طبق آيات قرآن آيا امامان نيز عالم به غيب هستند؟

ابتدا بايد به اين نكته توجه داشت كه علم غيب دو قسم است:
1. علم غيب ذاتي و مستقل كه مخصوص خداست و احدي جز او از آن خبر ندارد. اين نوع علم غيب در چند آيه ذكر شده است: «قُلْ لا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعْلَمُ الْغَيْبَ …[1]» و «فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ..[2]»
2. علم غيب غير ذاتي كه افرادي به تبع تعليم حق تعالى و به إذن او، مي توانند از آن آگاه شوند.[3] در برخي آيات به اين نوع علم غيب اشاره شده است: «عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى‏ غَيْبِهِ أَحَداً* إِلَّا مَنِ ارْتَضى‏ مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً[4]» و « تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيها إِلَيْكَ …[5]».آيه 26 سوره جن علم غيب پيامبران را ثابت كرده است؛ اما در مورد علم غيب ائمه چند آيه در قرآن كريم است كه با كنار هم قرار دادن آنها مساله علم غيب اين بزرگواران اثبات مي شود:
1. قرآن درباره كسي كه تخت ملكه سبا را نزد سليمان آورد مي گويد: «قالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قالَ هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّي[6]». كسى كه دانشى از كتاب داشت گفت من آن را پيش از آنكه چشم بر هم زنى نزد تو خواهم آورد، و هنگامى كه (سليمان) آن را نزد خود مستقر ديد گفت: اين از فضل پروردگار من است. در آيه ديگر مى‏ خوانيم: «قُلْ كَفى‏ بِاللَّهِ شَهِيداً بَيْنِي وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ[7]». بگو كافى است براى گواه ميان من و شما، خداوند، و كسى كه علم كتاب نزد او است. در احاديث بسياري كه از طريق شيعه و سني نقل شده مي خوانيم كه از رسول خدا (ص) معنى «الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ» را پرسيدند، فرمود: او وصى برادرم سليمان بن داود بود، دوباره مي پرسند: «وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ» كيست؟ فرمود: او برادرم على بن ابى طالب است. بنابراين امير المومنين علي (ع) علم الكتاب را داراست كه علم كلي است نه مانند علم من الكتاب كه علم جزئي را گويند.
2. قرآن خود را «تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‏ء» معرفي كرده است. روشن است كسي كه عالم به چنين كتابي باشد، از اسرار غيب نيز آگاه است. و نيك مي دانيم كه مفسران واقعي قرآن ائمه معصوم هستند.[8] 3. امام به آن معنايى كه قرآن آن را استعمال مى‏ كند، كسي است كه حجاب از پيش رويش برداشته شده و با مشاهده ملكوت آسمان ها و زمين به باطن امور آگاه است. اين آگاهي همان علم غيب است كه امام دارا مي باشد؛ كه در اين آيات به آن اشاره شده: «وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ[9]» و نيز فرموده: «كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ[10]». [11] كه در بحث “تفاوت هدايت نبي و امام” و “منظور از مشاهده ملكوت” به آن پرداختيم.بنابراين امام با مشاهده ملكوت و با علم به حقيقت قرآن و داشتن علم الكتاب، عالم به غيب است، البته به اذن خدا. براي علم غيب ائمه معصومين چند منبع نيز ذكر شده است: اول قرآن كريم؛ دوم وراثت از رسول اكرم(ص)؛ سوم مصحف امام على، الجفر و الجامعه، مصحف فاطمه و كتاب هاي ديگري كه در نزد آنان مى‏ باشد.[12] پي نوشت:
[1] . بگو: «به شما نمى‏ گويم گنجينه ‏هاى خدا نزد من است و غيب نيز نمى‏ دانم ؛ انعام،50
[2] . بگو: «غيب فقط به خدا اختصاص دارد ؛يونس،20
[3] . الميزان في تفسير القرآن،دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسين حوزه علميه قم،1417، ج‏20، ص: 54؛  تفسير تطبيقى، فتح الله نجارزادگان‏، مركز جهاني علوم اسلامي،ص: 428 ؛  تفسير نمونه، دار الكتب الإسلامية،1374، ج‏25، ص: 146
[4] . داناى نهان است، و كسى را بر غيب خود آگاه نمى‏كند، جز پيامبرى را كه از او خشنود باشد، كه [در اين صورت‏] براى او از پيش رو و از پشت سرش نگاهبانانى بر خواهد گماشت ؛جن،26-27
[5] . اين از خبرهاى غيب است كه آن را به تو وحى مى‏ كنيم ؛هود،49
[6] .نمل،40
[7] .رعد،43
[8] . تفسير نمونه، ج‏25، ص: 152-154
[9] . و اين گونه، ملكوت آسمانها و زمين را به ابراهيم نمايانديم تا از جمله يقين‏ كنندگان باشد؛ انعام،75
[10]. هرگز چنين نيست، اگر علم اليقين داشتيد! به يقين دوزخ را مى‏ ديديد. تكاثر،5-6
[11].  ترجمه تفسير الميزان، موسوى همدانى سيد محمد باقر،دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسين حوزه علميه قم، 1374ش، ج‏20، ص: 87
[12]. تفسير تطبيقى، ص: 430