علت اختلاف وضوی اهل سنت و شیعه

علت این اختلاف به نوع نگاه دو گروه به کلام خداوند باز می گردد که ما در ذیل خدمتتان ارائه می نماییم و در این مساله شیعه معتقد است که روش وضویشان همانند وضوی پیامبر(ص) می باشد زیرا منطق صحیح فهم قرآن اقتضا می کند تا در مساله وضو، بگوییم که آیه 6 سوره مائده در مقام بیان حد شسته شدن دست در وضو است، نه در مقام بیان جهت و کیفیت شستن آن. اما اینکه چرا در این آیه شریفه از حرف “الی” که معمولا برای بیان جهات بکار می آید استفاده شده است، دلیلش این است که اطلاق کلمه ید، شامل سر انگشتان دست تا کتف می گردد و چون آیه شریفه در مقام بیان مقدار لازم در شستن دست است، ذکر “الی” این مقدار را معلوم می کند که اگر این کلمه ذکر نمی شد این حد مبهم می ماند.البته مذاهب اهل سنت نیز “الی” در آیه شریفه را برای تعیین مقدار لازم برای شستن معنا می کنند، یعنی شیعه و سنی اتفاق نظر دارند که در آیه شریفه راجع به جهت شستن که از انگشتان به سوی آرنج باشد و یا بالعکس، صحبتی نشده است و آیه فقط مقدار لازم را بیان کرده است. یعنی دست تا مچ کافی نیست و تا کتف لازم نیست، بلکه باید تا آرنج شسته شود. اما شیعه از طریق روایات اهل بیت(ع)[1]که وضوی رسول الله صلی الله علیه و آله را توضیح داده اند، متوجه شده است که شستن باید از بالا به پایین و از آرنج به سوی انگشتان باشد و بالعکس صحیح نیست. ولی در روایات اهل سنت توضیحی راجع به این نرسیده است. لذا مذهب اهل سنت هر جور شستن را چه از بالا به پایین و چه از پایین به بالا صحیح می داند اگر چه می گویند: ابتدا از انگشتان افضل است.[2] بنا براین طریقه وضوی پیامبر(ص) توسط اهل بیت (ع) برای ما نقل شده است اما اهل تسنن این احادیث را حجت نمی دانند چند حدیث را در ذیل برای شما بیان می کنیم:
زراره می گوید: وقتی از کیفیت وضوی پیامبرصلی الله علیه وآله از امام باقرعلیه السلام پرسیدم، حضرت طشت آبی را درخواست کرد و پس از شستن صورت، مشتی آب از آن بر دست راست خود ریخت و آن را از آرنج تا سرانگشتان شست و هیچ گاه آب را به طرف آرنج برنگرداند[3]وهبه الزحیلی درباره نحوه وضو گرفتن پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله چنین می گوید: «و دارقطنی (از دانشمندان حدیث اهل سنت) از جابر نقل کرده که گفت: پیامبرصلی الله علیه وآله زمانی که وضو می گرفت، آب را بر دو آرنج می ریخت»[4]3. در آیه وضو، خداوند امر به مسح سر و پاها نموده است؛ در حالی که اهل تسنن، پاها را می شویند. ابن عباس از یاران پیامبرصلی الله علیه وآله می گفت: «وضو عبارت است از دو شستن و دو مسح کردن؛ «یا دو شسته شده و دو مسح شده»[5]وی می گوید: «قرآن درباره پاها دستور مسح داده، ولی مردم جز شستن، به چیزی تن ندادند»[6]حمران می گوید: عثمان آبی خواست و وضو گرفت و سپس گفت: «رسول خداصلی الله علیه وآله را دیدم که وضو گرفت؛ آن چنان که من وضو گرفتم؛ او مضمضه کرد و استنشاق نمود و صورت و دست ها را سه بار شست و بر سر و پشت پا مسح کشید»[7]ابن عبد خیر می گوید: «علیعلیه السلام را دیدم که وضو گرفت و سپس روی دو پای خود را مسح نمود».[8]4. در برخی از منابع تاریخی آمده است که وضوی همه مسلمانان تا خلافت عثمان، صورت واحدی داشته و مانند وضوی کنونی شیعه بوده است و این مسئله، با آیه وضو، تطبیق دارد و علت تغییر وضو این بود که عثمان در اواسط دوران خلافت خود، نسبت به چگونگی وضوی پیامبر، گرفتار تردید شد؛ سپس او وضوی پیامبر را به شکلی که اکنون در میان اهل سنت مرسوم است، اعلام کرد. این موضوع، مخالفت بسیاری از اصحاب پیامبرصلی الله علیه وآله را به دنبال داشت؛ امّا حکومت اموی بنا به اغراض سیاسی، در نقاط مختلف سرزمین های اسلامی، شیوه عثمان را تبلیغ کرد و جوّی به وجود آورد که برخی از اصحاب، جرأت مخالفت با روش دستگاه حاکم را نداشتند و در نتیجه، این گونه وضو گرفتن، رواج یافت[9]پی نوشت ها:
[1] مستدرک وسائل الشیعه جلد1، صفحه 302- 303، حدیث 683-وسائل الشیعة ج : 1 ص : 387 بَابُ کَیْفِیَّةِ الْوُضُوءِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِ
[2] به کتاب “الفقه علی المذاهب الاربعه” مراجعه فرمائید.
[3] شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج 1، ص 55.
[4] . الفقه الاسلامی و ادلته، ج 1، ص 218
[5] . فخر رازی، تفسیر الکبیر، تفسیر آیه وضو
[6] طبری، تفسیر، ج 6، ص 82.
[7] متقی هندی، کنزالعمال، ج 26863.
[8] . احمد حنبل، مسند، ج 1، ص 124.
[9] . ر.ک: علی الشهرستانی، وضو النبی من خلال ملابسات التشریع (این کتاب توسط حسین صابری ترجمه شده است).
منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه.