دعوت به توحید با گفتار و در عمل، بدون شک محور همه معارف آسمانى و اساس دعوت همه پیامبران الهى است. همه مراحل قیام پر شکوه امام حسین(ع)، از آغاز تا پایان در توحید موج مى زند. آن حضرت از اولین قدم تا آخرین نفس، لحظه اى از یاد حق و حمد و ثنا و شکر او غافل نبود. سخن نخست او در هنگام حرکت از مکه به سوى عراق «الحمدلله و ماشاءالله و لاحول و لا قوة الا بالله» بود. در واپسین لحظات زندگى نیز – در آن هنگام که خون آلود و داغدار و تشنه کام بر زمین افتاده بود و نگاه مبارکش به سوى آسمان بود – چنین فرمود: «صبرا على قضائک یا رب لامعبود سواک یا غیاث المستغیثین»؛ «پروردگارا، از تو صبر بر قضا و حکمت را خواستارم، معبودى جز تو نیست، اى پناه پناه آورندگان!»على سعادت پرور، فروغ شهادت، ص 185.

دو. انجام وظیفه الهى و تحکیم ارزش هاى انسانى

هر شخص که پا به میدان مبارزه مى گذارد و در مقابل دشمن صف آرایى مى کند، به دنبال پیروزى خود و شکست دشمن است و حسین بن على(ع) نیز از این قانون مستثنا نیست؛ ولى شکست و پیروزى از نظر آن حضرت(ع) مفهوم دیگرى دارد که براى برخى درک و تصور آن دشوار است.

پیروزى از نظر امام(ع) انجام دادن وظیفه الهى و به پایان بردن مسؤولیت شرعى و تحکیم ارزش هاى انسانى است؛ خواه در این راستا پیروزى ظاهرى به دست آید، یا نه.

به همین جهت است که وقتى «طرماح بن عدى» – که از ارادتمندان و شیعیان خاص خاندان پیامبر(ص) و از دوستداران امیرالمؤمنین(ع) و حسین بن على(ع) است – دریکى از منازل بین راه با امام حسین(ع) برخورد مى کند و امام(ع) اوضاع کوفه را از او مى پرسد، در پاسخ مى گوید: بزرگان و سران قبایل کوفه با گرفتن جایزه و رشوه هاى سنگین از سوى «ابن زیاد» با دشمن سازش کرده و سایر مردم قلبشان با شما و شمشیرشان بر شما است. اى فرزند پیامبر! تو را به خدا سوگند از این سفر برگرد و به سوى قبیله طى که محل سکونت من است حرکت نما که آن جا منطقه اى امن و دور از تعرض و تجاوز دشمن است.

اباعبدلله(ع) توجه «طرماح» را به نکته مهمى که همان انجام مسؤولیت الهى و تبلور بخشیدن به ارزش هاى انسانى از جمله لزوم وفاى به عهد و پیمان است جلب مى کند و مى فرماید:

«میان ما و مردم کوفه عهد و پیمانى است که به جهت آن، امکان برگشت براى ما نیست تا ببینیم عاقبت کار به کجا مى انجامد»؛ یعنى، ما به آنها وعده حرکت به سوى کوفه و برعهده گرفتن امامت و رهبرى و هدایت مردم این شهر را داده ایم و آنان نیز وعده هر نوع کمک و پشتیبانى داده اند. بر ما است که به عهد خود وفا کنیم؛ گرچه در این راه با انواع خطر مواجه گردیم؛ چه مردم کوفه بر عهد خود استوار باشند چه پیمان خود را بشکنند.نجمى، محمدصادق، سخنان حسین بن على(ع) از مدینه تا کربلا.

ب) – امر به معروف:

این سخن، جایگاه اساسى و اصلى امر به معروف و نهى از منکر را نشان مى دهد.

امام حسین(ع) با این عبارت، مى خواهند نقش محورى امر به معروف و نهى از منکر را نشان دهند؛ به گونه اى که هدف نهایى قیام خویش را تحقق این امر مى دانند. اگر توجهى به جایگاه اصیل امر به معروف و نهى از منکر شود، مقصود حضرت از این سخن روشن تر خواهد شد.

اصل «امر به معروف و نهى از منکر» در تمامى ادیان ابراهیمى مطرح و وظیفه تمامى پیامبران، رسولان، ائمه(ع) و مؤمنان مى باشد. این مسأله یک وظیفه شرعى و فقهى صرف نیست؛ بلکه ملاک، معیار و در واقع علت فرستادن رسولان الهى است؛ زیرا عالم مادى، عالم اختلاط خوبى ها و بدى ها، حق و باطل، خوش آیندها و بدآیندها، ظلمت و نور، فضایل و رذایل است و این امور گاهى چنان درهم تنیده مى شوند که شناخت آنها و سپس تأسى و عمل به آن، دشوار مى گردد. ادیان الهى با شناساندن معروف و منکر و در واقع خوب و بد، حق و باطل، ظلمت و نور، فضایل و رذایل به انسان ها و به دنبال آن دستور به انجام معروف ها و بازداشتن از منکرها، هدایت الهى را به آدمى مى آموزند و او را به صراط مستقیم رهنمون مى شوند.

رسول خدا(ص) درباره اهمیت و جایگاه ویژه امر به معروف و نهى از منکر مى فرماید: «کسى که امر به معروف و نهى از منکر کند، جانشین خدا در روى زمین و جانشین کتاب خدا و جانشین رسول خداست».میزان الحکمة، ج 3، ص 80.

و حضرت على(ع) فرموده اند: «قوام شریعت [دین ] امر به معروف و نهى از منکر است».غرر الحکم، ج 2، ص 400.

قرآن کریم ویژگى «امر به معروف و نهى از منکر» را در مؤمنان، بر اقامه نماز و دادن زکات و اطاعت از خدا و رسولش مقدم مى دارد.نگا: توبه، آیه 7.

امام باقر(ع) نیز در حدیثى مى فرماید: «امر به معروف و نهى از منکر راه پیامبران است. برنامه افراد صالح و شایسته است. واجبى است که سایر واجبات در گرو آن اقامه مى شوند. امنیت راه ها در سایه آن حاصل مى شود. حلیت کسب ها به سبب آن است. در سایه امر به معروف و نهى از منکر است که دشمنان را به رعایت انصاف وادار مى سازد، … کارها در سایه امر به معروف و نهى از منکر به سامان مى رسد».نگا: اصول کافى، ج 5، ح 1، ص 55.

بنابراین، اصل امر به معروف و نهى از منکر مخصوص امام حسین(ع) نیست؛ بلکه وظیفه تمامى پیامبران، رسولان، امامان، صالحان و مؤمنان مى باشد. اما از آنجا که معروف و منکر در زمان سیدالشهداء(ع) بشدت مختلط گردیده و از سوى دیگر منکر در تمامى ابعاد، رایج شده بود و معروف در تمام ساحت هایش متروک مانده بود و این وضعیت منجر به خاموشى دین اسلام و فراموشى سنت نبوى و علوى گشته بود؛ اباعبدالله(ع)، اعتراض به وضع موجود و احیاى سیره رسول خدا(ص) و دین اسلام و دفاع از آن را تنها در سایه امر به معروف و نهى از منکر محقق مى دانست. به همین دلیل آن حضرت هدف از قیام خویش را اصلاح جامعه به وسیله امر به معروف و نهى از منکر بیان مى کرد: «انى لم اخرج اشرا و لابطرا و لا مفسدا و لا ظالما و انما خرجت لطلب الاصلاح فى امة جدى(ص) ارید ان آمر بالمعروف و انهى عن المنکر». بحارالانوار، ج 44، باب 37، ح 2.