ضرورت و اهميت حفظ قرآن ‌كريم

اخيرا شاهد تأكيد دوباره مقام معظم رهبري درباره حفظ قرآن بوديم، ابتدا در اختتاميه مسابقات بين‌المللي و سپس در اولين غروب ماه مبارك رمضان، اما به نظر مي‌رسد اين بار تأكيداتشان جدي‌تر از هميشه، جامعه قرآني به ويژه حافظان و علاقه‌مندان به حفظ قرآن را مخاطب قرار داده است و حركتي نوين و جهشي فراگير مورد انتظار ايشان است.

بديهي است اين موضوع از ابعاد مختلف قابل تحليل و بررسي است، كه تبيين فوائد، بركات و آثار حفظ قرآن يكي از اصلي‌ترين آنهاست. در اين چند سطر پيش رو سعي خواهد شد به اختصار به نكاتي در اين خصوص اشاره شود.

حفظ قرآن‌كريم در صورتي كه همراه باتوجه و فراگيري معاني و ترجمه آيات قرآن باشد، جامعترين روش انس با قرآن است. همگان مي‌دانند كه پايه حفظ هر مطلبي تكرار همراه باتوجه و تمركز است؛ بنابراين يك حافظ قرآن ناچار آيات قرآن را بارها و بارها، باتوجه ويژه تلاوت مي‌نمايد. بديهي است اين مداومت، انس با قرآن را براي حافظ پديد مي‌آورد و اين همان هدف نهايي از تلاوت و حفظ و ارتباط با قران است. ناگفته پيداست بسياري از آثار و بركاتي كه بر حفظ قرآن مترتب است از همين ريشه نشأت مي‌گيرد. باتوجه به حالات حافظان قرآن‌كريم به‌نسبت ديگر اقشار مرتبط با قرآن، مي‌توان اين خصوصيت را در آنان ملاحظه نمود.

اگر در كنار مطلب فوق به اين نكته نيز توجه كنيم كه دليل اصلي حفظ هر چيز نياز يا محبت و علاقه به آن است – كه البته اين خود نوعي نياز است – به اين حقيقت خواهيم رسيد كه جمع بين علاقه و انس نتيجه مباركي خواهد داشت و آن همنشين دائمي و در پي آن تغيير رفتار و منش و افكار در حافظ قرآن است و بسي سعادت براي انسان كه به اين قله رفيع صعود نمايد. به عبارت ديگر درك همنشيني با قرآن باعث تذكر است، توضيح اينكه حافظ قران با احساس همراهي و همنشيني با قرآن همواره تذكردهنده‌اي والامقام، صادق و قاطع دركنار خود مي‌يابد كه همانا قرآن است. چه بسا براي حافظ قرآن زمينه ارتكاب گناه يا رسوخ يك برداشت غلط و ناصواب و يا يك فكر انحرافي ايجاد مي‌شود، اما وقتي به خود تذكر مي‌دهد كه شخصيتي مطهر و الهي چون قرآن مراقب و همراه اوست، ‌ديدگانش بينا مي‌شود و اين روشن‌بيني باعث جلوگيري از آن انحراف خواهد شد:

إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ (اعراف / 201)

البته اين سخن بدان معنا نيست كه حافظ قرآن معصوم است يا كساني كه حافظ قرآن نيستند از طرق ديگر به اين مقام نمي‌رسند، اما به آن معناست كه يك حافظ قرآن، به نسبت قبل از ارتباط خود از طريق حفظ با قرآن‌كريم، در اين زمينه پيشرفتي چشمگير خواهد داشت.

از سوي ديگر ايجاد اين انس و ارتباط همراه با علاقه و عشق باعث مي‌شود تا كمال همنشين در طرف مقابل تأثير گذاشته و به تدريج خصوصيات پسنديده‌اي در حافظ قرآن پديد ‌آيد. بديهي است دريافت اين خصوصيات به ميزان ظرفيت و استعداد حافظ قرآن ميسر خواهد بود. از مهمترين اين خصوصيات آرامش و طمأنينه‌اي است كه در قرآن كريم موج مي‌زند:

الَّذِينَ آَمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ (رعد / 28)

ذكر خداوند متعال باعث اطمينان است و اين ذكر مبارك همان قرآن‌كريم است

وَهَذَا ذِكْرٌ مُبَارَكٌ أَنْزَلْنَاهُ (انبياء / 50)

آرامش، گمشده انسان امروز است و همگان از طرق گوناگون در پي آنند، اما روشن است كه قرآن‌كريم كوتاه‌ترين راه و آسان‌ترين مسير براي دستيابي به اين مهم است.

ناگفته پيداست، علاوه بر آثار فوق – همان‌گونه كه ذكر شد – تكرار در تلاوت آيات باعث حفظ آنها خواهد شد، بنابراين تمامي آثار كه بر تلاوت قرآن مترتب است و در احاديث اهل بيت(عليهم‌السلام) منعكس شده است براي حافظ قرآن نيز صادق خواهد بود. با دقت نظر بيشتر در احاديث و توجه به حالات و تغيير روحيات حافظان قرآن‌كريم مي‌توان آثار و بركات متعددي براي حفظ قرآن برشمرد كه از حوصله اين سطور خارج است.

از ديگر آثار قابل توجه حفظ قرآن همان است كه در سخنان مقام معظم رهبري ذكر شده و آن «ايجاد زمينه تدبر و تفكر در آيات قرآن» است. به فرموده ايشان براي يك حافظ قرآن كه با الفاظ قرآن و مفاهيم آن مأنوس است، توجه به نكات ارزشمند و استخراج راهكار براي اصلاح و بهبود زندگي مادي و معنوي و دستيابي به حيات طيبه تسهيل مي‌شود و حافظ قرآن براي جريان دادن ذهن در آيات قرآن از توانمندي خوبي برخوردار است. البته ضروري است براي رسيدن به اين سطح در آموزش‌هاي حفظ قرآن، در كشور تحولي ايجاد شود و به گونه‌اي برنامه‌ريزي صورت پذيرد كه اين مهم تحقق يابد.

اميد است با همدلي تمامي دستگاه‌هاي متولي فعاليت‌هاي قرآني و مراكز مردمي و شخصيت‌هاي قرآني مؤثر و با برنامه‌ريزي و توكل بر خداوند متعال هرچه زودتر تحقق منويات مقام معظم رهبري را شاهد باشيم. در پايان اين بحث به نمونه‌هايي از احاديث اهل بيت(عليهم‌السلام) در باب فضيلت و بركات حفظ قرآن‌كريم اشاره مي‌گردد:

قال رسول الله (صلي الله عليه و ‌آله): « مَن أعطاهُ اللَّهُ حِفظَ كتابِهِ فَظَنَّ أنَّ أحَداً اُعطىَ أفضَلَ مِمّا اُعطىَ فقد غَمَطَ أفضَلَ النِّعمَةِ .» هر كس كه خداوند حفظ كتابش را به او ببخشد و گمان برد به كسي چيزي بهتر از او داده شده، با فضيلت‌ترين نعمت را كوچك شمرده است.

قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): « لِحاملِ القُرآن إذا عَمِلَ بِهِ فَأحَلَّ حَلالَهُ و حَرَّمَ حَرامَهُ شَفْعٌ في عَشْرَةِ أهْلِ بَيْتِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ كُلُّهم قَدْ وَجَبَتْ لَهِ النّارُ .» حافظ عامل به قرآن كه حلال آن را حلال و حرام آن را حرام مي‌شمارد فرداي قيامت در مورد 10 نفر از بستگانش – كه همگي آنها اهل آتشند – حق شفاعت دارد.

قال علي(عليه‌السلام): «اِقرؤوا القرآنَ و استَظهِرُوهُ فإنّ الله تَعالي لا يُعذِّبُ قلباً وَعَي القرآنَ.»: قرآن را تلاوت كنيد و آن را به‌خاطر سپاريد، زيرا خداوند متعالي دلي را كه قرآن در خود دارد عذاب نمي‌كند.

قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): «إنّ الّذي ليس في جَوفِهِ شيءٌ مِنَ القرآنِ كالبيتِ الخرابِ.»: كسي كه در درونش چيزي از قرآن نيست، دلش مانند خانه ويران است.

قال الامام الصادق(عليه‌السلام): «اَلحافِظُ القرآنِ العامِلُ بِه مَعَ السَّفَرهِ الكِرامِ البَرَرَهِ.»: حافظ قرآن كه بدان عمل كند، در آخرت رفيق و همراه فرشتگان و سفيران الهي خواهد بود.

نویسنده: حسين بهبودي