بعضى ها کارى را انجام مى دهند براى این که سودى ببرند، مثلًا کسى خانه اى را مى سازد که در آن سکونت کند یا خانه اى مى سازد که بفروشد و از آن سود ببرد. غرض از خانه سازى در اینجا، سود بردن صاحب خانه است. گاه هدف از ساختن این بنا سود بردن نیست، جود کردن است، مثل کسى که وضع مالى اش از راه حلال درست است، مسکن دارد و در عین حال براى دانشجویان خوابگاه مى سازد. او سودى نمى برد ولى جود مى کند، اگر این کار را نکند ناقص است، سخاوت ندارد، چون مى خواهد به جود و سخاوت که یک کمال است برسد خوابگاه مى سازد.پس بعضى ها ناقصند، کار انجام مى دهند تا سود ببرند، بعضى ها ناقصند کارى انجام مى دهند تا به کمال برسند. ذات اقدس اله نه از قسم اول است نه از قسم دوم، نه جهان را آفرید که سودى ببرد و نه جهان را آفرید که به کمال برسد. او «غنىٌّ عن العالمین» است. کسى که هستى محض و کمال صرف است کمبودى ندارد تا کارى را انجام دهد و آن کمبود را رفع کند بلکه چون عین کمال است، جود و سخاوت از او ترشح مى کند و نشأت مى گیرد. او خودش هدف است و منزّه از آن است که هدف داشته باشد(جوادى آملى، عبدالله، توصیه ها، پرسش ها و پاسخ ها، نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها، ص 61 و 62.)
اینکه خداوند انسان را براى عبادت آفرید براى این است که انسان عبادت کند نه براى اینکه خودش عبادت شود یعنى فایده عبادت به انسان باز مى گردد نه به خدا. و از همین رو نفرمود: «و ما خلقت الجن و الانس الا لاعبد» یعنى من جنّ و انس را نیافریدم جز اینکه پرستیده شوم، بلکه فرمود : « وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون » « من جنّ و انس را نیافریدم جز براى اینکه عبادت کنند » (الذاریات : 56 ) (علامه طباطبایى، المیزان، ج 18، ص 420).
عبادت یعنی کارهایی که انسان را به خدا نزدیک و شبیه می کند. اگر انسان به خدا نزدیک و شبیه شد آنوقت مانند خدا کار می کند و می شود مظهر اراده خدا و این همان کمال او است.
همچنین خداوند در انتظار اطاعت و عبادت کسى نیست و اطاعت و عبادت و طغیان بندگان نفع و ضررى براى خداوند ندارد. قرآن مجید در این باره مى فرماید: وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللَّهَ شَیْئا هر کس به جاهلیت و گمراهى پسروى کند هرگز خدا را زیان نمى رساند،(آل عمران 144) و یا در آیه دیگر می فرماید : در سوره ابراهیم فرمود: « إِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمیعاً فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِیٌّ حَمیدٌ » « اگر همه مردم روى زمین کافر بشوند نقصى بر خدا وارد نیست و کمبودى براى خدا ایجاد نمى شود»(ابراهیم ، 8 ) در نتیجه هرگاه هدف از عبادت این باشد که نیازمندیهاى خدا را برطرف کنیم و از پرستش خود بهره اى به او برسانیم، در این صورت پرسش یاد شده پیش مى آید که خداوند وجودى نامحدود و نامتناهى و پیراسته از هرگونه نقص و نیاز است پس چه احتیاجى به پرستش ما دارد؛ ولى هرگاه هدف از پرستش او، تکامل خود ما باشد، در این موقع عبادت وسیله تکامل و سعادت ماست و دستور او به عبادت، یک نوع لطف و مرحمت و راهنمایى خواهد بود که ما را به کمال شایسته برساند.
عبادت و نیایش و هرگونه کارى که براى رضاى خداوند انجام مى گیرد، داراى یک سلسله آثار گرانبهاى فردى و اجتماعى است و در حقیقت ازعالى ترین مکتبهاى تربیتى و اخلاقى مى باشد زیرا:
اولا: پرستش خدا و عبادت وى حس تقدیر و شکرگزارى را در انسان زنده مى کند، قدردانى از مقامى که نعمتهاى بزرگ و پر ارزشى را در اختیار انسان نهاده، نشانه لیاقت و شایستگى او نسبت به الطافى است که در حق او انجام گرفته است. تشکر و سپاسگزارى از مقام خداوند این نتیجه را دارد که فرد سپاسگزار با عرض تشکر و انجام وظیفه، حق شناسى خود را در برابر نعمتهایى که خدا در اختیار اوگذاشته است آشکار و هویدا مى سازد.
ثانیا: عبادت و پرستش خدا مایه تکامل روحى انسان است؛ چه تکاملى بالاتر از این که روح و روان ما با جهان بیکران کمال مطلق خدا مرتبط گردد و در انجام وظایف بندگى و کارهاى زندگى، از قدرت نامتناهى و نیروى نامحدود او استمدادبطلبد و به اندازه اى شایسته و لایق گردد که بتواند با او سخن بگوید. این مزایا که بطور اختصار بیان گردید در تمام عباداتى که بطور صحیح انجام گیردوجود دارد؛ در عین حال، هر یک از عبادات مانند نماز، روزه، حج و اثر ومزیت مخصوص خود را دارند.