طرز تهیه نان محلی ساجی

عصراسلام: در برخی نواحی استان اردبیل، نانی پخته می‌شود که به آن ساج چوره گی می‌گویند که در آن از یک ورقه دایره‌ای شکل به نام ساج استفاده می‌کنند که به مراتب پخت نان بر روی آن آسان‌تر است و نان حاصله نیز از طعم و رنگ طبیعی و دلپذیرتری برخوردار هستند. نان ساجی نوعی نان پهن و نازک است که بر روی یک صفحه فلزی دوار به نام ساج پخته می شود. این نان به گونه و اندازه‌های مختلف در میان مردم آذربایجان، کردستان، کرمانشاه، لرستان، ایلام و خوزستان پخته می‌شود. 

ساج وسیله دایره‌ای شکلی به قطر تقریبی ۶۰ سانتی متر از جنس مس یا برنج و یا آهن است که مقداری گودی دارد. برای این کار طرف گود ساج را روی سه لنگه‌ای که روی آتش گذاشته شده قرار می‌دهند و پس از داغ شدن ساج، چونه‌های خمیر را که قبلاً آماده شده با وردنه روی تخته مخصوص خمیر گیری به شکل دایره در آورده و آن را روی ساج می گذارند و پس از مدتی نان گرد لواش را برمی‌گردانند تا روی دیگر آن نیز بپزد‌ در برخی مواقع مادران، موادی را در داخل نان قرار می‌دهند تا علاوه بر مغذی بودن طعم دلپذیری را نیز به نان اضافه کند. برخی از پنیر محلی استفاده می‌کنند که در این صورت به آن “کته چوره‌ گی” می‌گویند و برخی نیز از گیاهان خوراکی مانند “شومون” که بسیار مغذی و خوش طعم است همراه با زرده تخم مرغ استفاده می کنند. 

بعضی از مادران آذربایجانی نیز قبل از گذاشتن نان بر روی ساج از روغن زرد حیوانی(ساری یاغ) برای روغنی کردن صفحه ساج استفاده می کنند. پخت نان بر روی ساج یا همان ساج چوره گی بیشتر در استان اردبیل در میان عشایر که به عشایر شاهسون معروف اند رواج دارد. شاهسون‌ها یکجانشین نیستند. شش ماه از سال را در قشلاق و شش ماه دیگر را در ییلاق سپری می‌کنند. حدود یک ماه طول می‌کشد تا از قشلاق به ییلاق برسند. در مسیر کوچ و نیز در ییلاق که دامنه‌های کوه سبلان است تنور ندارند تا نان بپزند. بنابراین ساج بهترین وسیله پخت نان است که هم حمل و نقل آن آسان است و هم به راه کردن آن برای پخت نان. 

طرز تهیه نان با ساج خانگی 

برای پخت نان در منزل کافی است به مقداری آرد، نمک و آب دسترسی داشته باشید. 

• ۲ لیوان آردی که سبوس آن گرفته نشده است. 

• نصف قاش چایخوری نمک دریا. 

• آب به میزانی که آرد تبدیل به خمیر شود. 

در ابتدا قبل از این که شروع به پخت نان کنید باید موادی را که از قبل تهیه نمودید با یکدیگر مخلوط کنید. آرد و نمک دریا را با یکدیگر ترکیب کنید. 

دو لیوان آبی که از قبل تهیه کرده اید را روی شعله بگذارید تا ولرم شود. سپس آب ولرم با با ترکیب نمک و آرد مخلوط کنید. 

سعی کنید این ترکیب را با دست مخلوط کنید تا آنجا که خمیری یک دست و نرم داشته باشید. خمیری که آماده می شود نباید به دست شما بچسبد و در عین حال خشک هم نباشد. (این نان خانگی را شما می‌توانید بدون استفاده از خمیر مایه به راحتی درست کنید). 

بعد از این که خمیر شما آماده شد آن را به خوبی ورز دهید. روی خمیر را بپوشانید و بگذارید برای مدت بیست دقیقه بماند و یا به اصطلاح استراحت کند. 

بعد از گذشت مدت زمان لازم، خمیر آماده شده را به چند قسمت تقسیم کنید و روی هر قسمت آن آرد بریزید تا هنگام کار به دست شما نچسبد. 

خمیرهای تکه تکه شده را به وسیله یک وردنه نازک کنید، البته این کار را بدون وردنه و با دست نیز می توانید انجام دهید. 

به اندازه ساج خانگی خود توجه کنید و به نسبت اندازه آن، خمیرها را پهن کنید. برای نازک کردن خمیر بعد از پهن کردن، آن را از اطراف کمی بکشید. البته توصیه می شود اگر در این رابطه مهارت و تجربه کافی ندارید از کشیدن خمیر برای نازک کردن آن، پرهیز کنید. 

خمیری که پهن و نازک شده است را روی یک سینی یا میز پهن کنید. ساج خانگی را روی حرارت شعله قرار داده اجازه دهید حسابی داغ شود. 

بعد از اینکه ساج شما داغ شد خمیر را به آرامی روی آن بگذارید. دقت کنید که شعلۀ زیر ساج نه خیلی کم باشد که نان شما خشک و سفت نشود و نه خیلی داغ باشد، زیرا نان به سرعت می سوزد. 

وقتی یک طرف نان پخته شد، خمیر را از ساج خانگی جدا کرده و روی دیگر آن را بگذارید تا آماده شود.