مباحث مهدویت-3

سفیانی؛ اولین دشمن امام عصر(عج) / فاصله خروج سفیانی تا قیام امام عصر(عج) چه مدت است؟

سفیانی در ماه رجب خروج می‌کند و یمانی و خراسانی هم در این ماه قیام می‌کنند؛ بعد در ماه رمضان، ندای آسمانی شنیده می‌شود

سفیانى پس از شکست در عراق و حجاز، به شام و فلسطین باز مى‌گردد تا در بزرگترین نبرد خود با حضرت مهدى(عج)، یعنى نبرد بزرگ فتح قدس به مصاف بپردازد. در روایتی طولانی از امام باقر علیه السلام نقل شده است که بعد از خسف بیداء لشکر سفیانی، حضرت مهدی علیه السلام بعد از حضور در کوفه عراق، با سپاه خود بسوى سرزمین شام لشکرکشى مى‌کند و در مرج‌ عذراء، منطقه ای در دمشق، اردو مى‌زنند. سفیانی نیز نیروهاى خود را از منطقه شام و دمشق، خارج کرده و به طرف فلسطین عقب‌نشینی می‌کند.

معرفی نشانه های حتمی ظهور

در مجموعه روایات علائم ظهور، از پنج نشانه به صورت ویژه و مستقل سخن به میان آمده است. اهمیت این نشانه‌ها را می‌توان هم از تعدد روایات مربوط به آن‌ها و هم از جداسازی و بیان این نشانه‌ها به شکل مستقل دریافت. شیخ صدوق در کتاب کمال الدین، با سلسه اسنادش از امام صادق علیه السلام در حدیث معتبری نقل کرده است:

قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ خَمْسُ عَلَامَاتٍ مَحْتُومَاتٍ الْیَمَانِیُّ وَ السُّفْیَانِیُّ وَ الصَّیْحَةُ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّکِیَّةِ وَ الْخَسْفُ بِالْبَیْدَاء. [صدوق، کمال الدین، ج2، ص650]

پیش از قیام قائم پنج نشانه حتمی است: یمانی، سفیانی، صحیه آسمانی، شهادت نفس زکیه و خسف بیداء

سفیانی، اولین نشانه حتمی ظهور

سفیانی در ماه رجب خروج می‌کند و یمانی و خراسانی هم در این ماه قیام می‌کنند؛ بعد در ماه رمضان، ندای آسمانی شنیده می‌شود و در ماه ذی الحجۀ، قتل نفس زکیه اتفاق می‌افتد و در ماه محرم واقعه شریف قیام (خروج) امام مهدی علیه السلام رخ می‌دهد. بنابراین از نظر زمانی، سفیانی، اولین نشانه حتمی ظهور در ماه رجب خواهد بود. امام صادق علیه‌ السلام در حدیث معتبری فرموده اند:

إِنَ أَمْرَ السُّفْیَانِیِ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجَهُ فِی رَجَبٍ . [صدوق، کمال الدین، ج2، ص650]

خروج سفیانی از نشانه های حتمی و قطعی است و در ماه رجب روی خواهد داد.

روایات اسلامی، در مقام اشاره به این شخصیت، بیشتر از دو واژه «سفیانی» و «ابن‌آکلۀ الاکباد» (پسر زن جگرخوار) استفاده شده است. و از سوی دیگر، در برخی از روایات از امام معصوم درباره نام سفیانی سؤال شده است. که نشان می دهد سفیانی نام او نیست. در مجموع، روایات، هشت نام را برای سفیانی برشمرده‌اند، پنج نام از غیرمعصوم است و تنها سه نام آن، از پیشوایان معصوم بیان شده و از میان این سه روایت، دو روایت آن از منابع اهل سنت است و تنها روایتی که نام سفیانی را عثمان می‌داند، در منابع حدیثی شیعه آمده است. بنابراین ما نمی توانیم درباره نام سفیانی به صورت قاطعانه قضاوت کنیم. البته دانستن نام سفیانی چندان ثمری دربر ندارد. امامان معصوم به جای توجه دادن شیعیان به شناخت نام سفیانی، بیشتر به عملکرد و تسلط وی بر مناطق پنج گانه شام، توجه ویژه ایی داشته اند. و بیشتر به تبیین لقب و نسب او که به خاندان ابوسفیان می رسد، توجه ویژه نشان داده اند تا نام سفیانی.

فاصله بین خروج سفیانی و ظهور امام عصر

در روایات ذکر شده است که حضرت در سالی که فرد است، در عاشورای ماه محرم ظهور و قیام می فرمایند. در روایتی از امام باقر علیه السلام نقل شده است:

یَقُومُ الْقَائِمُ فِی وَتْرٍ مِنَ السِّنِین … .[نعمانی، الغیبۀ، ص 262]

قائم در سال فرد ظهور خواهد کرد … .

و از طرفی خروج سفیانی هم شش ماه قبل از ظهور حضرت است، پس نتیجه می گیریم، سفیانی در ماه رجب سال زوج، خروج می کند.

برخی روایات، خروج سفیانی را با یمانی و خراسانی در یک سال و همزمان با هم معرفی کرده اند.

امام باقر علیه‌ السلام در این‌باره فرموده اند:

خُرُوجُ الثَّلَاثَةِ السُّفْیَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِی شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ وَ لَیْسَ فِیهَا رَایَةٌ أَهْدَى مِنْ رَایَةِ الْیَمَانِیِّ لِأَنَّهُ یَدْعُو إِلَى الْحَق. [شیخ طوسی، الغیبۀ، ص 446]

قیام سفیانی، یمانی و خراسانی، در یک سال، یک ماه و یک روز خواهد بود که هدایت یافته ترین پرچم، پرچم یمانی است زیرا که به حق دعوت می کند.

حمله لشکر سفیانی به عراق و عربستان

دامنه تخریب و نابودی لشکر سفیانی تمام منطقه دمشق در کشور سوریه تا بغداد در کشور عراق، را شامل می شود. بویژه سفیانی برای ویرانی کوفه به عنوان مرکز حکومت جهانی حضرت مهدی علیه السلام و مدینه شهر پیامبر اکرم، تلاش بیشتری خواهد کرد. مفضل بن عمر از اصحاب امام صادق علیه السلام، از قول ایشان در توصیف گزارش یکی از یاران سفیانی به جهانیان چنین نقل می کند:

… فِی جَیْشِ السُّفْیَانِی وَ خَرَّبْنَا الدُّنْیَا مِنْ دِمَشْقَ إِلَى الزَّوْرَاءِ وَ تَرَکْنَاهَا جَمَّاءَ وَ خَرَّبْنَا الْکُوفَةَ وَ خَرَّبْنَا الْمَدِینَة … .(مجلسی، بحار الانوار، ج 53، ص 10)

… ما،لشکر سفیانی، دنیا را از دمشق تا بغداد، ویران کردیم و کوفه و مدینه را هم ویران ساختیم …

هدف حمله لشکر سفیانی به عربستان

سپاه سفیانى از مدینه به قصد پیکار با حق و قتل حجت خدا، حضرت مهدی(عج)، تخریب کعبه و کشتار اهل حرم به سمت مکه، خارج می شود. در ضمن روایتی، که ماحصل گفتگوی بشیر(یکی از نجات یافتگان سپاه سفیانی از خسف بیداء)، با حضرت مهدی است، به این قصد سپاه خسف تصریح شده است:

… نُرِیدُ إِخْرَابَ الْبَیْتِ وَ قَتْلَ أَهْلِهِ … . (حلی، مختصر البصائر، ص445)

… می‌خواستیم کعبه را تخریب و اهل مکه را به قتل برسانیم… .

اما وقتی قصد حمله به شهر مکه و تخریب کعبه را دارند، در منطقه بیداء، بین مکه و مدینه، لشکر سفیانی در زمین فرو می روند و خسف بیداء لشکر سفیانی، اتفاق می افتد.

… حَتَّى إِذَا نَزَلُوا الْبَیْدَاءَ وَ هُوَ جَیْشُ الْهَمَلَاتِ خُسِفَ بِهِم … . (عیاشی، التفسیر، ج1، ص65)

… تا اینکه سپاه سیل‌آسای(سفیانی) در بیداء در بین مکه و مدینه، فرود می‌آیند (و به امر الهی) در زمین فرو می‌روند و خسف میشوند.

مراحل شورش سفیانی

جنبش سفیانى، در سه مرحله به اجرا درمى آید:

1. مرحله جنگ و کشتار در شش ماهه اول در منطقه شام،

2. سپس هجوم و پیکار او در عراق و حجاز،

3. و سر انجام عقب نشینى از توسعه طلبى در عراق و حجاز در برابر سپاه حضرت مهدى علیه السلام به سمت شام و ایجاد کمربند امنیتی با هم پیمانان رومی در برابر سپاه امام مهدی.

جنگ سفیانی در شام و سوریه

روایات مربوط به سفیانى، جنگ هاى شش ماهه اول وى را به اختصار ترسیم مى کنند، جنگ هاى داخلى او با ابقع و اصهب و سپس با نیروهاى اسلامى و غیر اسلامى مخالف خود است، تا تسلط او بر سرزمین شام کامل گردد. ولى با توجه به نوع جنبشِ او، طبیعى است که این شش ماه، مملو از عملیات متراکم نظامى خواهد بود تا بتواند سیطره خود را استوار و نیروهاى زیادى را براى نبردهاى گسترده نُه ماه آینده تجهیز و آماده نماید. طبق روایات، پیروز نهایی جنگ شام، سفیانی است.تسلط سفیانی بر منطقه شام، قدرتمندانه و مطلق است و وقتى وی از استیلاى خود بر منطقه شام آسوده خاطر شود، عملیات مهم برون مرزى خود را آغاز مى‌کند.

از امام باقر علیه السلام نقل شده است:

… فَأَوَّلُ أَرْضٍ تَخْرَبُ، أَرْضُ الشَّامِ ثُمَّ یَخْتَلِفُونَ عِنْدَ ذَلِکَ عَلَى ثَلَاثِ رَایَاتٍ رَایَةِ الْأَصْهَبِ وَ رَایَةِ الْأَبْقَعِ وَ رَایَةِ السُّفْیَانِی … . (نعمانی، الغیبۀ، ص280)

… اول جایی که خراب می‌شود، منطقه شام (سوریه و …) است در این هنگام سه پرچم با هم درگیر هستند: اصهب، ابقع و سفیانی … .

و در تفسیر عیاشی از امام باقر علیه السلام نقل شده است که همزمان با اوج درگیری‌های منطقه شام، در دیگر مناطق سرزمین‌ها و کشورهای عربی نیز، درگیری و آشوب و اختلاف، وجود دارد:

… وَ هِیَ سَنَةُ اخْتِلَافٍ فِی کُلِّ أَرْضٍ مِنْ أَرْضِ الْعَرَب… . (نعمانی، الغیبۀ، ص280)

… و آن سالی است که اختلاف سرزمین های عربی را فرا گرفته است … .

جنگ قرقیسیا و عدم آسیب به شیعیان

سفیانى در نُه ماهه پایانى حکومت خود، دست به نبردهاى بزرگى مى زند که مهمترین آنها نبرد قرقیسیا و سپس جنایات او در عراق می باشد.

… ِیَمُرُّ جَیْشُهُ بِقِرْقِیسِیَاءَ فَیَقْتَتِلُونَ بِهَا فَیُقْتَلُ بِهَا مِنَ الْجَبَّارِینَ مِائَةُ أَلْف … . (نعمانی، الغیبۀ، ص 280)

… و سپاه سفیانی به قرقیسیا میرسد. در آنجا نبردی درمی‌گیرد و از ستمگران و جبارین، صد هزار نفر کشته میشوند … .

اما در آن سال ها، امنیت و آرامش از کشور عراق، سلب شده است. امام صادق علیه السلام در ضمن روایتی طولانی فرمودند:

قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِم … شُمُولِ أَهْلِ الْعِرَاقِ خَوْفٌ لَا یَکُونُ لَهُمْ مَعَهُ قَرَار. (شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص378)

قبل از ظهور حضرت مهدی علیه السلام … تمام عراق را هراس و خوف شدیدی فرا می‌گیرد و آرامش از این دیار رخت بر‌می‌بندد.

جنگ قدس و شکست سفیانی

سفیانى پس از شکست در عراق و حجاز، به شام و فلسطین باز مى‌گردد تا در بزرگترین نبرد خود با حضرت مهدى، یعنى نبرد بزرگ فتح قدس به مصاف بپردازد. در روایتی طولانی از امام باقر علیه السلام نقل شده است که بعد از خسف بیداء لشکر سفیانی، حضرت مهدی علیه السلام بعد از حضور در کوفه عراق، با سپاه خود بسوى سرزمین شام لشکرکشى مى‌کند و در مرج‌ عذراء، منطقه ایی در دمشق، اردو مى‌زنند. سفیانی نیز نیروهاى خود را از منطقه شام و دمشق، خارج کرده و به طرف فلسطین عقب‌نشینی می‌کند. امام باقر علیه السلام میفرمایند:

… ثُمَّ یَسِیرُ حَتَّى یَأْتِیَ الْعَذْرَاءَ هُوَ وَ مَنْ مَعَهُ وَ قَدْ أُلْحِقَ بِهِ نَاسٌ کَثِیرٌ وَ السُّفْیَانِیُّ یَوْمَئِذٍ بِوَادِی الرَّمْلَةِ حَتَّى إِذَا الْتَقَوْا وَ هُمْ یَوْمَ الْإِبْدَالِ … . (شیخ مفید، الاختصاص، ص 256)

… سپس حضرت مهدی علیه السلام با همراهانش به مرج عذراء در دمشق مى‌آیند در حالى که بسیارى از مردم به آن حضرت پیوسته‌اند و سفیانی (بعد از عقب نشینی از عراق) در منطقه رمله فلسطین مستقر می شود تا اینکه سرانجام بین دو لشکر، درگیری پیش می آید و آن روز ابدال و دگرگونی ها است … .

البته نیروهای رومی (غربی ها) در منطقه رمله فلسطین، از قبل در آنجا لشکر، پیاده کرده اند.

… یَسْتَقْبِلُ مَارِقَةُ الرُّومِ حَتَّى تَنْزِلَ الرَّمْلَة … . (بحار الانوار، ج52، ص224)

… رومی ها (غربی ها) نیز وارد رمله فلسیطین شده اند … .

… وَ تَنْزِلُ الرُّومُ فِلَسْطِین … . (شیخ طوسی، الغیبۀ، ص 463)

… و در ان هنگام، رومی ها (غربی ها) وارد فلسطین شده اند … .

تا یکی دیگر از بزرگترین جنگ های آخرالزمان، جنگ طبریه در فلسطین، بین لشکریان امام مهدی و لشکریان سفیانی که از پشتیبانی رومی ها و یهود، برخوردار هستند، رخ میدهد. پیروز این جنگ، سپاه امام مهدی علیه السلام خواهد بود و پیروزمندانه، وارد قدس خواهند شد و فلسطین برای همیشه آزاد خواهد شد.

لازم به ذکر است، روند حرکت سفیانی همچون اجدادش، می باشد و کاملاً شبیه حرکت بنی امیه در مقابل حضرت علی علیه السلام، امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام می‌باشد. معاویه در زمان حضرت امیر سلطه خود بر منطقه شام را عملیاتی نمود، در زمان امام حسن علیه السلام ، سلطه بر عراق و در زمان یزید ملعون سلطه بر حجاز را رقم خورد.

امام صادق علیه السلام در این خصوص فرموده اند:

إنا و آل أبی سفیان أهل بیتین تعادینا فی الله: قلنا صدق الله و قالوا کذب الله، قاتل أبوسفیان رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و قاتل معاویۀ علی بن ابیطالب علیه‌السلام و قاتل یزید بن معاویۀ الحسین بن علی علیه‌السلام و السفیانی یقاتل القائم.[معجم احادیث الامام المهدی، ج 3، ص 467]

ما و خاندان ابوسفیان، دو خانواده هستیم که به جهت خداوند با یکدیگر دشمنی کردیم. ما خداوند را تصدیق کردیم و آنها تکذیبش کردند. ابوسفیان با پیامبر صلی الله علیه و آله جنگید و معاویه با علی بن ابیطالب علیه‌السلام و یزید با حسین بن علی علیه‌السلام. سفیانی نیز با قائم علیه‌السلام خواهد جنگید.

تفاوت در روند حرکت سفیانی و معاویه، تفاوت در جایگاه ایرانیان در این دو مقطع تاریخی می‌باشد. در زمان بنی امیه و صدر اسلام، ایرانیان در پایین‌ترین سطح قدرت قرار می‌گیرند تا در معادلات منطقه دخالت نکنند و اعراب امتحان خود را پس دهند. اما در آخرالزمان، ایرانیان به اوج قدرت تاریخی خود می‌رسند و مهم‌ترین نقش را در معادلات منطقه ایفا می‌نمایند و باعث موفقیت و پیروزی نهضت زمینه ساز ظهور می‌گردند.