سلام.چرا مامون با اینکه امام رضا(ع) را بااین که این همه راه از مدینه به سمت خراسان دعوت نمود تا امام رضا(ع) را به جانشینی و ولایت عهدی خود برای مسلمانان کند اما بخاطر ترس از دست دادن حکومت خویش امام رضا(ع) را به شهادت رسانید؟

جواب اجمالی : در باره علل دعوت مامون از امام رضا ع دلایل متعددی وجود دارد . شاید مهم ترین دلایل ساکت کردن علویان و تحت نظر بودن امام رضاع بود . پس از ولایتعهدی امام رضا ع و پیروزی مامون بر امین و از سر راه برداشتن رقیبان و وزرا و پس از سعایت بزرگان بنی العباس و احساس خطر از امام رضاع و علویان در خراسان، مامون قبل از سفر به بغداد ، امام ع را از سر راه بر داشت و امام را به شهادت رساند .
توضیح بیشتر :
مأمون بر خلاف نقشه هایی که در سر پرورانده بود با مشکلی به نام امام رضاع مواجه شد . هم امام با مامون همراهی نمی کرد و هم شیعیان احساس قدرت کردند هم مامون و هم بنی العباس از ناحیه امام رضاع احساس خطرکردند و چاره ایی جز شهادت امام رضاع را نداشتند .
شهید مطهری می نویسد: «قرائن نشان می دهد که امام رضا ـ علیه السّلام ـ را مسموم کردند و یک علت اساسی همان قیام بنی العباس در بغداد (بر علیه مأمون) بود. مأمون در حالی حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ را مسموم کرد که از خراسان به طرف بغداد می رفت و مرتب اوضاع بغداد را به او گزارش می دادند. به او گزارش دادند که بغداد قیام کرده او دید که حضرت رضا ـ علیه السلام ـ را نمی تواند عزل کند و اگر با این وضع بخواهد برود آنجا کار بسیار مشکل است. برای اینکه زمینه رفتن آنجا را فراهم کند و به بنی العباس بگوید کار تمام شد حضرت را مسموم کرد و آن علت اساسی که می گویند و قابل قبول هم هست و با تاریخ وفق دارد همین جهت است »( مطهری، مرتضی، سیری در سیره ائمه اطهار، تهران، صدرا، چاپ بیست و هفتم، 1384، ص 210. )
به نظر می رسد انگیزه اصلی مأمون در به شهادت رساندن امام رضا ـ علیه السّلام ـ همین مطلبی باشد که ذکر شد . چرا که قیام عباسیان در بغداد جز به خاطر ترس از روی کار آمدن علویان نبوده است .
طبری می نویسد: «مأمون نامه ای به بنی عباس در بغداد نوشت و مرگ علی بن موسی ـ علیه السّلام ـ را به آنان اعلام کرد و از آنان خواست که به اطاعت او درآیند زیرا دشمنی آنان با او جز با بیعت وی با علی بن موسی ـ علیه السّلام ـ نبوده است (محمد بن جریر طبری، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، چاپ دوم، 1364 ، ج 13، ص 5676 .)
از دیگر موجباتی که مورخان در قتل امام رضا ـ علیه السّلام ـ ذکر کرده اند، کینه ای می دانند که مأمون از امام رضا ـ علیه السّلام ـ به دل گرفته بود. طبرسی می نویسد: علتی که موجب شد مأمون امام رضا ـ علیه السّلام ـ را به شهادت برساند این بود که آن حضرت بی محابا (و بدون ترس) حق را در برابر مأمون اعلام می کرد. در بیشتر موارد در مقابل او قرار می گرفت که موجب عصبانیت و کینه او می شد.( فضل بن حسن طبرسی، اعلام الوری، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1417، ج 2، ص 80؛ شیخ مفید، همان، ج 2، ص 260 . )

منابع جهت مطالعه بیشتر :
– دائرة المعارف تشیع، ج۱، تهران، بنیاد اسلامی، ۱۳۶۶ش.
– دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۸، چاپ دوم از دوره جدید، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
– صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ترجمه علی اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، ۱۳۷۳ش.
– جعفرمرتضی حسینی، زندگانی سیاسی هشتمین امام، ترجمه: خلیل خلیلیان،‌ تهران،‌ دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
– محمد جواد فضل الله، تحلیلی از زندگانی امام رضا (ع)، ترجمه محمدصاق عارف، مشهد،‌ آستان قدس رضوی.
– رسول جعفریان،‌ حیات فکری و سیاسی امامان شیعه،‌ قم،‌ انصاریان.(بخش مربوط به زندگانی امام رضا (ع).
– باقر شریف قرشی، زندگانی امام رضا (ع) ترجمه کتاب «حیات الامام الرضا»