عصمت به چه معنا است؟ و آیا غیر از امامان معصوم(ع)، افراد دیگری می‌توانند دارای عصمت باشند؟

در فرهنگ عقاید، کسی که دارای مقام عصمت است، “معصوم” نامیده می‌شود. معصوم کسی است که به واسطه‌ی لطف مخصوص خدا از هرگونه آلودگی به گناه و کارهای زشت و ناپسند امتناع می‌کند و از کوچک‌ترین اشتباه، خطا و فراموشی به دور است. البته چنین حالتی، نه از روی جبر و بدون اختیار، بلکه توأم با امکان و اختیار توان‌مندی در انجام گناه و اشتباه است. آنچه باعث می‌شود که اختیار نسبت به انجام اشتباهات هرگز به ارتکاب خطا و گناهان نینجامد، وجود چندین عوامل در شخص معصوم است؛ مانند “علم حقیقی به واقعیت امور بد و نیک”، “تأیید و توفیق ویژه از سوی خدا” و “بهره‌مندی از روح القدس”؛ روحی مقدس و مطهر که همراه همیشگی معصوم است.

غیر از پیامبران الاهی و چهارده معصومی که در اسلام معرفی شده‌اند، شخص دیگری معصوم نیست؛ زیرا دلیلی وجود ندارد تا اثبات کند دیگران نیز از “روح القدس” برخوردارند.

البته توجه به این نکته‌ی بسیار مهم نیز لازم است که عدم عصمت شخصیت‌های با عظمتی؛ مانند: حضرت اباالفضل، حضرت ابوطالب پدر امیرالمؤمنین(ع)، مادران مطهر و پاک معصومین، حضرت علی اکبر و …، به معنای گناه‌کار بودن آنان نیست، بلکه اینان فراتر از “عدالت” و پایین‌تر از عصمت‌اند.

اصولاً در فرهنگ ارزش‌یابی اسلام با سه واژه به ارزیابی شخصیت مثبت انسان‌ها می‌پردازند:

1. عدالت: داشتن حالت روحی پیشتازی در انجام واجبات و ترک گناهان.

در این رتبه، صرف عمل به واجب و ترک حرام کفایت می‌کند و اگر از گناه کبیره اجتناب گردید و بر گناهان صغیره اصراری نشود به “عدالت” منتهی می‌گردد.

2. عظمت: فراتر از عدالت است و صاحب آن دارای روحی درخشنده و نورانی است و در زمره‌ی بندگان صالح خدا محسوب می‌گردد.
3. عصمت: صاحب آن از کوچک‌ترین اشتباه و خیال و توهم گناه و خطا به دور است. لازمه این مقام – بر اساس روایات متعدد – بهره‌مندی از روح القدس است.