عوالی الئالی به معنای لؤلؤ های برتر است عوالی جمع عالیه است به معنای بالا و نوک نیزه است که بر برتر از هر چیز نیز اطلاق می شود لئالی هم جمع لؤلؤ است نام این کتاب را برخی غوال الئالی نیز نوشته اند که به معنای لؤلؤ های گرانبها است .
ابن ابى جمهور احسائى
ولادت
ابو جعفر، محمد بن على بن ابراهیم معروف به ابن ابى جمهور احسائى در سال 840 هجرى در شهر احساء به دنیا آمد.
پدرش شیخ على و جد بزرگ وى ابراهیم، از علماى بزرگ احساء بودند. علما در وصف آنها جز مدح و ستایش هیچ ندارند.
تحصیلات
ابن ابى جمهور، در سال هاى نخستین زندگى، از محضر پدر بزرگوار خود و برخى دیگر از علماى دیار احساء علوم مقدماتى را فراگرفت و در اندک زمانى سرآمد همه هم درس هاى خود شد.
او که قدمهاى اولیه تحصیل علم را به سرعت برداشته بود، با هجرت به عراق و اقامت در نجف اشرف، مهد علم و اجتهاد، حرکت خود به سوى قله هاى رفیع پیشرفت را با یارى گرفتن از حضرت امیر المؤمنین على علیه السلام سریع تر کرد.
در این ایام از محضر بزرگانى چون شیخ عبد الکریم فتال نیشابورى استفاده ها برد و کوله بار خود را مملو از اندوخته هاى ارزشمند نمود.
سفرها
دانشمندان الهى، که فلسفه زندگیشان خدمت به دین و دانش است، وطنى به گستردگى جهان دارند، چرا که زندگى در هر کجا را مفیدتر براى دین و خدمت به علم و دانش بدانند به همانجا هجرت مى کنند.
یکى از این دانشمندان راستین ابن ابى جمهور است. او پس از گذراندن مراحل مقدماتى به عراق سفر کرد تا گنجهاى دانش و معرفت را از دیار نجف به دست آورده و با آب زلال ولایت، خود را سیراب سازد.
ابن ابى جمهور پس از سال ها تحصیل در محضر بزرگان، عازم سفر حج شد. بعد از مراجعت و اقامتى کوتاه در احساء به زیارت کربلا رفت و دوباره به نجف بازگشت.
شیخِ احساء که حوزه علمیه نجف را مملو از عالمان گرانقدر مى دید، به قصد زیارت ثامن الحجج و افاضه علوم آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین بسوى مشهد مقدس روانه شد. در طول مسیر فرصت را غنیمت شمرده و کتاب«زاد المسافرین» را در اصول دین تألیف کرد.
پس از ورود به مشهد مقدس«سید محسن رضوى»، که از فضلاى بزرگوار مشهد بود به استقبال او رفته و او را در خانه خود میهمان کرده و از همان زمان زانوى شاگردى در پیشگاه استاد به زمین زد.
ورود ابن ابى جمهور به مشهد مقدس در سال 878 هجرى بوده است.
مناظره تاریخى
از جمله وقایع مهم، در ایام اقامت وى در مشهد رضوى، مناظره معروف اوست با یکى از علماى بزرگ اهل سنت که از هرات افغانستان به قصد مناظره، خود را به محضر ابن ابى جمهور رسانده بود.
این مناظره در سه جلسه و با حضور جمع زیادى از اهل سنت و شیعیان انجام شد و سرانجام عالم سنى با اعتراف به شکست خود، تسلیم شد.
از آنجا که روش مناظره و مطالب آن بسیار ارزشمند بود از شیخ درخواست شد آنها را جاودانه کند، شیخ نیز مباحث مطرح شده در آن مناظرات را در کتابى به نام«مناظرة بین الغروی و الهروی» گرد آورد که تا کنون بارها تجدید چاپ شده و بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
ابن ابى جمهور پس از 15 سال مجاورت امام رضا علیه السلام در سال 893 هجرى براى دومین بار بسوى خانه خدا شتافت. در راه بازگشت از حج نیز، نزدیک به دو سال در جوار مولا امیر المؤمنین علیه السلام بود و در اواخر سال 895 هجرى عازم مشهد الرضا علیه السلام گشته و تا پایان عمر شریف خود در آنجا باقى ماند.
اساتید
اساتید و مشایخ روایت ابن ابى جمهور عبارتند از:
1- شیخ زین الدین على احسائى، پدر بزرگوارش 2- سید شمس الدین محمد موسوى احسائى 3- شیخ حسن بن عبد الکریم فتال 4- شیخ على بن هلال جزائرى و…
شاگردان
از جمله شاگردان ابن ابى جمهور هستند:
1- سید محسن رضوى 2- شیخ ربیعة جزائرى 3- سید شرف الدین طالقانى 4- شیخ محمد صالح غروى حلى 5- شیخ على کرکى، محقق ثانى
تألیفات
مراتب علم و فضل هر عالم ربانى از راه شناخت تألیفات او قابل درک است. ابن ابى جمهور حدود 38 تألیف گرانبها به یادگار گذاشته از جمله:
1- عوالی اللآلی العزیزیة( کتاب حاضر در برنامه) 2- أسرار الحج 3- الأنوار المشهدیة 4- بدایة النهایة 5- التحفة الحسینیة( شرح الفیه شهید اول) 6- دُرر اللآلی العمادیة( در احادیث فقهى) 7- زاد المسافرین( در اصول دین) 8- الأقطاب الفقهیة 9- معین الفکر( در شرح باب حادى عشر) 10- کتاب المقتل 11- مناظرة بین الغروی و الهروی
اعتبار مؤلف و کتب
ابن ابى جمهور از جمله شخصیت هاى جنجال برانگیز در طول تاریخ است. عده اى او را عالم، فاضل، فقیه، متکلم، محدث، عارف، حکیم و جامع بین معقول و منقول مى دانند.
عده اى نیز کتاب هاى او را قابل اعتماد ندانسته اند.
گروهى دیگر علاوه بر کتب، شخصیت مؤلف را نیز زیر سؤال برده و او را چهره اى غیر شیعى علوى دانسته اند و نسبت هایى نظیر تصوف و غلو به او داده اند.
جواب
در اینجا به صورت خلاصه مى گوییم:
ایراداتى که به ایشان گرفته اند، از جمله غالى، صوفى، عارف، فیلسوف، اَخبارى، بى دقت در ضبط و سهل انگار در نقل روایت، همه بى پایه و اساس است؛ چرا که اگر کسى سخنى از صوفیه نقل کرده دلیل بر انحراف و صوفى بودنش نمى شود و فاصله بین عرفان و تصوف بر محققین پوشیده نیست.
استاد فلسفه و عرفان بودن نیز دلیل ضعف او نمى شود و مانند صدها عالم عارف و فیلسوف در تاریخ تشیع در قلب تمام شیعیان جاى دارد.
ادعاى اخبارى بودن او نیز مخالف چیزى است که از کتب او به دست مى آید؛ چرا که اولاً رویه او حد وسطى است بین اصولى و اخبارى.
ثانیاً بر فرض که او اخبارى باشد، روایات او بر حجیت خود باقى است زیرا ملاک در حجیت روایت اطمینان به صدور آن است.
همچنین اخبارى ها طیف عظیمى از علماى شیعه را تشکیل مى دهند مانند: شیخ صدوق و کلینى و بسیارى دیگر از علما و هیچ عیبى بر آنها نیست بلکه مقتضاى تطور زمان ایجاد چنین دیدگاههایى بوده و دقت در ضبط و نقل روایت هم از سراسر کتاب این بزرگوار نمایان است.
اما اشکالات بر کتاب ایشان، مانند اینکه روایاتش مرسله است یا مطالب عرفانى دارد و یا روایات عامه را نقل کرده نیز مردود است زیرا:
اولا: ابن ابى جمهور در ابتداى کتاب مشیخه اى دارد و سند روایات خود را مفصلا توضیح داده همچنانکه شیخ صدوق در آخر من لا یحضره الفقیه انجام داده است.
ثانیا: نقل بعضى روایات شیعه از طرق عامه براى نشان دادن این است که این روایات را علاوه بر شیعه، عامه هم نقل کرده اند.
وفات
ابن ابى جمهور پس از حدود 70 سال تلاش در راه احیاى سنت آل رسول صلى الله علیهم در دهه اول قرن دهم هجرى بسوى معبود شتافت و جهان اسلام را عزادار کرد.
از محل قبر شریف آن بزرگوار اطلاعى در دست نیست، چنان که تاریخ دقیق وفات آن عالم ربانى نیز ثبت نشده است.

عوالی الئالی به معنای لؤلؤ های برتر است عوالی جمع عالیه است به معنای بالا و نوک نیزه است که بر برتر از هر چیز نیز اطلاق می شود لئالی هم جمع لؤلؤ است نام این کتاب را برخی غوال الئالی نیز نوشته اند که به معنای لؤلؤ های گرانبها است .
ابن ابى جمهور احسائى
ولادت
ابو جعفر، محمد بن على بن ابراهیم معروف به ابن ابى جمهور احسائى در سال 840 هجرى در شهر احساء به دنیا آمد.
پدرش شیخ على و جد بزرگ وى ابراهیم، از علماى بزرگ احساء بودند. علما در وصف آنها جز مدح و ستایش هیچ ندارند.
تحصیلات
ابن ابى جمهور، در سال هاى نخستین زندگى، از محضر پدر بزرگوار خود و برخى دیگر از علماى دیار احساء علوم مقدماتى را فراگرفت و در اندک زمانى سرآمد همه هم درس هاى خود شد.
او که قدمهاى اولیه تحصیل علم را به سرعت برداشته بود، با هجرت به عراق و اقامت در نجف اشرف، مهد علم و اجتهاد، حرکت خود به سوى قله هاى رفیع پیشرفت را با یارى گرفتن از حضرت امیر المؤمنین على علیه السلام سریع تر کرد.
در این ایام از محضر بزرگانى چون شیخ عبد الکریم فتال نیشابورى استفاده ها برد و کوله بار خود را مملو از اندوخته هاى ارزشمند نمود.
سفرها
دانشمندان الهى، که فلسفه زندگیشان خدمت به دین و دانش است، وطنى به گستردگى جهان دارند، چرا که زندگى در هر کجا را مفیدتر براى دین و خدمت به علم و دانش بدانند به همانجا هجرت مى کنند.
یکى از این دانشمندان راستین ابن ابى جمهور است. او پس از گذراندن مراحل مقدماتى به عراق سفر کرد تا گنجهاى دانش و معرفت را از دیار نجف به دست آورده و با آب زلال ولایت، خود را سیراب سازد.
ابن ابى جمهور پس از سال ها تحصیل در محضر بزرگان، عازم سفر حج شد. بعد از مراجعت و اقامتى کوتاه در احساء به زیارت کربلا رفت و دوباره به نجف بازگشت.
شیخِ احساء که حوزه علمیه نجف را مملو از عالمان گرانقدر مى دید، به قصد زیارت ثامن الحجج و افاضه علوم آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین بسوى مشهد مقدس روانه شد. در طول مسیر فرصت را غنیمت شمرده و کتاب«زاد المسافرین» را در اصول دین تألیف کرد.
پس از ورود به مشهد مقدس«سید محسن رضوى»، که از فضلاى بزرگوار مشهد بود به استقبال او رفته و او را در خانه خود میهمان کرده و از همان زمان زانوى شاگردى در پیشگاه استاد به زمین زد.
ورود ابن ابى جمهور به مشهد مقدس در سال 878 هجرى بوده است.
مناظره تاریخى
از جمله وقایع مهم، در ایام اقامت وى در مشهد رضوى، مناظره معروف اوست با یکى از علماى بزرگ اهل سنت که از هرات افغانستان به قصد مناظره، خود را به محضر ابن ابى جمهور رسانده بود.
این مناظره در سه جلسه و با حضور جمع زیادى از اهل سنت و شیعیان انجام شد و سرانجام عالم سنى با اعتراف به شکست خود، تسلیم شد.
از آنجا که روش مناظره و مطالب آن بسیار ارزشمند بود از شیخ درخواست شد آنها را جاودانه کند، شیخ نیز مباحث مطرح شده در آن مناظرات را در کتابى به نام«مناظرة بین الغروی و الهروی» گرد آورد که تا کنون بارها تجدید چاپ شده و بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
ابن ابى جمهور پس از 15 سال مجاورت امام رضا علیه السلام در سال 893 هجرى براى دومین بار بسوى خانه خدا شتافت. در راه بازگشت از حج نیز، نزدیک به دو سال در جوار مولا امیر المؤمنین علیه السلام بود و در اواخر سال 895 هجرى عازم مشهد الرضا علیه السلام گشته و تا پایان عمر شریف خود در آنجا باقى ماند.
اساتید
اساتید و مشایخ روایت ابن ابى جمهور عبارتند از:
1- شیخ زین الدین على احسائى، پدر بزرگوارش 2- سید شمس الدین محمد موسوى احسائى 3- شیخ حسن بن عبد الکریم فتال 4- شیخ على بن هلال جزائرى و…
شاگردان
از جمله شاگردان ابن ابى جمهور هستند:
1- سید محسن رضوى 2- شیخ ربیعة جزائرى 3- سید شرف الدین طالقانى 4- شیخ محمد صالح غروى حلى 5- شیخ على کرکى، محقق ثانى
تألیفات
مراتب علم و فضل هر عالم ربانى از راه شناخت تألیفات او قابل درک است. ابن ابى جمهور حدود 38 تألیف گرانبها به یادگار گذاشته از جمله:
1- عوالی اللآلی العزیزیة( کتاب حاضر در برنامه) 2- أسرار الحج 3- الأنوار المشهدیة 4- بدایة النهایة 5- التحفة الحسینیة( شرح الفیه شهید اول) 6- دُرر اللآلی العمادیة( در احادیث فقهى) 7- زاد المسافرین( در اصول دین) 8- الأقطاب الفقهیة 9- معین الفکر( در شرح باب حادى عشر) 10- کتاب المقتل 11- مناظرة بین الغروی و الهروی
اعتبار مؤلف و کتب
ابن ابى جمهور از جمله شخصیت هاى جنجال برانگیز در طول تاریخ است. عده اى او را عالم، فاضل، فقیه، متکلم، محدث، عارف، حکیم و جامع بین معقول و منقول مى دانند.
عده اى نیز کتاب هاى او را قابل اعتماد ندانسته اند.
گروهى دیگر علاوه بر کتب، شخصیت مؤلف را نیز زیر سؤال برده و او را چهره اى غیر شیعى علوى دانسته اند و نسبت هایى نظیر تصوف و غلو به او داده اند.
جواب
در اینجا به صورت خلاصه مى گوییم:
ایراداتى که به ایشان گرفته اند، از جمله غالى، صوفى، عارف، فیلسوف، اَخبارى، بى دقت در ضبط و سهل انگار در نقل روایت، همه بى پایه و اساس است؛ چرا که اگر کسى سخنى از صوفیه نقل کرده دلیل بر انحراف و صوفى بودنش نمى شود و فاصله بین عرفان و تصوف بر محققین پوشیده نیست.
استاد فلسفه و عرفان بودن نیز دلیل ضعف او نمى شود و مانند صدها عالم عارف و فیلسوف در تاریخ تشیع در قلب تمام شیعیان جاى دارد.
ادعاى اخبارى بودن او نیز مخالف چیزى است که از کتب او به دست مى آید؛ چرا که اولاً رویه او حد وسطى است بین اصولى و اخبارى.
ثانیاً بر فرض که او اخبارى باشد، روایات او بر حجیت خود باقى است زیرا ملاک در حجیت روایت اطمینان به صدور آن است.
همچنین اخبارى ها طیف عظیمى از علماى شیعه را تشکیل مى دهند مانند: شیخ صدوق و کلینى و بسیارى دیگر از علما و هیچ عیبى بر آنها نیست بلکه مقتضاى تطور زمان ایجاد چنین دیدگاههایى بوده و دقت در ضبط و نقل روایت هم از سراسر کتاب این بزرگوار نمایان است.
اما اشکالات بر کتاب ایشان، مانند اینکه روایاتش مرسله است یا مطالب عرفانى دارد و یا روایات عامه را نقل کرده نیز مردود است زیرا:
اولا: ابن ابى جمهور در ابتداى کتاب مشیخه اى دارد و سند روایات خود را مفصلا توضیح داده همچنانکه شیخ صدوق در آخر من لا یحضره الفقیه انجام داده است.
ثانیا: نقل بعضى روایات شیعه از طرق عامه براى نشان دادن این است که این روایات را علاوه بر شیعه، عامه هم نقل کرده اند.
وفات
ابن ابى جمهور پس از حدود 70 سال تلاش در راه احیاى سنت آل رسول صلى الله علیهم در دهه اول قرن دهم هجرى بسوى معبود شتافت و جهان اسلام را عزادار کرد.
از محل قبر شریف آن بزرگوار اطلاعى در دست نیست، چنان که تاریخ دقیق وفات آن عالم ربانى نیز ثبت نشده است.