مردم را مبعوث میکند؟(چنین نیست) بلکه خداوند ابلیس را تا روز قیام قائم ما مهلت می دهد. در آن زمان حضرت، ابلیس را محکم می گیرند و گردن او را می زنند و آن روز، زمان معلوم است.
چراکه هدف اصلی انسان، سعادت است و سعادت در جامعه بشری با حکومت حضرت مهدی علیه السلام حاصل می شود که در آن زمان زمین پر از عدل و داد می شود و خبری از کفر و ظلم نیست. در آن زمان، قلبها از وسوسه های شیطانی پاک می شود و فساد نابود می گردد. در این روز، ابلیس که کاری جز وسوسه و به انحراف کشاندن جامعه بشری ندارد، به عنوان اصل فساد، گردن زده می شود پس منظور از کشته شدن ابلیس و شیطان به دست حضرت، به قتل رساندن شیطان و پایان مهلتی است که به شیطان داده بود. البته قتل شیطان و ابلیس، به معنای از بین رفتن همه شیاطین به ویژه انسانهای شیطان صفت نیست، زیرا تکلیف برقرار است و تکلیف دائر مدار اختیار خیر و شر است و برخی انسانها هستند که نقش شیطان را بر عهده دارند. ضمن اینکه نفس اماره نیز است. در حقیقت امام، رئیس شیطانها را که نقشی اساسی برای انحراف و گناه دارد از بین می برد.
(برای آگاهی بیشتر به تفسیر المیزان، ج14، ص167ـ 169 ذیل آیه 38 از سوره مبارکه حجر و ص 184 ذیل بحث روایی آیه مذکور مراجعه شود).

2- عاقبت و سرانجام شیطان در آخرت:
شیطان در آتش دوزخ عذاب می بیند و خلقت او از آتش منافاتی با عذاب او در جهنم ندارد. چون آتش جهنم شرایط خاص خود را دارد؛ نقل است که روزی خطیبی اظهار داشت که چون شیطان از جنس آتش است، پس آتش آسیبی به او نمی‌رساند. بهلول عاقل پاسخ عملی به او داد و کلوخی برداشت و به سر او زد و فرار کرد. بهلول را گرفتند و مورد بازپرسی قرار دادند. او در جواب گفت: اگر آتش نمی‌تواند به شیطان آسیب برساند، خاک و کلوخ نیز به این شخص آسیبی نمی رساند چون او نیز از خاک آفریده است.
به فرض این جریان یک قصه و افسانه هم باشد، ولی گویای این واقعیت غیر قابل انکار است. همان طور که آدمی از خاک آفریده شده، ولی از خاک و کلوخ آسیب پذیر است شیطان نیز چنین است و حقیقت خلقت یک موجود غیر از ساختار کنونی اوست.
گذشته از این شیطان از آتش دنیا خلق شده و آتش دوزخ قابل قیاس با این آتش نیست. مثلاً در روایتی آمده:
«فلو أنّ حلقه فی السلسله التی طولها سبعون ذراعاً وضعت علی الدنیا، مات من حرّها، و لو أنّ قطره من الزقوم و الضریع قطرت فی شراب اهل ادنیا مات اهل الدنیا من نتنها ـــ اگر یک حلقه از زنجیره آتش جهنم که بلندی آن هفتاد ذراع است به دنیا گذاشته شود، آب می‌شود از حرارت آن و اگر قطره‌ای از زقوم و ضریع آن در آب ها بچکد اهل دنیا همه از بوی گند آن می‌میرند»( صدوق، عیون اخبار الرضا، نشر دار العلمیه، قم 1367 ش، ج 1، ص 123).
بنابراین آتش جهنم به گونه‌ای است که همه جهان را با تمام موجوداتش حتی آتش دنیا و شیطان را که از آن آتش خلق شده ذوب می‌کند.
عذاب‌های جهنم تنها منحصر به سوزش با آتش نیست. بلکه در جهنم غیر از عذاب جسمانی که جسم جهنمیان را می‌سوزاند، عذاب‌های روحی نیز وجود دارد که جان‌ها را می‌سوزاند و به مراتب دردناک‌تر از آتشی است که بدن‌ها را می‌سوزاند.(امام خمینی، چهل حدیث، نشر مؤسسه آثار امام خمینی، 1378 ش، ص23).