فلسفه ی وجودی شیطان با جنّهای دیگر هیچ فرقی ندارد. شیطان موجود خاصّی نیست، بلکه جنّی است مثل جنّهای دیگر. تنها شیطان جنّی هم او نیست، بلکه میلیاردها شیطان جنّی دیگر نیز مثل او وجود داشته و دارند. او فقط از آن جهت که اوّلین شیطان جنّی است، پیش کسوت است.
شیطان را چه کسی گمراه کرد؟ نفس امّاره اش.
اگر شیطان نبود، آیا انسانها گناه می کردند؟ بلی. چرا؟ به همان دلیل که شیطان گناه کرد. عامل اصلی گناه، نفس امّاره است نه شیطان. لذا خود شیطان را کسی وسوسه نکرد بلکه خودش به اختیار خودش گمراه شد.
اگر ابلیس گمراه نمی شد، آیا شیطانی وجود نداشت؟
اگر او گمراه نمی شد باز هم ممکن بود شیاطین جنّی وجود داشته باشند. جنّها موجودات مختاری هستند و می توانند کافر شوند و دیگران را هم تشویق به کفر کنند. و شیطان جنّی یعنی جنّ کافر. لذا اگر ابلیس کافر نمی شد باز هم پیدا می شدند جنّهای دیگری کافر شوند و همین کار ابلیس را در پیش گیرند؛ کما اینکه همین الآن، جنّهای فراوانی در حال شیطنت هستند.
البته شیاطین، فقط بین جنّها نیستند؛ بلکه برخی از انسانها هم شیطان هستند. « وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیاطینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ یُوحی بَعْضُهُمْ إِلى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً وَ لَوْ شاءَ رَبُّکَ ما فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ ما یَفْتَرُون » (انعام:112)