خانه » همه » مذهبی » علل پیدایش فرق اسلامی

علل پیدایش فرق اسلامی


علل پیدایش فرق اسلامی

۱۳۹۳/۰۸/۱۹


۳۹۶ بازدید

اگرآیات قرآن مانندآیه اطیعوا الله و اطیعو الرسول دلالت یا تصریحات روایی بر اسامی امامان علیهم السلام بوده ، چرا زیدیه و کیسانیه و سایر فرق شیعه کنار شیعه ۱۲ امامی به وجود آمدند؟

به طور کلی در پیدایش فرق مختلف علل زیر را بر شمرده اند:
1. ضعف فکری و فرهنگی : اصولا محدودیت قوای ادراکی انسان و عدم توانایی او برای حل قطعی همه مسائل اعتقادی , از جمله مهم ترین علل اختلاف انسان هاست , در مواردی که مسأله به روشنی قابل حل نیست هر کس به حدس و گمان می رسد که ممکن است با حدس و گمان دیگران متفاوت باشد. در این صورت است که اختلاف نظرها آشکار می شود. حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله در مدت کوتاه رسالتش فرصت بیان همه مطالب را برای مردم نیافت ; از این رو, لازم بود از سوی رسول خدا صلی الله علیه و آله جانشینی همچون او که معصوم باشد کار را به عنوان امامت مسلمین و تبیین معارف قرآن و سنت نبوی ادامه دهند ولی چنین نشد. یکی از علل پیدایش غلات را در همین امر می توان جست , (نگا: بحارالانوار, محمدباقر مجلسی , بیروت مؤسسه الوفاء, چاپ دوم , 1983 م , ج 25, ص 288, روایت 44).
2. تعصبات قبیله ای : پس از وفات پیامبرصلی الله علیه و آله , مردم به جای این که در مراسم خاکسپاری شرکت کنند, هر گروهی مدعی شد که حق خلافت از آن اوست . بنابر شواهد تاریخی هیچ یک از انصار و مهاجران در تعیین جانشین پیامبرصلی الله علیه و آله از قرآن و سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله یا از مصلحت امت سخن نگفت , بلکه سخن در این بود که جانشینی پیامبر حق گروه انصار است یا مهاجر و چون در میان انصار دو قبیله ی اوس و خزرج بود این دو نیز به رقابت برخاستند و به دلیل همین مخالفت مهاجران غالب شدند, (نگا: جانشینی حضرت محمد صلی الله علیه و آله, ویلفردمادولونگ , ترجمه ی احمد نمایی , جواد قاسمی و… مشهد, بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی , چاپ اول , 1377 ش , صص 47 – 65 و قیام حسین علیه السلام , دکتر سید جعفر شهیدی , تهران , دفتر نشر فرهنگ اسلامی , بهمن 1359, صص 26 – 36).
3. مادی : از منابع تاریخی و روایی معلوم می شود گروهی بوده و هستند که مثلا با جعل مطالب و اخبار غلوآمیز و انتشار آن , توجه عده ای را به خود جلب کرده و از مواهب و فضل و بخششهای مادی آنان بهره مند شوند; مانند مغیره بن سعید که در تمام عمر خود در تلاش بود تا مرام جدیدی احداث کرده و گروهی متشکل پدید آورد تا به اهداف مادی و دنیایی خود برسد, (نگا: ابن ابی الحدید, شرح نهج البلاغه , تحقیق : محمد ابوالفضل ابراهیم بیروت , دار احیاء الکتب العربیه , چاپ دوم , 1385 ق , ج 8, ص 21 و شهرستانی ابوالفتح , الملل و النحل , بیروت , دار المعرفه للطباعه و النشر, چاپ دوم , بی تا, ص 83) یا برخی برای آن که می خواستند در محیط اسلامی راهی برای مباح کردن گناهان و ترک واجبات و فراهم ساختن بساط عیش و عشرت توأم با توجیه شرعی پیدا کنند تا توده های ناآگاه مسلمان به آن ایمان آورده آنگاه به کمک همین توده های ناآگاه تشکیلاتی به وجود آورده و به اهداف خود که همان بسط اباحه گری بوده دست یابند. برخی از مورخان ملل و نحل یکی از علل پیدایش فرقه ی غلات را همین امر دانسته اند. (نگا: الاشعری , سعد بن عبدالله ابن خلف , المقالات و الفرق , تصحیح محمدجواد مشکور, تهران , مرکز انتشارات علمی و فرهنگی , چاپ دوم , 1360 ش , صص 51 – 52)
4. سیاسی : سیاست بازانی که بیشتر به اهداف غلط خود می اندیشند برای نیل به مقصود خود از حربه های گوناگونی استفاده می کنند و یکی از این حربه های قوی و کارآمد ایجاد فرق و نحله های گوناگون مذهبی است . اینان با به وجود آوردن چنین فرقه هایی یک سلسله مسائل و آموزه های دور از ذهن و عقل را وارد جریان مخالف خود می کردند تا به آن آسیب وارد کرده و آن را در مقابل چشم دیگران نامیمون جلوه دهند. مانند برخی از اخبار در مورد ائمه علیهم السلام که به دور از حقیقت و واقعیت است. (نگا: الذهبی , ابی عبدالله محمد بن احمد بن عثمان , میزان الاعتدال فی نقد الرجال , تحقیق علی محمد البجاوی , دار احیاء الکتب العربیه , چاپ اول , 1382 ق , ج 2, ص 45) یا پدیداری فرقه ی کیسانیه که پیروان مختار بن ابی عبیده ثقفی تلقی شده اند برای تضعیف دیدگاه و حرکت مختار از سوی مخالفانش پدیدار شد, (نگا: صفری فروشانی , نعمت الله , غالیان , مشهد, بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی , چاپ اول , 1378 ش , صص 83 – 89)
5. گسترش حوزه جغرافیایی اسلام با فتوحات مسلمانان , به تدریج پیروان ادیان و عقاید دیگر وارد حوزه حکومت اسلامی شدند. گروهی از این افراد که مسلمان شده بودند به طرح مسائل و مشکلات خود برای مسلمانها پرداختند و آنها که بر دین خود باقی مانده بودند در این مسائل با مسلمانان مجادله می کردند این مسأله در اواخر حکومت بنی امیه و اوائل حکومت عباسیان به دلیل ترجمه ی فلسفه ی یونان شدت بیشتری گرفت و باعث پدیداری برخی از فرقه ها شد. بر اساس گزارش دکتر حسین عطوان , قدریه دیدگاههای خود را از تأثیرپذیری یهودیان و مسیحیان مسلمان شده ی شامی صورت می دادند, (نگا: فرقه های اسلامی در سرزمین شام در عصر اموی , دکتر حسین عطوان , ترجمه ی حمیدرضا شیخی , مشهد, بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی , چاپ اول , 1371 ش , صص 31 – 33 و نیز نگا: تاریخ الجدل , محمد ابو زهره , قاهره , دار الفکر العربی , صص 76 – 81 و نیز المیزان , علامه سید محمدحسین طباطبایی (ره ), موسسه الاعلمی للمطبوعات , ج 5, ص 276)
6. منع حدیث , یکی دیگر از عوامل پدیداری فرقه های گوناگون اسلام گشت , زیرا با جلوگیری از ضبط و تدوین حدیث که در واقع ترجمان اصلی و مفسر حقیقی وحی به شمار می رفت , اسرائیلیاتی وارد آموزه های دینی گشت و موجب پدیداری هرج و مرج در اعتقادات اعمال , اخلاق و آداب و حتی جوهره و کنه دین وارد کرد و این خود موجب پیدایش بدعت های یهودی و مسیحی در آموزه های اسلام گردید, (نگا: معالم المدرستین , علامه سید مرتضی عسگری , قم , لکنه اصول الدین و المجمع العلمی الاسلامی , چاپ ششم , 1416 ق (1996 م ), ج 2, ص 57) این موضوع را به خوبی می توان در تفاسیر قرآن رهیابی کرد, (در این باب نگا: پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن , دکتر محمدتقی دیاری , تهران , دفتر پژوهش و نشر سهروردی , چاپ اول , 1379 ش , مجموع کتاب) این موارد بخشی از علل پیدایش فرقه ها در اسلام بود.
به اعتقاد شیعه امامیه , هیچ کس جز نبی اکرم صلی الله علیه و آله حق تشریع , تفسیر و تبیین احکام الهی را ندارد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از طریق اتصال به منبع غیب , از احکام الهی مطلع می شدند و مأمور به تبلیغ این احکام بودند. پس از پیامبر اسلام طبق نص و تصریح ایشان , ائمه علیهم السلام برای تبیین احکام الهی (و نه تشریع آن) منصوب شده اند. از جمله طبق حدیث مورد اتفاق جمیع فرق مسلمین : «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی ما ان تمسکتم بها لن تضلوا ابدا ; دو شیء گرانبها میان شما باقی می گذارم : کتاب خدا و اهل بیتم , مادامی که به این دو چنگ بزنید گمراه نخواهید شد». اگر ائمه علیهم السلام حکمی یا کیفیت عملی را بیان می کنند, صرفا بیان حکم الهی و نحوه عمل و سیره رسول اکرم صلی الله علیه و آله است و از پیش خود چیزی را تشریع نمی کنند.

ممکن است این مطالب هم برای شما مفید باشد:

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد