در میان جنبش معنوی جدید، پاره‌ای خود را برآمده از اسلام و مکتب اهل بیت معرفی می‌کنند و با آرم عرفان اسلامی خود را به جامعه معرفی کرده‌اند. ممکن است تصور شود که برای مخاطبین این دسته از عرفان‌ها، پرداختن به آموزه‌های دینی کفایت می‌کند و حتی نام بردن از این گروه‌ها لازم نیست.

با کمی تامل در آموزه‌های این گروه‌ها ـ همچون عرفان حلقه، رام الله… ـ معلوم می‌شود که این جریانات دسته‌ای از ادله دینی را مستمسک قرار داده‌اند و تفسیرهای جدیدی عرضه کرده‌اند که به ظاهر با قرائت علمای دینی در ستیز نیست و مخاطب این گروه‌ها هیچ گاه احساس نمی‌کند که از باورهای دینی خود فاصله گرفته‌اند. تجربه نشان داده که با مخاطبین این فرقه‌ها نمی‌توان بدون بازگویی و بازخوانی تفسیرهای رایج در این جریان‌ها و آن گاه مقایسه و تطبیق آن با متون اسلامی؛ روبرو شد و آن گاه به رفع آسیب پرداخت. مخاطبین این گروه‌ها خود را آسیب دیده نمی‌دانند. به همین علت آنچه که به عنوان عرضه معنویت اسلامی به این طیف گفته می‌شود، از نظر ایشان بازخوانی یافته‌های جدید است و تنافی با تعالیم جدید ندارد. قدمی باید پا را فراتر گذاشت و افرادی که تبیین وتفسیرهای جدید را نمی‌دانند را با کلیات این تاویل‌ها و بافته‌ها آشنا نمود و خطر قرائت‌های جدید را گوشزد نمود؛ چرا که مخاطبین این گروه‌ها اگر ذهنیت قبلی در مورد آسیب‌زا بودن و غیر دینی بودن این اندیشه داشته باشند، عموما با تردید و ابهام با این افکار مواجه می‌شوند و از آنجا که احتمال غیر دینی بودن این گروه‌ها را می‌دهند، در صورت مواجهه با این افکار، حس مقاومت درونی در آنها شکل می‌گیرد و با نگاه نقادانه به مصاف آن‌ها می‌روند. بیشترین افراد آسیب دیده کسانی بوده‌اند که احتمال انحراف در مورد این گروه‌ها نمی‌داده‌اند و با ذهن خالی با این جریان‌ها روبرو شده‌اند. از قضا همین ذهن خالی باعث شده که دربست تعالیم جدید را بپذیرند و به حال دل دادگی برسند. افرادی که ذهنیت قبلی در مورد غیر دینی بودن این دسته از عرفان‌ها داشته‌اند، اگر هم به عنوان مشتری با این فرقه‌ها ارتباط داشته‌اند، در موارد زیادی به حالت دلدادگی نرسیده‌اند و آسیب جدی در این ارتباط ندیده‌اند. چنین نیازی برای افراد متدین شدیدتر است؛ چرا که افراد دلبسته به معارف اسلامی، آن گاه که احتمال انحراف داده‌اند، در هیچ جریانی هضم نشده‌اند. برای این گروه کافی است «احتمال اصیل نبودن» یک اندیشه مطرح شود؛ اگر این احتمال با اطلاع رسانیِ قبلی تقویت شود، مصونیت دو چندان می‌شود.

نویسنده: حمزه شریفی دوست