طلوع خورشید از مغرب چیست؟ بعد از آن توبه پذیرفته میشود ؟

یکى از پیچیده ترین مسایل مربوط به نشانه های ظهور طلوع خورشید از مغرب و منافات آن با علم روزاست. بر اساس روایات یکی از نشانه های برپایی قیامت، «طلوع خورشید از مغرب» است. امیرالمؤمنین علی علیه السلام به نقل از پیامبر خدا صلی الله علیه وآله می فرماید: «به ناگزیر ده چیز قبل از قیامت رخ خواهد داد. یکی ازین ده مورد را : طلوع خورشید از مغرب برشمرده اند.(1)؛ در روایاتی نیز طلوع خورشید از مغرب به عنوان امری حتمی معرفی شده است.(2)؛ شیخ مفید رحمه الله درباره چگونگی این اتفاق نوشته است: «خورشید هنگام ظهر در آسمان راکد می شود و ساعتی چند تا به هنگام عصر پیدا نباشد، آن گاه از مغرب آشکار گردد».(3)؛ اگرچه عده ای این امر را بعید پنداشته و گفته اند: مستلزم در هم ریختن و از هم پاشیدن نظم جهان و تغییر در حرکت منظومه شمسی خواهد بود و نتیجه گرفته اند که با اصول حاکم بر نظام طبیعت، ناسازگار است؛ ولی به نظر می رسد این امر همانند بسیاری دیگر از امور، از آیات الهی خواهد بود. به علاوه نظیر این اتفاقات قبلاً نیز در آسمان رخ داده که از جمله آنها «ردّالشَّمس» برای یوشع بن نون بوده است.(4)؛ در برخی دیگر از گفته ها آمده است: مقصود از طلوع خورشید از مغرب، ظهور حضرت مهدی علیه السلام است. بدین معنا که حضرت مهدی علیه السلام، همان خورشید است که با عمر طولانی خویش، طلوع خواهد کرد.
شیخ صدوق رحمه الله با ذکر سند از نَزالِ بنِ سَبْرَه روایت مفصلی نقل کرده که بخشی از آن این چنین است: «امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام برای ما خطبه خواند و بر خدای تعالی حمد و ثنا گفت و بر محمد و خاندانش درود فرستاد. آن گاه سه بار فرمود: ای مردم! پیش از آنکه مرا از دست بدهید، از من پرسش کنید…
پس افرادی برخاسته پرسش هایی مطرح کردند و آن حضرت جواب هایی فرمود تا اینکه در پاسخ به خروج «دابةالارض» فرمود:… سپس آن دابه سربلند کند و به اذن خدای تعالی همه کسانی که بین مشرق و مغرب هستند، او را ببینند و این بعد از آن است که آفتاب از مغرب خود برآید. در این هنگام توبه برداشته شود…
نَزال بنِ سَبْرَه گوید: به صعصعةبن صوحان گفتم: ای صعصعه! مقصود امیرالمؤمنین علیه السلام از این کلام چه بود؟ صعصعة گفت: ای سبرة! آن کسی است که عیسی علیه السلام پشت سر او نماز می خواند. او دوازدهمین امام از عترت و نهمین امام از فرزندان حسین بن علی علیه السلام است. او آفتابی است که ازمغرب خود طلوع کند واز مابین رکن و مقام ظاهر شود و زمین را طاهر سازد و موازین عدالت را برپا کند و… .»(5)؛
اشکال این دیدگاه آن است که مطلب فوق در کلام معصوم علیه السلام نیامده است. علاوه بر آن در روایات، سخن از طلوع خورشید از مغرب در ردیف قیام حضرت مهدی علیه السلام ذکر شده است و اگر مقصود ظهور و خروج آن حضرت بود، نیازی به تکرار نداشت.(6)؛
بنابراین به نظر می رسد طلوع خورشید از مغرب، حادثه ای است خارق العاده که پس از ظهور حضرت مهدی علیه السلام و در آستانه قیامت اتفاق خواهد افتاد.
اما بسیار بیشتر از آنچه در منابع روایی شیعه از آن سخن به میان آمده، در کتاب های اهل سنّت از آن یاد شده است:
1. نسائی در السنن الکبری از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نقل کرده که فرمود: «لا تَقُومُ السّاعَةُ حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ مِنْ مَغرِبِها…».(7)؛ «هرگز قیامت بر پا نخواهد شد تا اینکه خورشید از مغرب خود طلوع کند…»
2. طبرانی در المعجم الکبیر از همان حضرت نقل کرده است:
«اِنَّ السَّاعَةَ لا تَقُومُ حَتی یَکُونَ عَشْرُ آیاتٍ طُلُوعُ الشَّمْسِ مِنْ مَغرِبِها…».(8)؛
3. متقی هندی در کنزالعمال نقل کرده است: «لاتَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ مِن مَغْرِبِها فَاِذا طَلَعَتْ مِنْ مَغْرِبِها وَرَآها النّاسُ آمَنُوا اَجْمَعُونَ فَذلِکَ لایَنْفَعُ نَفْساً ایمانُها لَم تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قبلُ.»(9)؛
نقلی دیگر: از جمله نشانه های ظهور است که در روایات به آن اشاره شده. وقوع چنین پدیده ای، اگر معنای ظاهری آن مراد باشد، مستلزم در هم ریختن و از هم پاشیدن نظم جهان و تغییر در حرکت منظومه شمسی خواهد بود و این با اصول حاکم بر نظام طبیعت، سازگاری ندارد. به طور قطع، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بر روی همین زمین، حکومت جهانی خویش را تشکیل می دهد.(10) بر این اساس، تحقق این نشانه به گونه معجزه چنان که برخی پنداشته اند میسر نیست؛ زیرا معجزه در محدوده نظام حاکم بر طبیعت و جهان صورت می گیرد.(11)؛ به نظر می رسد، منظور از طلوع خورشید از مغرب، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه باشد. فیض کاشانی می نویسد: گویا طلوع خورشید از مغرب، کنایه از ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه است؛ همان گونه که از برخی اخبار هم استفاده می شود.(12)؛ در ذیل روایت صعصعه، که این حادثه را به عنوان نشانه ظهور معرفی می کند، جمله ای است که نشانگر این معناست. صعصعه در پاسخ فردی گفت: «کسی که حضرت عیسی علیه السلام پشت سر وی نماز می گزارد، دوازدهمین نفر از خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله و نهمین نفر از فرزندان حسین بن علی علیهما السلام است و هم اوست خورشیدی که از غروبگاهش طلوع می کند.»(13)؛ بر این اساس، طلوع خورشید از مغرب، معنای کنایی دارد و در حقیقت، ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه تشبیه شده است به طلوع خورشید از غروبگاهش.
بخش دوم پرسش:
روایات بیانگر اهمیت ایمان قبلی به ظهور و اصل امامت هستند.
وگرنه تا آخرین نفس هر انسانی قادر به توبه است.
ــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت:
(1). کتاب الغیبة، ص 436، ح 426.
(2). همان، ص 435، ح 425.
(3). الارشاد، ج 2، ص 368.
(4). الارشاد، ج 2، ص 385.
(5). کمال الدین، ج 2، باب 47، ح 1.
(6). ر.ک: الارشاد، ج 2، ص 371، کشف الغمه، ج 2، ص 459.
(7). السنن الکبری، ج 6، ص 344.
(9). المعجم الکبیر، ج 3، ص 171.
(10). کنزالعمال، ج 14، ص 206، ح 38646 و38639 و38411؛ همچنین ر.ک: تفسیر القرطبی، ج 16، ص 130؛ تفسیر ابن کثیر، ج 1، ص 596.
(11). بحارالانوار، ج 52، ص 194؛ ارشاد مفید، ج 2، ص 371
(12). دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص 220
(13). وافی، ج 2، ص 446؛ بحارالانوار، ج 52، ص 195