مکاتبه شما عزیز با این مرکز، بازگو کننده گرایش های فکری و عقیدتی پاک و تحسین برانگیز و گویای حُسن اعتماد شما به این مرکز است.
دوست خوبم؛‌اگر به موضوع مورد نظرتان اشاره می کردید بهتر می توانستیم با هم صحبت کنیم. لذا پاسخی کلی در دو بخش خدمتتان عرض می کنیم:
پاسخ اجمالی :
دوست خوبم؛ اگر مدتی در مسیر صحیح و ترک گناه استقامت داشته باشید مطمئن باش پس از مدتی نه تنها گناه نکردن برایتان آسان می شود بلکه تنفر از گناه، حاصل می شود. ترک گناه مستلزم اراده ای قوی است.
اگر انسان باور کند که در این دنیا مسافر است و اینجا جای ماندن نیست و آمده است تا توشه ای برای ابدیت خود بردارد هرگز به سمت گناه نمی رود.
دوست عزیز؛‌ خدای رحمان در توبه و بازگشت را به روی تمامی بندگانش گشوده؛ در طول زندگى انسان ها امکان لغزش ها و خطاها وجود دارد، و اگر درهاى بازگشت و توبه بسته شود، سبب دلسردى و ناکامى آدمى شده و او را از پیمودن راه کمال باز مى دارد.
پاسخ تفصیلی:
بخش اول: ترک گناه
برای ترک گناهان با استمداد از خدای سبحان باید اراده را تقویت کرد. مهمترین عامل ضعف و سستی در اراده ، ضعف در بینش الهی و توحیدی و ضعف در شناخت خود و ارزشهای والای انسانی است. پس لازم است با خود خلوت کنیم و بیاندیشیم که خدای مهربان و حکیم ما را برای چه هدفی خلق کرده است ؟ آیا برای اینکه دو روز دنیا همچون چارپایان بخوریم و بخوابیم و ازدواج کنیم و… ؟ یا برای هدفی بالاتر و برتر ؟ در عاقبت گناهکاران بیاندیشیم و ببینیم به کجا رسیدند ؟ در آیات و روایاتی که درباره ی گنه کاران آمده ، تفکر کنیم .
امام صادق ( علیه السلام) می فرمایند: هرگاه آدمی گناهی کند , نقطه سیاهی در دلش پدید می آید. اگر توبه کند آن نقطه پاک میشود و اگر بازهم گناه کرد آن نقطه بزگتر می شود ، تا جایی که همه ی دلش را فرا می گیرد و زان پس هرگز روی رستگاری را نمی بیند. (میزان الحکمه/ ج 4 / ص 1899)
امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه ) می فرمایند : «انسان لااقل هر شب و روزی مقداری , ولو کم هم باشد فکر کند در اینکه آیا مولای او که او را در این دنیا آورده و تمام اسباب آسایش و راحتی را از برای او فراهم کرده ، و بدن سالم و قوی ….. به او عنایت کرده ….و از طرفی هم این همه انبیا فرستاده و کتابها نازل کرده و راهنماییها نموده و دعوتها کرده , آیا وظیفه ی ما با این مولای مالک الملوک چیست ؟ آیا تمام این بساط , فقط برای همین حیات حیوانی و اداره کردن شهوت است که با تمام حیوانات شریک هستیم یا مقصود دیگری در کار است ؟ …..اگر انسان عاقل لحظه ای فکر کند می فهمد که مقصود از این بساط , چیز دیگری است ! و منظور از این خلقت ، عالم بالا وبزرگتری است ؛ و این حیات حیوانی مقصود نهایی انسان نیست . انسان عاقل باید در فکر خودش باشد و به حال بیچارگی خودش رحم کند و با خود خطاب کند ! ای نفس شقی که سالهای دراز در پی شهوت عمر خود را صرف کردی و چیزی جز حسرت نصیبت نشد , خوب است قدری به حال خود رحم کنی ؛ از مالک الملوک حیا کنی ، و قدری در راه مقصود اصلی قدم زنی . …..و سعادت همیشگی را به شهوات چند روزه ی فانی مفروش…» (چهل حدیث، ص6و7)
راه های تقویت اراده:
– تقویت بینش : بدانیم و باور کنیم که معصیت , خواری می آورد و طاعت , عزت . رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم ) فرمودند : هر کس که می خواهد بدون آنکه مالی در کف داشته باشد بی نیاز باشد و بدون آنکه فامیلی وعشیره ای و خدم و حشمی داشته باشد ، عزیز و محترم باشد و بدون آنکه در راس یک قدرت اجتماعی باشد و پستی را قبضه کرده باشد , مهابت وصلابت داشته باشد ، راهش این است که خود را از خواری معصیت و گناه , خارج کند وبه عزت طاعت پرودگار , پیوند کند .
تقویت اینگونه تفکر در زندگی و باور به اینکه با گناه ، جز خواری نصیبمان نخواهد شد ، موجب می گردد ، عزم واراده ی انسان قوت یافته و در جهت صلاح خویش و پرهیز از گناه تلاش کند .
– تمرین در جهت تطهیر قوای فکری : انسان هر قدر هم از معاصی دوری کرده , سعی در ترک محرمات کند ، و به عبارت دیگر هر قدر ، اراده ی خود را در اجتناب از معصیت قوی کند ، اما اگر فکر پاک وطاهر و به دور از معصیت نداشته باشد , سعی و تلاش و اراده ی او نتیجه ای نخواهد داد ؛ چرا که معمولا قبل از فعل معصیت ، فکر معصیت به سراغ انسان می آید و فکر آلوده ، همه ی اراده ها را ضعیف خواهد کرد .
بنا براین شما دوست عزیز , سعی کنید فکر خود را به امور شریف و پاک مشغول دارید و هرگاه فکر گناه به سراغتان آمد ، با یاد خدا و تغییر حالت و وضو و توسل ، آن فکر را از خود دور کنید .موفقیت دراین امر ، اراده ی شما را در امور دیگر تقویت خواهد کرد .
  – ارزش قائل شدن برای خود : معمولا انسانها یی که برای خود ، ارزش قائل نیستند ، از اراده ی ضعیف برخوردارند . انسانی که روح خود را الهی می داند و هدفی مقدس دارد ، برای خود ، ارزش قائل است ؛ و در جهت هدف خود سعی وتلاش می کند . به عبارت دیگر انسانهایی که ازکرامت نفس برخوردارند , خود را به ارزانی یک گناه , نمی فروشند .
در نهج البلاغه علی (علیه السلام) می فرماید: «من کرمت علیه نفسه هانت علیه شهوته ؛ کسی که شخصیت و کرامت نفس داشته باشد یعنی نفسش برایش عزت و شرف داشته باشد, شهوات و میل های نفسانی در نظرش خوار و پست و کوچک است» این بدان معنی نیست که انسان با عزت اصلاً شهوات نداشته باشد بلکه شهوات در تملک و کنترل او باید باشد و از راه شرعی به ارضای آنها بپردازد به عبارت دیگر میل ها در کف انسان اسیر باشند نه اینکه انسان اسیر و بندی آنها باشد.
  – دوری از حب و علاقه ی دنیا : یکی از عوامل مهم در ضعف اراده حب دنیا است . در روایت هست که حب الدنیا راس کل خطیئه. دنیا دوستی مهمترین اثرش این است که اراده خیر را در انسان تضعیف می کند و ریشه تمامی خطاهای آدمی است. البته نداشتن حب دنیا به منزله ی عدم استفاده از دنیا نیست ؛ بلکه به این معنا است که از دنیا به اندازه ی نیاز بهره مند گردیده , از دنیا زدگی و غوطه ور شدن در تجملات وتنوع طلبی اجتناب کنید ؛ در این صورت قوای جسمانی و فکری شما در جهت مثبت و رشد و تعالی صرف خواهد شد .
– خودسازی و کسب آزادی معنوی: تا زمانی که انسان اسیر خواهش های نفسانی، شیطان و لذت طلبی های افراطی است، اراده قوی ای برای حرکت های معنوی نخواهد داشت، بنابراین بهترین عامل تقویت اراده خود سازی است. تنظیم همراه با اعتدال در غرایز و مبارزه با هواهای نفسانی و عادت هایی همچون خوردن و خواب و شهوت ها در این زمینه بسیار موثر است.
– یاد مرگ: یکی از عوامل مهم تقویت اراده در اخلاق یاد مرگ است. مرگ اندیشی و یاد اینکه انسان پس از چند سال یا حتی ممکن است چند لحظه دیگر از این دنیا برود و گرفتار آثار و عواقب کارهای خود شود، عامل مهمی در تقویت اراده انسان برای حرکت به سوی خدا و دوری از گناهان است. یاد مرگ سبب بازداشتن انسان از بیهودگى و بازى هاى دنیوى مى شود: امام علی (علیه السلام)می فرماید:«به خدا سوگند، یاد مرگ مرا از هزل و بیهودگى منع مى کند» ( نهج البلاغه، خطبه 84، ص 66)
چند توصیه در جهت ترک گناه:
– شناخت دستورات خدا: برای بدست آوردن دستورات الهی باید فرستادگان الهى را بشناسیم و در زمان غیبت امام معصوم (علیه السلام) باید به فقها مراجعه کنیم. لذا برای شناخت دستورات عملى کافى است به رساله هاى علمیه مجتهدین کرام رجوع شود. بنابراین با رجوع به رساله مى توان واجب و حرام الهى را شناخت.
  – تقویت محبت نسبت به خدای رحمان و اهلبیت (علیهم السلام) عامل موثری در ترگ گناه است. آیا عشق، بغیر از شدت یاد محبوب است؟ بهترین مصادیق یاد خداوند عبارت است از:
* نماز:   نماز علاوه بر ذکر زبانی بودنش، مصداق اطاعت از حضرت حق نیز می‌باشد.
در اکثر آیات قرآن پس از ذکر خدا، نماز را به عنوان بهترین مصداق ذکر می‌شمارد. در آیه 37 سوره نور خوانیم که: «رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إیتاءِ الزَّکوةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصار؛ مردانی که نه تجارت و نه معامله‌ای آنان را از یاد خدا و بر پا داشتن نماز و ادای زکات غافل نمی‌کند.»
تکرار نماز هرچند که بدون حضور قلب باشد اما در اول وقت انجام شود بدون تأثیر نیست. همینکه انسان به خدا ابراز کند که من هم دوست دارم لذت هم نشینی با تو را بفهمم اما هوای نفس و شیطان بر من غالب می  شوند، حداقل کاری که می توانم بکنم این است که اول وقت، زمانی که بندگان خوبت با تو عشق بازی می کنند من هم این نماز صوری را بجا آورم به امید روزی که من هم از حقیقت نماز لذت ببرم.
*قران: اگر مومن ادعای محبت خدا را دارد، می بایست به دستور العملهای خدا نیز اهمیت بدهد. خداوند مهربان کلیات اوامر ونواهی خود را در قران کریمش آورده است؛ تا آنهایی که طالب رسیدن به قرب او هستند با خواندن قرآن و عمل کردن به آن، پیوسته در یاد خدا باشند. قرآن نقشه ی راهی است که از طرف محبوب به سمت محب فرستاده شده است، تا بندگان، با خواندن آن و حرکت در مسیری که توسط قرآن راهنمایی شده، به خدای مهربان برسند. بنابراین سعی کن حداقل روزی چند آیه را با دقت در معانی و تدبر بخوانی.
– پیروی از ائمه معصومین (علیهم السلام): از ویژگیهای بارز معصومین (علیهم السلام) که در زیارت جامعه کبیره بیان شده «اهل ذکر» بودن ایشان است. به این معنا که آنها هیچگاه از یاد خداوند غافل نبوده اند و هیچ عملی خلاف امر الهی انجام نداده اند. لذا آنها بهترین و کاملترین الگوهای یاد و عشق حضرت حق هستند و بر هر مومنی فرض و واجب است که از آنها پیروی کند.
– اصلاح صفات شخصیتی و پاک سازی دل و درون از رزایل اخلاقی و آراسته شدن به فضایل اخلاقی از طریق راهکارهای علم اخلاق و تمرین آن ها در معاشرت با مردم و رعایت اخلاق اجتماعی.
– شرکت در مجالس و محافل مذهبی: همراهی مؤمنان، همنشینی با عالمان ربانی، مطالعه سیره عملی رهبران معصوم)علیهم السلام) امامان هدایت و اسوه های تقوا و همچنین مطالعه زندگی و سیره عملی عالمان وارسته، اهل تقوی و سلوک، همچنین سرگذشت گناهکاران و سرانجام منحرفان از راه خدا و تقوی همگی راه هایی هستند که به تقویت بعد معنوی انسان خواهد انجامید.
– شیطان شناسی: شناختن شیطان، حیله ها و وسوسه هایی که برای اهل تقوی دارد و دام هایی که در راه خدا گسترده است، ضرورتی است که نباید از آن غافل ماند.
– همت و تلاش برای رسیدن به مقصود: هر قدر هدف انسان بزرگ باشد، همت  و تلاش او نیز باید بیشتر باشد! چه هدفی بالاتر وبرتر از کسب سعادت ابدی؟ که این سعادت حاصل نمی شود، الا در مبارزه ی با نفس اماره و پیروز وغالب شدن بر تمایلات و خواهش های او.
بنابراین باید آستین همت را بالا زده، در راه رسیدن به مقصود, از خطر های راه نهراسیده و تصمیم بگیریم و تلاش کنیم تا موانع راه  را کنار بزنیم.
– جایگزینی لذت های مشروع به جای لذت های خلاف شرع وحرام: بسیاری از جوانان به دلیل مجرد بودن و تأخیر انداختن درامر ازدواج، به گناهانی که درارتباط  با نیازهای جنسی است، گرفتار می شوند و همین گناهان, منشأ گناهان بسیار می گردد. لذا یکی از راه های مبارزه با نفس و گناهانی که از طریق نیاز جنسی انجام  می گیرد، ازدواج و برطرف کردن این نیاز، از طریق مشروع است؛ ولی اگر به هر دلیل, ازدواج ممکن نباشد، چاره ای جز استفاده از روش های کنترلی و تقویت معنویت نیست. (روش های کنترل از قبیل: کنترل چشم، یعنی ندیدن صحنه های محرک، عدم تردد در مکان های تحریک آمیز، انتخاب دوستان متعهد ومؤمن، و…… روش های تقویت معنویت ازقبیل: روزه گرفتن، نماز خواندن، توسل به اهل بیت عصمت (علیهم السلام)، شرکت در جلسات مذهبی و..) اینها پاره اى از خصوصیات مهمی است که با عمل دقیق به آن مى توان یک مسلمان واقعی شد.
– اشتغال به برنامه شبانه روزى: حتما شبانه روز خود را با برنامه ریزى صحیح و متناسب وضع روحى و جسمى خود پر کنید و هیچ ساعت بیکارى نداشته باشید تا نفس شما را مشغول کند. در اوقات بیکارى وسوسه هاى نفس و شیطان به سراغ انسان مى آید و او را به فکر گناه و سپس به خود گناه مى کشاند. امیرالمؤمنین على(علیه السلام) فرمود: براستى و حقیقت که این نفس (انسانى) پیوسته و مرتب به بدى امر مى کند در نتیجه هر کس آن را به خود واگذارد (و به کارى نگمارد) نفس او را به سمت گناهان مى کشاند».
– استفاده درست و مطلوب از اوقات فراغت: ورزش کردن یکی از بهترین راهکارهاست.
– مجالست و هم نشینى با دوستان و افراد شایسته و صالح و هم چنین دورى گزیدن از افراد ناشایست و کسانى که براى پروردگار حریمى قائل نمى شوند. با دوستان مؤمن و صالح ارتباط برقرار نمایید چرا که  ارتباط با این افرا انگیزه شما در جهت ترک گناه و جبران گذشته ذرا تقویت خواهد کرد. همچنین خاصیت دوستی و محبت همرنگی است لذا شما راحتتر میتوانید خطاهای گذشته را جبران نمایید.
– بدانید که همواره در محضر خدای بزرگ هستید، او برسراسر وجود شما اشراف دارد و از ظاهر و باطن شما آگاه است.
-از خداوند با دعا و نیایش استعانت و استمداد بجویید، زیرا که خود فرمود:«لولا فضل الله علیکم و رحمته ما زکی منکم من احد ابدا؛ اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود هیچ کدام به فضیلت و تزکیه روی نمی آوردید.» (سوره نور،  آیه 21)
– اعمال و عادات نیکو را جایگزین رفتار ناپسند نمایید; «ان الحسنات یذهبن السیئات؛ خوبی ها سرانجام میدان را بر بدی ها تنگ خواهد کرد و آنها را از بین خواهد برد» (سوره هود، آیه114)
ـ مراقبه و محاسبه: در آغاز هر کارى, کمى مکث کنید؛ اگر واجب است حتما انجام دهید؛ اگر حرام است حتما ترک کنید. اصل این توجه و مراقبه چند فایده دارد: اولاً: انسان به حرام نمى افتد و نیز واجبى از او ترک نمى شود .ثانیاً: انسان را از غفلت شبانه روزى مى گیرد.
سپس شب به محاسبه بنشینید که آیا مراقبه طول روز را خوب انجام داده اید یا نه؟اگر خوب انجام داده اید، شکر خداى را هر چند زبانى به جا آورید و اگر خوب انجام نداده اید علت یابى کنید تا به مرور نقص ها و علت عدم موفقیت را کشف کنید تا بعد از سال ها به جایى برسید که حتى یک گناه از شما صادر نشود و خلاصه این که مدار مراقبه و محاسبه شما انجام واجبات و ترک محرمات مى باشد.
ـ توسل به ائمه معصومین (علیهم السّلام): گاه گاهى مخصوصا به اقتضاى حال و اقبال قلب به ائمه معصومین (علیهم السلام) توسل جویید و توفیق ترک گناه را از آن معادن کرم بخواهید. چرا که اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) واسطه های فیض الهی هستند؛ یعنی هر خیری از کانال آنها به بندگان می رسد. همچنین آنها باب الله هستند؛ یعنی راه رسیدن به قرب حق تعالی از طریق آنها حاصل می شود. بنابراین با تمام وجود به آن ذوات نورانی بویژه امام عصر (علیه السلام) توسل جویید و از آنها کمک بخواهید.
ـ دائم الوضوء: سعى کنید همیشه وضودار باشید و اگر براى شب قبل از خواب وضو بگیرید کافى است.  وضو نور است و همنشینی دائمی با نور،انسان را نورانی می کند.
– هیچگاه خالی از مطالعه نباشید. اگر کسی بخواهد در این راه ثابت قدم بماند باید دائما بر آگاهی و ایمان خود بیافزاید.
– تفکّر در عقوبت یکایک گناهان و سختى روز جزا
– توجه به این نکته که  نومیدى از رحمت الهى بزرگترین گناه به شمار آمده است و از دامهای شیطان است. شیطان ناامیدی را در دل و جان آدمی رخنه می دهد تا بیش از پیش در لجن زار آلودگی غوطه ور شود.
بخش دوم : توبه و چگونگی طلب مغفرت
سؤال شما بیانگر آن است که شما از گناهان گذشته خویش پشیمان بوده و دنبال راه حلِی برای جبران هستید. انسانى که گاهى دچار گناه و خطا مى گردد و بعد پشیمان مى گردد و خود را ملامت و سرزنش مى کند، به مرحله اى رسیده که داراى نفس لوّامه و سرزنشگر شده است و یک پله از مرحله نفس اماره یعنى نفسى که به زشتى و بدى امر مى کند و از انجام آن ملول نمى گردد و بیمى ندارد، بالاتر آمده است و این فرد یک قدم به هدف نزدیک شده است و باید خدا را شاکر بود و از او خواست که توفیق رسیدن به مراحل بالاتر و هر چه بیشتر نزدیکتر شدن به خود را به ما عنایت کند.
باید توجه داشت که فاصله گرفتن از بدى و گناه و نزدیک شدن به معنویات و قرب خداوند، امرى تدریجى است و محتاج صبر و حوصله فراوان است. انسان باید مانند کوهنوردى باشد که گاهى به قله کوه بلندى که قصد صعود به آن را دارد نگاه مى کند و احساس مى کند هنوز تا قله کوه، راه زیادى مانده و از طرفى به دامنه کوه نگاه مى کند و مى بیند از آن فاصله گرفته و این حالت بین ترس و امید را چنان چه در قرآن کریم و روایات معصومین(علیهم السلام) آمده، همواره در زندگى خود حفظ کند. یعنى هم از این که گاهى توفیق بندگى و دورى از گناه را پیدا کرده امیدوار و خوشحال باشد و هم از این که گاهى دچار لغزش و گناه مى گردد ترسان و بیمناک.
دوست عزیز؛ خدای رحمان در توبه و بازگشت را به روی تمامی بندگانش گشوده؛ در طول زندگى انسان ها امکان لغزش ها و خطاها وجود دارد، و اگر درهاى بازگشت و توبه بسته شود، سبب دلسردى و ناکامى آدمى شده و او را از پیمودن راه کمال باز مى دارد؛ از این رو در مکتب انسان ساز اسلام درى را با نام «توبه» بازکرده اند تا تمام آلودگان به گناه براى جبران گذشته و اصلاح نفس خویش به آن در «رحمت» روى آورند.
مهمترین شرایط توبه عبارت است از :
1. پشیمانی و ندامت از صمیم قلب و تصمیم بر عدم ارتکاب دوباره
2. استغفار و طلب بخشش
3. تصمیم قاطع بر جبران گذشته و ادای حقوق، خصوصا اگر حق الناس باشد.
شما الحمدلله در سنین جوانی هستید و به راحتی میتوانید خطاهای خود را جبران کنید.خدای رحمان به جوانی که قصد توبه و بازگشت به سمت خودش را دارد، عنایتی ویژه دارد و او را کمکی مضاعف خواهد کرد.
زمانی که انسان پشیمان شد و استغار نمود و در جهت اصلاح قدم برداشت (مثلا حق الناسی که بر عهده دارد ادا نموده و رضایت صاحبان حق را به دست آورد و آنچه از حق الله بر عهده او بوده به جاآورد اعم از نماز وروزه و…) جایی برای نگران بودن نیست اتفاقا در آن لحظه در آغوش خداست زیرا خدای سبحان می فرماید: «ان الله یحب التوابین؛ بنده های توبه کننده ام را دوست دارم.» (سوره بقره، آیه222)
آیا با داشتن چنین خدای مهربانی که تا لحظه آخر عمر اجازه و فرصت بازگشت داده، رواست که از رحمت وی ناامید شویم؟
بعد از انجام گناه خداوند به کسانی که پشیمان می شوند و به فکر اصلاح و جبران می باشند وعده آمرزش و حتی پذیرش بیش از گذشته به بندگان می دهد. تا آدمی با امیدواری به رحمت بی پایان خدا هر چه سریع تر و پایدارتر به راستی و درستی گرایش پیدا کند. « قل یا عبادی الذین اسرفوا علی انسهم لا تقنطوا من رحمة الله ان الله یغفر الذنوب جمیعا انه هو الغفور الرحیم؛ .به آن بندگانم که با عصیان بر نفس خویش اسراف کردند بگو: هرگز از رحمت خدا ناامید مباشید البته خدا گناهان را خواهد بخشید که او بسیار آمرزنده و مهربان است» (سوره زمر، آیه 53 ) خطاب آیه بسار شگفت انگیز است، واژه (عبادی) اوج محبت حق تعالی نسبت به بنده را می رساند. امام سجاد (علیه السلام ) در دعای ابوحمزه   می فرمایند: «خدایا آن گاه که به گناهانم می نگرم آه از نهادم بر می آید و جزع و فزع می کنم و آن گاه که به کرم تو می نگرم طمع می کنم».
پرسشگر عزیز، به موارد ذیل توجه داشته باشید:
–   توبه در حقیقت پشیمان شدن از گناه و بازگشتن از راهی است که انسان در گذشته بر خلاف رضای پروردگار رفته است . البته باید دقت شود، بازگشتن از این راه لازم است ولی کافی نیست. انسان بعد از توبه و یا حتی قبل از توبه باید بداند که زندگی فرصت خدایی شدن است و هدف دین و زندگی انسان چیزی جز خدایی شدن و تشکیل زندگی خدا محور نیست. خدایی شدن مهمترین هدف و انگیزه ای است که باعث می شود، انسان زندگی گذشته خود را اصلاح نماید و با توبه به سوی خدا یعنی خدایی شدن و خداگونگی بازگردد و زندگی تازه ای را آغاز نماید. خود توبه در مقایسه با حرکت تازه ای که باید آغاز کند، چندان سخت به نظر نمی رسد. برای اصلاح زندگی باید انسان مومن تصمیم جدی داشته باشد که روش زندگی خود را از خودمحوری به خدامحوری تغییر دهد و این کار آسان نیست. باید انگیزه قوی برای این کار داشته باشد تا بتواند در مسیر خدایی شدن و بازگشت به خدا، مقاومت نماید و به شرایط قبلی بازنگردد. توبه حقیقی نیز همان توبه نصوح است؛ یعنی توبه و پشیمانی بدون بازگشت. اگر کسی احساس کند که واقعا از گذشته خود نادم و پشیمان گشته و راه خود را به سوی خداوند عوض کرده، باید بداند که اهل توبه واقعی است و اینچنین توبه ای هرگز رد نمی شود. به عبارت دیگر مشکل و نگرانی ای که در زمینه قبول توبه وجود دارد، از طرف خداوند؛ یعنی پذیرنده توبه نیست. مشکل از جانب خود توبه کننده است. اگر کسی که دچار گناه و معصیت خداوند شده به درستی و با رعایت شرایط، موفق به توبه شود، به طور قطع توبه او پذیرفته شده است و نباید نسبت به پذیرش آن نگران باشد. بنابر این خود کیفیت توبه و نحوه پیشرفت آن، بهترین راه تشخیص پذیرش آن است.
– امام علی (علیه السلام) می فرمایند: اذا لم یکن ماترید فلا تبل ماکنت؛ اگر به آنچه می خواستی نرسیدی از آنچه هستی نگران نباش.(نهج البلاغه، حکمت 69) در هر رتبه ای هستی ناامید نباش. باتلاش و کوشش همراه با اخلاص می توانی گذشته را جبران کرده و به بالاترین درجات برسی. 
-با عزمی آهنین و مبارزه ای دائمی با نفس تدریجا می توان به جایگاه رفیعی دست یافت.
–  انسان نباید زمینه های انحرافات گذشته را فراهم کند و هر آنچه که او را به سمت آن سوق میدهد از خود دور نگه دارد. مثلا اگر در گذشته ارتباط نامشروعی  با نامحرم داشته، در صورت امکان در محیطی که آن فرد وجود دارد تردد نکند که دچار وسوسه شود.
-علامه جوادی آملی (حفظه الله) میفرمایند: «راه حلی که قرآن ارائه می دهد یکی « مراقبت از خود» ودیگری « یاد خدا» است. انسان باید اولا مواظب جلسات، خواندنیها، شنیدنیها، خوردنیها و پوشیدنی های خود باشد، مواظب باشد چه سخنی می شنود و چه می گوید و…اگر انسان سخنی جز برای رضای خدا و به سود جامعه اسلامی نگوید به تدریج زمینه فراهم می شود تا به یاد خدا دل ببندد. وقتی به یاد خدا دل بست، به آسانی خاطره های خوب در ذهنش ترسیم می شود. از این رو قرآن کریم، ذکر خدا را برای غفلت زدایی و قرب به حق به ما می آموزد.» (تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج11، ص 34)
– شرکت در محافل مذهبى و معنوى، تا جایى که بر روحیه معنویتان بیفزاید.
– استفاده از موعظه هاى اخلاقى بزرگان دین، بخصوص آیه هاى نورانى و حیاتبخش قرآن کریم و سخنان راهگشاى امامان معصوم (علیهم السلام)
خلاصه کلام اینکه:
-اگر انسان از افعال ناپسند خویش پشیمان بوده و در صدد اصلاح و جبران است گام هایی اساسی در جهت توبه برداشته است و به هیچ عنوان جایی برای ناامیدی نیست و نه تنها خدای رحمان گناهان گذشته او را می آمرزد بلکه هرچه بنده جدیت و خلوص بیشتری در جهت اصلاح نفس داشته باشد بیشتر بابهای رشد و کمال و سعادت را برای وی خواهد گشود
دوست عزیز؛ اگر انسان بینش خود را اصلاح کند و تنها کارگردان عالم را خدا بداند و بتواند ارتباطش را با خالقش قوی نماید هرگز به سمت گناه نخواهد رفت .بهترین راه ارتباط با خدای رحمان، از طریق قرآن و اهلبیت عصمت و طهارت(علیهم السلام)می باشد.
برای شما دوست عزیز آرزوی موفقیت دارم.