طلسمات

خانه » همه » مذهبی » عصمت حضرت آدم(ع)

عصمت حضرت آدم(ع)

از دیدگاه علامه طباطبایى المیزان ، ج 1 ، صص 136 – 137 همچنین . ک : ج 14 ، است ، امّا با تدبّر در آیات یقین پیدا مى کنیم که این نهى از نوع « نهى مولوى » نمى باشد بلکه « ارشادى » است و منظور از آن ، ارشاد و هدایت به مصالح و مفاسدى است که رعایت آن به نفع ایشان است بدون این که مخالفت با آن عذاب و مجازات اُخروى را به دنبال و با عصمت از گناه منافات داشته باشد . در این رابطه دلایل مختلفى وجود دارد که برخى از آنها عبارتند از :
{J الف . J}
بهشتى که آدم در آن بوده ، مرحله قبل از تکلیف و تشریع بوده است و لاجرم نهى در آن ، جز جنبه ارشادى نمى تواند داشته باشد . آنچه در پس پرده این حکم بوده این است که آن درخت ، داراى ویژگى و اثر تکوینى خاصى بوده که فعلیت بخش غرایز مادّى و حیوانى انسان بوده است . از همین رو قرآن مى فرماید چون از آن خوردند ، برهنگى شان آشکار شد :
« فَأَکَلا مِنْها فَبَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما وَ طَفِقا یَخْصِفانِ عَلَیْهِما مِنْ وَرَقِ الْجَنَّهِ وَ عَصى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى » 1
« پس هر دو ( ( به سبب وسوسه شیطان ) ) از میوه آن ( ( درخت ) ) خوردند ، در نتیجه شرمگاهشان بر آنان پدیدار شد و شروع به چسباندن برگ هاى درختان بهشت بر ( ( شرمگاه ) ) خود کردند . و آدم پروردگارش را نافرمانى کرد و ( ( از رسیدن به آنچه شیطان به او القا کرده بود ) ) ناکام ماند » .
{J ب . J}
یکى از راه هاى کشف مولوى یا ارشادى بودن یک حکم ، علّت و نتیجه اى است که براى آن ذکر مى شود . براى مثال اگر گفته شود « این عمل را انجام نده ، چون آتش دوزخ را در پى دارد » روشن مى شود که نهى از آن ، نهى مولوى است و مخالفت با آن گناه مى باشد . اما اگر گفته شود « این کار را نکن ، چون دچار مشکلاتى در زندگى مى شوى » معلوم مى شود که نهى از آن با نظرداشت این قاعده مى بینیم در برخى از آیات الهى خطاب به حضرت آدم و حوّا آمده است : اگر نزدیک این درخت شوید ، از « ظالمان » خواهید بود . 2 اما خداوند در این نهى هرگز تهدید به عذاب در جهان جاویدان نکرده ، بلکه تنها به مشقّت و رنج خروج از بهشت نخستین و قرار گرفتن در زیستگاه این جهانى ، یعنى گرفتارى هاى زندگى براى به دست آوردن خوراک ، پوشاک ، مسکن و . . . اشاره کرده و فرموده است :
« فَلا یُخْرِجَنَّکُما مِنَ الْجَنَّهِ فَتَشْقى . . . » 3
« ( ( شیطان ) ) شما ( آدم و حوّا ) را از بهشت خارج نسازد که به رنج و سختى مى افتید . . . » .
مقایسه این دو دسته آیات ، نشان مى دهد که :
اولاً ، نهى ، ارشادى است ، نه مولوى .
ثانیاً ، مراد از « ظلم » ، ظلم به خود و روا داشتن سختى ها بر خویش است ، نه ظلم به معناى گناه و معصیت و خروج از دایره عبودیّت .
{J ج . J}
بعد از آیه « وَ عَصى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى » 4 بلافاصله قرآن مجید مى فرماید :
« ثُمَّ اجْتَباهُ رَبُّهُ فَتابَ عَلَیْهِ وَ هَدى » 5
« سپس پروردگارش او را ( به مقام نبوّت ) برگزید و بر او ببخشود و ( ( وى را ) ) هدایت کرد » .
برگزیدن شخصیتى از سوى خداوند ، نشانه مقام بلند او است و این که اگر خطایى از او سر زده ، در حدّ گناه و از بین رفتن عصمت نبوده است . چرا که اگر نافرمانى در برابر دستور مولوى و قانونى بود ، از ظلم هایى است که با مقام پیامبرى سازگار نیست چنان که خداوند در داستان « لا یَنالُ عَهْدِى الظَّالِمِینَ » 6
« پیمان من به بیدادگران نمى رسد » . 7
{J د . J}
قرآن نزول شریعت و هدایت را – که در بردارنده احکام مولوى و تکلیفى است – متأخّر از هبوط حضرت آدم معرفى کرده است :
« قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمِیعاً فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّى هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُداىَ فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ . وَ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِیها خالِدُونَ » 8
« گفتیم همگى از آنجا ( ( بر زمین ) ) فرود آیید ، پس آن گاه که هدایتى از من به سوى شما آید ، کسانى که از هدایت من پیروى کنند ، خوف و اندوهى بر ایشان نباشد و آنان که کفر ورزیده و آیات ما را تکذیب کردند آن گروه اصحاب آتش اند و در آن جاویدان » .
بنابراین زمانى که حضرت آدم ( علیه السلام ) در بهشت بود ، هدایت تشریعى و دستورات واجب از ناحیه الهى صادر نشده و این گونه امور مربوط به حیات زمینى انسان است .
{J ه . J}
این آیه نشان مى دهد که با خوردن شجره منهیه غرایز مادّى و شهوانى در آنها پدید آمد :
« فَأَکَلا مِنْها فَبَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما . . . » 9
« پس هر دو ( ( به سبب وسوسه شیطان ) ) از میوه آن ( ( درخت ) ) خوردند ، در نتیجه شرمگاهشان بر آنان پدیدار شد . . . » .
این آیه در کنار آیه دیگرى که به حضرت آدم هشدار داده بود نشان مى دهد که وضعیت آن نداشته و شرایط زیستى دیگرى ، متناسب با وضعیت پدید آمده براى آنان ، لازم مى باشد :
« فَلا یُخْرِجَنَّکُما مِنَ الْجَنَّهِ فَتَشْقى » 10
« ( ( شیطان ) ) شما ( آدم و حوّا ) را از بهشت خارج نسازد که به رنج و سختى مى افتید » .
از این رو خروج از بهشت به دلیل غضب پروردگار و کیفر عمل او نبوده است ، زیرا بر اساس آیات قرآن خداوند توبه آدم را پذیرفت و او را بخشید . خروج از بهشت نتیجه طبیعى و تکوینى عمل آدم و حوّا بوده است .
علامه طباطبایى در این باره بر آن است که توبه ، عبارت است از رجوع و بازگشت عبد به مولا و پشیمانى از گناهى که مرتکب شده است . اگر خداوند ، توبه شخصى را بپذیرد ، گویا هیچ گناهى از او سر نزده است و از این رو ، با او همچون افراد مطیع و منقاد رفتار مى شود . بنابراین ، اگر نهى از نزدیکى به آن درخت ، مولوى بود و توبه حضرت آدم ، توبه از یک گناه شرعى محسوب مى شد ، مى بایست پس از پذیرش توبه او ، به همان حالت اول ( قبل از انجام گناه ) برمى گشت و در نتیجه به همان مکان سابقش برگردانده مى شد حال آنکه چنین نشد . پس نهى از آن درخت ، ارشادى بوده است .
{J و . J}
بهشت نخستین آدم ( علیه السلام ) ، بهشتى موقت بوده و با بهشت جاوید آخرت تفاوت هاى اساسى دارد . از طرف دیگر خداوند از قبل اعلام کرده بود که انسان را براى زیست در زمین آفریده است :
« وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَهِ إِنِّى جاعِلٌ فِى الْأَرْضِ خَلیفَهً قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ قالَ إِنِّى أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ » 11
جانشینى در زمین قرار خواهم داد . گفتند : آیا کسى را در آن قرار مى دهى که فساد مى کند و خون مى ریزد ؟ ! در حالى که ما تو را همراه با سپاس و ستایشت تسبیح مى گوییم و تقدیس مى کنیم . ( ( پروردگار ) ) فرمود : من ( ( واقعیات و اسرارى از قرار گرفتن این جانشین در زمین ) ) مى دانم که شما نمى دانید » .
از این مسئله روشن مى شود که اساساً قرار گرفتن انسان در زمین امرى حتمى بوده است ، اما خطاى حضرت آدم باعث شد که این مسئله زودتر و به گونه اى خاص اتفاق افتد . نیز این مسئله باعث شد که دشمنى بزرگ به انسان معرّفى شود و هشدارى جدّى و همیشگى فراروى آدمى و در معرض توجّه او قرار گیرد .
بنابراین حضرت آدم مرتکب گناه تکلیفى نشد ولى در عین حال عمل او متناسب با مقام رفیع و منیع او که آموزگار ملائک بوده است نمى باشد از این جهت زودتر به مشکلات و سختى هاى دنیا گرفتار شد . 12
( 1 ) طه ( 20 ) ، آیه . 121 ( 2 ) بقره ( 2 ) ، آیه . 35 ( 3 ) بنگرید : طه ( 20 ) ، آیات 117 – . 119 ( 4 ) طه ( 20 ) ، آیه . 121 ( 5 ) طه ( 20 ) ، آیه . 122 ( 6 ) بقره ( 2 ) ، آیه . 124 ( 7 ) براى آگاهى بیشتر . ک :
الف . تفسیر المیزان ، سید محمدحسین طباطبایى ، آیه 124 سوره بقره
ب . تنزیه الانبیاء ، محمد هادى معرفت ، قم : نبوغ ، چاپ اول ، 1374 ، صص 256 – . 226 ( 8 ) بقره ( 2 ) ، آیات 38 و . 39 ( 9 ) طه ( 20 ) ، آیه . 121 ( 10 ) طه ( 20 ) ، آیه . 117 ( 11 ) بقره ( 2 ) ، آیه . 30 ( 12 ) جهت آگاهى بیشتر بنگرید : الالهیات ، ج 3 ، ص 530 راهنماشناسى ، صص 175 – . 177

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد