مهمترین نکته برای تشخیص فحلی، دانستن مفهوم جفتخواهی یا فحلی است. فحلی یک رفتار است. این رفتار زمانی پدیدار میگردد که گاو ماده، پذیرنده گاو نر برای پرش و جفتگیری میباشد.
این امر باوجود بدیهی بودن، اغلب مورد غفلت واقع شده و یا فراموش میشود. هنگامیکه شما گاوها و تلیسهها را ازلحاظ فحلی بررسی میکنید، باید درنظر داشته باشید که در جستجوی گاوهایی هستید که اجازه جفتگیری را به گاو نر میدهند.
گاو در بیشتر روزهای چرخه فحلی خود، آماده جفتگیری نیست. اما حدودا در روز شانزدهم یا هفدهم چرخه، تغییراتی در تخمدانها رخ میدهد که گاو را برای جفتگیری آماده میسازد.
نیمه اول این دوره، مرحله پیش فحلی است. تخمدانها در این مرحله، مقادیر فزایندهای استروژن تولید میکنند که سبب جاری شدن موکوس شفاف از فرج گاو میشود.
افزایش جریان خون در اندامهای تناسلی، موجب تورم و قرمزی فرج و قسمتهای خارجی اندامهای تناسلی میشود. در این زمان رفتارهای گاو تغییر میکند، بیقرار و تحریکپذیر میگردد.
لیسیدن و مالیدن چانه بر کپل سایر گاوها مشاهده میشود. و مهمتر اینکه تلاش میکند بر روی گاوهای دیگر بپرد. تغییرات قابل توجه، زمانی رخ میدهد که گاو وارد مرحله فحلی حقیقی میشود.
فقط در این مرحله است که گاو به دیگر گاوها اجازه پرش میدهد. تغییرات فیزیلوژیکی که در مرحله پیشفحلی مشاهده شد. در این مرحله نیز ادامه مییابد.
فعالیتهای حرکتی نیز در طی فحلی به میزان قابل توجهی افزایش مییابند. گاو در زمان فحلی به میزان 4برابر بیشتر از روزهای چرخه فحلی حرکت میکند.
حتی گاوهایی که در جایگاه تایاستال مقید شدهاند نیز فعالتر شده، بیشتر بالا و پایین میبرند و به دور جایگاه خود میچرخند.
علاوه بر شناخت تغییرات فیزیولوژیک و رفتاری که در طی دوره فحلی رخ میدهد، شما باید بدانید کدام گاوها در مرحله فحلی هستند، چه موقع رفتار فحلی را نشان میدهند، چه مدت در فحلی باقی خواهند ماند و در چه مکانی رفتارهای فحلی را به نمایش میگذارند.
در نیمه دهه هفتاد با اندازهگیری عیار پروژسترون، نشان داده شد که گاوهای شیرده مدت کوتاهی پس از زایش، چرخههای تولیدمثلی خود را ازسر خواهند گرفت. اولین تخمکگذاری پس از زایش معمولا ظرف سه هفته رخ میدهد.
گاوداران از اینکه میبینند گاوهای شیری به این زودی وارد چرخههای تولیدمثل میشوند، اغلب متعجب میشوند. تا 63 روز پس از زایش، زمانی که خیلی از پرورشدهندگان گاو شیری تازه میخواهند گاوها را ازنظر فحلی بررسی کنند، آنها سه مرتبه تخمکگذاری کردهاند.
مدارک کافی وجود دارد که نشان میدهد شیر خوردن مکرر گوساله از فعالیت چرخه فحلی ممانعت میکند. آنستروس طولانی پس از زایش، اغلب در گاوهای گوشتی دیده میشود. با از شیر گرفتن گوساله برای 48 ساعت، موفقیتهایی برای القاء شروع فعالیتهای چرخه فحلی بهدست آمده است.
در سال ۱۹۷۵ در مطالعهای در کانادا، مشخص شد از بین گاوهایی که بهطور مداوم تحت نظر بودند، نیمی پیش از اولین تخمکگذاری علائم فحلی را نشان دادند. با ضبط ویدئویی، فعالیتهای فحلی گاوها در یک جایگاه فریاستال مورد مشاهده قرار گرفت.
تقریبا بیشتر گاهایی (۹4٪) که بهطور مداوم تحت نظر بودند، تا زمان دومین تخمکگذاری و تمامی آنها تا زمان سومین تخمکگذاری، در حال فحلی مشاهده شدند.
یک گروه دیگر از گاوها که بهصورت تایاستال نگهداری میشدند نیز ازنظر فعالیت فحلی تنها طی زمان شیردوشی و طی سرکشیهایی که یکبار در روز توسط گاودار انجام میگرفت، وارسی شدند. تحت این نظارت اتفاقی، تعداد کمتری از گاوها در حالت فحلی مشاهده شدند. به طوری که تا زمان سومین تخمکگذاری، تنها دو سوم این گاوها در حالت فحلی مشاهده شدند.
از آنجایی که هر دو گروه این گاوها، مدت کوتاهی پس از زایش چرخه فحلی خود را از سر گرفتند، تفاوت اساسی در تعداد گاوهای فحل دو گروه، تنها میتواند ناشی از زمان مشاهده و طول مدت زمانی باشد که گاوها برای فحلیابی تحت نظر قرار گرفتهاند.
نتیجهای که از این مطالعه و مطالعات مشابه میتوان گرفت این است که درصد زیادی از گاوهایی که به اصطلاح فحلی خاموش داشتهاند، درواقع در زمانی که تحت نظر نبودهاند، فحلی خود را نشان دادهاند. در صورتیکه گاوها رفتار فحلى را نشان دهند، چگونه ممکن است این رفتار دیده نشود؟
مطالعه انجام شده در کانادا از منظر دیگری به این مساله مینگرد. تعداد دفعات پرش، حول وحوش ساعت ۸ بعد ازظهر افزایش مییابد و تا دیر وقت در شب و نیز تا ساعات اولیه صبح، در این حد باقی میماند. پایینترین سطح فعالیت، پرش بین ساعات ۱۰ صبح و ۷ بعداز ظهر میباشد.
تعداد دفعاتی که گاو در حالت فحلی مشاهده میشود حدود ساعت ۸ بعد ازظهر شروع به افزایش میکند تا به حداکثر خود در ساعت ۱ صبح میرسد و این زمانی است که تعداد پرش شروع به کاهش میکند.
بیشتر بدانیم:
مدیریت بر کارآیی تولیدمثل در دام های شیری
مفهوم فحلی
در بسیاری از مزارع پرورش گاو شیری، کمترین تعداد گاوهای فحل در ساعات پایانی بعداز ظهر یا حول و حوش زمان شیردهی مشاهده شده است.
بنابراین، تعداد پرشها و تعداد دفعاتی که گاو رفتار فحلی را نشان میدهد، در طول ساعات معمول کاری گاودار، در کمترین سطح میباشد.
عامل مهم دیگر برای فحلیابی دقیق، طول مدت ایستادنهای مداوم گاو برای اجازه پرش دادن به گاوهای دیگر است. بهطور متوسط، طول این مدت فحلی ۸ تا ۱۲ ساعت است.
مطالعات نشان داده است در عین حال که بیشتر گاوها مدت فحلی کمتر از ۱۲ ساعت دارند، بیش از ۳۰ درصد آنها، کمتر از 4 ساعت فحل باقی میمانند. وقتی ما میزان بالای فعالیت فحلی در طول ساعات شب را با درصد قابل توجه گاوهایی که کمتر از ۸ ساعت فحل بودند، در کنار هم قرار دادیم، پی بردیم که مشکل فحلیابی از کجاست.
گاوداران، مشاهده میکنند که درصد بالایی از فعالیتهای فحلی، در طول ساعات معمول کاری آغاز میشود. اما، احتمال کمی وجود دارد که فعالیتهایی که در ساعات پایانی شب آغاز میشود، توسط گاوداران مشاهده شود؛ چراکه زمانی از صبح که آنها برای مشاهده میآیند، بعضی از این گاوها دیگر فعالیت فحلی را بروز نخواهند داد.
اطلاعات مفید دیگری از مطالعه بر روی فعالیتهای فحلی گاوهای شیری بهدست آمده است. با افزایش تعداد دامهای فحل، تعداد پرشها در هر دام نیز افزایش مییابد. بنابراین، بر شانس گاوداران برای مشاهده فعالیت فحلی نیز افزوده میشود. از این قضیه، در هنگام همزمانسازی فحلی بهرهبرداری میشود.
مطالعات نشان دادهاند که گاوهای فحل یا در مرحله پیش از آن، تمایل دارند که در یک محل اجتماع یابند، تشکلی که از آن به گروههای فعال جنسی تعبیر میگردد. دامها از مرحله پیش فحلی تا فحلی کامل در این گروهها باقی میمانند و وقتی از فحلی خارج میشوند، گروه را ترک میکنند.
با آگاهی از این مطلب، نه تنها گاوهای فحل، بلکه دیگر گاوها مرتبط با آنها را میتوانید شناسایی کنید. گاوها، مکانهای خاصی را برای بروز رفتار فحلی ترجیح میدهند. با شناختن این مکانها (نقاط داغ)، میتوانید به نحو موثرتری به شناسایی فحلی بپردازید.
«نقاط داغ»، را میتوان در محدوده حرکتی زمین جایگاه گاوهای فعال ازنظر جنسی، مورد شناسایی قرار داد. مطالعات نشان دادهاند که گله، مناطقی را ترجیح میدهد که بستر نرم دارد؛ مانند بسترهای خاکی یا بسترهایی که سخت و بتونی نیستند.
بر روی سطوح نرمتر، تعداد پرشها بیشتر و به مدت طولانیتری مشاهده میگردند. مناطق خشک بر جاهای مرطوب، ترجیح داده میشوند.
بستر بتونی مرطوب، لیز است و گاوها بهسرعت نسبت به چنین سطوحی بهدلیل سر بودنشان، بیمیل میگردند. نواحی گلی نیز گاوها را برای پرش دلسرد میکنند.
باوجود مناطقی با بستر مناسب، نه تنها احتمال مشاهده رفتار فحلی را افزایش میدهد، بلکه یک عامل نظارت نیز برای شما فراهم میکند. فراهم کردن محلهایی با بستر مناسب برای فعالیت و مانور گاوها، احتمال بروز زفتار فحلی را در گله و شانس مشاهده آن توسط فحلیاب را بیشتر میکند.
با این وجود زمانها و مکانهای خاصی وجود دارند که شما باید در مورد مشاهده پرش در آن مکانها، هوشیار باشید. در گلههای در حال حرکت، گلههای نگهداری شده در محلهای نسبتا کوچک و گلههای در حال تغدیه، پرش ممکن است مکررا رخ دهد.
در بسیاری از این موقعیتها، دامی که بر روی آن پرش صورت گرفته، راه فراری ندارد و بنابراین، به غلط فحل بهنظر میرسد. حتی وضع پرش دام پرشکننده، باید زیر سوال باشد. چنین گاوی ممکن است فحل باشد، ولی باید تحت شرایط مناسبتری نیز مشاهده شود.
ماکی دام