۱۳۹۳/۱۰/۲۸
–
۱۰۱۴۷ بازدید
می گویند کارهای خیری که ما انجام می دهیم خدا توفیق داده، چه کنیم تا برای بندگی و کارهای خوب توفیق داشته باشیم؟
آنچه که زمینه ساز توفیق بندگی و عامل موفّقیّت انسان در دین داری می شود، زیاد است اکنون به برخی اشاره می کنیم:1. استعانت و یاری خداوند:
امام باقر (ع) در پاسخ به سؤال از معنای «لَا حَولَ وَلَا قُوَّةَ اِلَّا بِالله» فرمود: لَا حَولَ لَنَا عَن مَعصِیةِ اللهِ اِلَّا بِعَونِ اللهِ، وَلَا قُوَّةَ لَنَا عَلَی طَاعَةِ اللهِ اِلَّا بَتَوفِیقُ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ؛ (التوحید: ترجمه محمد علی سلطانی، ص371، باب 35، ح 3.) ما قدرت روی گرداندن از معصیت خدا نداریم، مگر به یاری خدا و توانایی بر طاعت خدا نداریم، مگر با توفیق خدا.
توفیق تو گر نه ره نماید
این راه به عقل کی گشاید
حضرت یوسف (ع) بعد از معلوم شدن بی گناهی اش گفت: «إِن یَنصرْکُمُ اللَّهُ فَلا غَالِب لَکُمْ وَ إِن یخْذُلْکُمْ فَمَن ذَا الَّذِى یَنصرُکُم مِّن بَعْدِهِ وَ عَلى اللَّهِ فَلْیَتَوَکلِ الْمُؤْمِنُونَ»؛ (25) اگر خدا یاری تان کند کسی بر شما غلبه نمی کند و چنانچه یاری نکند چه کسی هست که شما را پیروز نماید جز خدا و توکل مومنان بر خدا است.
این کلامِ یوسف، نظیرِ کلام شعیب است که گفت: «إِنْ أُرِیدُ إِلا الاصلَحَ مَا استَطعْت وَ مَا تَوْفِیقِى إِلا بِاللَّهِ (27) «من جز اصلاح در حدّ توانم، منظور دیگری ندارم، و در این کار، غیر از خدا، کسی را توفیق دهنده و سبب ساز نمی دانم.
بدون یاری خدای متعال ما در بندگی او موفق نخواهیم بود به همین دلیل است که در هر نمازی تکرار می کنیم که ایاک نعبد وایاک نستعین. تنها تو را عبادت می کنم و (برای موفقیت در این کار) تنها از تو کمک می خواهم.
2. جذبه الهی:
انسان مؤمن در سایه عنایت و یاری خدا زندگی می کند و در پرتو ایمان و عملِ صالحش، توفیق الهی را بیش از پیش جلب و جذب می نماید. امام علی (ع) می فرماید: «التَّوفِیقُ مِن جَذَبَاتِ الرَّبِ؛ (غرر الحکم و دررالکلم، عبدالواحد تمیمی آمدی،دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1366 ش، ج1، ص203، ص 203.) توفیق، از جذبه های پروردگار است.»
این جاذبه الهی هم قابلیت زا و هم قابلیت افزا است.
3. هدایت خواهی و هدایت پذیری:
مؤمنانِ صالح، هدایت خواه و هدایت پذیرند و خدا نیز به هدایت و توفیق شان می افزاید. آنچنان که در قرآن می فرماید: «وَ یَزِیدُ اللَّهُ الَّذِینَ اهْتَدَوْا هُدًى »؛ (مریم / 76) «وَ الَّذِینَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى»؛ (محمد، 17) «کسانی که قبول هدایت کنند، خداوند هدایت آنها می افزاید.»
4. غنیمت دانستن نفحات الهی:
اگر از فرصت های معنوی، به خوبی بهره مند شویم، فرصت های توفیق آمیزِ بهتر و پربارتری را فراروی خود خواهیم داشت. پیامبر اکرم(ص) فرمود: اِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی اَیَّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحَاتِ اَلاَ فَتَعَرَّضُوا لِنَفَحَاتِهِ؛ (شرح نهج البلاغه، عبد الحمید بن ابی الحدید المعتزلی، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم، 1404 ق، ج 11، ص 135) در گردش ایّام و سیر زمان، گاهی نسیم های معنوی و الهی وزیدن می گیرد. به هوش باشید و خود را در معرض نسیم های او قرار دهید.
5. خیرخواهی خداوند:
در روایت آمده است که: «اِنَّ اللهَ سُبحَانَهُ اِذَا اَرَادَ بِعَبدٍ خَیراً وَفَّقَهُ لاِنفَاذِ اَجَلِهِ فِی اَحسَنِ عَمَلِهِ وَرَزَقَهُ مُبَادَرَةَ مَهَلِهِ فِی طَاعَتِهِ قَبلَ الفَوتِ؛ (غرر الحکم، عبد الواحد بن محمد تمیمی آمدی، ح 3390) هرگاه خداوند، خوبی بنده ای را بخواهد، به او توفیق می دهد تا عمرش را در بهترین کارهایش سپری کند و شتافتن در طاعت او پیش از فرا رسیدن مرگ را روزی اش می کند.»
6. شرح صدر:
شرح صدرِ خدادادی، زمینه و عاملِ بسیار مهمّی برای توفیق ما در عرصه هدایت پذیری است. خداوند می فرماید: «فَمَن یُرِدِ اللَّهُ أَن یَهدِیَهُ یَشرَحْ صدْرَهُ لِلاسلَمِ»؛ (انعام / 125) «آن کس را که خدا بخواهد هدایت کند، سینه اش را برای (پذیرش) اسلام گشاده می سازد.
7. دعا و طلب خیر از خداوند:
امیرالمؤمنین علی (ع) می فرماید: «اَیُّهَا النَّاسُ! اِنَّهَ مَنِ استَنصَعَ اللهَ وُفِّقَ؛ (نهج البلاغه، امیرالمؤمنین علی علیه السلام، ترجمه: محمد دشتی، انتشارات مجتبی، قم، 1379، اول، ص 270، خطبه 147) ای مردم! هر که از خدا خیرخواهی طلبد، توفیق یابد.»
امام زمان (ع) نیز در دعا می فرماید: «اللَّهُمَّ ارزُقنَا تَوفِیقَ الطَاعَةٍ وَ بُعدَ المَعصِیَةِ؛ (کلّیّات مفاتیح نوین، ص 192) خدایا توفیق طاعت و دوری از معصیت را روزی ما بفرما.»
در دعای پس از نماز جعفر طیار نیز آمده است که: «اللَّهُمَّ اِنِّی اَساَلُکَ تَوفِیقَ اَهلِ الهُدَی وَ اَعمَالَ اَهلِ التَّقوَی؛ (بحار الانوار، ج 1، ص 198) خدایا! از تو توفیق هدایت یافتگان و اعمالِ تقواپیشگان را می طلبم.»
بنابراین باید از خداوند طلب توفیق نماییم تا از آن برخوردار شویم؛ چرا که خداوند نیز می فرماید: «ادْعُونى أَستَجِب لَکمْ »؛ (غافر / 60) «بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را.»
8. تلاش و جهاد برای خدا:
در هر زمینه ای که از خدا طلب توفیق می کنیم، باید حدّ اکثر تلاش و توانمان را هم به کار بگیریم، تا خداوند هم به حرکت ما برکت دهد.
امام رضا (ع) می فرماید: مَن سَاَلَ اللهُ التوفیق وَلَم یَجتَهِد فَقَد استَهزِءُ بِنَفسِهِ…؛ (مجموعه ورام، ورام بن ابی فراس، انتشارات مکتبة الفقیه، قم، ج 2، ص 110) هر کس از خدا توفیق بخواهد، در حالی که تلاش نمی کند، خود را مسخره کرده است.
قرآن مجید یکی از مهم ترین راه های هدایت و جلب توفیق الهی را جهاد و تلاش می داند و می فرماید: وَ الَّذِینَ جَهَدُوا فِینَا لَنهْدِیَنهُمْ سبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ؛ (عنکبوت / 69) «کسانی که در راه ما مجاهدت و کوشش نمایند، آنان را به راه های خودمان [که راه های خیر و سعادت است] راهنمایی می کنیم.»
9. کناره گیری از دام های دنیا:
راه وصول ما به توفیق رستگاری، کناره گیری از دام های فریبنده دنیای گناه و نافرمانی است. حضرت علی (ع) خطاب به دنیا می فرماید: «هَیهَاتَ! مَن وَطِیءَ دَحضَکِ زَلِقَ، وَمَن رَکِبَ لُجَحَکِ غَرِقَ، وَمَنِ ازوَرَّ عَن حَبَائِلِکِ وُفِّقَ؛ (نهج البلاغه، ص 556، نامه 46) هیهات! کسی که در لغزشگاه تو گام نهاد، لغزید، و آن که بر امواج [دریای] ژرفِ تو سوار شد، غرق گردید، و هر که از بندهای دامت کناره گرفت، توفیق (رستگاری) یافت.
10. عمل به علم خود:
اگر به علم خود عمل کنیم، خداوند امورمان را در مواردی که علم نداریم، کفایت می کند و این، توفیقِ علمی و عملیِ بزرگی است؛ لذا در حدیثی آمده است که: «مَن عَمِلَ بِمَا عَلِمَ، وَرَثَهُ اللهُ عِلمَ مَا لَم یَعلَم؛ (تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج 10، ص 166) هر کس به آنچه که دانسته، عمل کند، علم آنچه را که نمی داند، خدا برایش به ارث می گذارد.
11. کسب خوشنودی خداوند:
خداوند می فرماید: «یَهْدِى بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضوَنَهُ سبُلَ السلَمِ وَ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظلُمَتِ إِلى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدِیهِمْ إِلى صرَطٍ مُّستَقِیمٍ»؛ (مائده / 16) «خداوند به وسیله قرآن کسانی را که از رضا و خشنودی او پیروی می کنند، به راه های سلامت هدایت می کند و از تاریکی ها به فرمانش به سوی روشنایی می برد و آنها را به راه راست رهبری می نماید؛ یعنی، پیروی از فرمان الهی و جلب خشنودی او، زمینه ساز هدایت و توفیق بنده مؤمن است.»
12. دینداری:
حضرت علی (ع) می فرماید: «کَمَا اَنَّ الجِسمَ وَالظِّلَّ لَا یَفتَرِقَانِ، کَذَلِکَ الدِّینُ وَالتَّوفِیقُ لَا یَفتَرِقَانِ؛ (غرر الحکم، عبد الواحد بن محمد تمیمی آمدی، ص 203، ح4006) همان گونه که جسم و سایه از هم جدا نمی شوند، دینداری و توفیق نیز از یکدیگر جدا نمی شوند. آری، دینداری منشأ توفیقاتِ فراوانی است.
13. یاری کردن دین خدا:
خداوند متعال می فرماید: «یَأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا إِن تَنصرُوا اللَّهَ یَنصرْکُمْ وَ یُثَبِّت أَقْدَامَکمْ»؛ (محمد / 7) «ای کسانی که ایمان آورده اید، اگر شما دین خدا را یاری دهید، خدا نیز شما را یاری می دهد و قدمهای شما را ثابت و استوار می سازد.» و توفیق اعمالِ صالحِ بیشتر و بهتری عنایت می فرماید.
14. استقامت در راه بندگی:
استقامت در دینداری و صراط مستقیم بندگیِ خدا نشانه توفیق در کسب خوشبختی است، آن چنان که حضرت علی (ع) می فرماید: «دَوَامُ العِبَادَةِ بُرهَانَ الظَفَرِ بِالسَّعَادَةِ؛ (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص 198، ح 3936) عبادت دوام دار، دلیل قاطعِ دستیابی به خوشبختی است.
15. سجده شکر:
امام صادق (ع) می فرماید: «وقتی بنده، نماز به جا آورد و سپس سجده شکر نمود، پرودگار متعال پرده از میان او و ملائکه برمی دارد و می گوید: ای ملائکه من! به بنده من نظر کنید که فریضه مرا ادا نموده و عهد مرا به جا آورده، سپس جهت شکر نعمت هایی که به او عطا کرده ام، مرا سجده کرده است. ملائکه من! کدام عطا سزاوار او است؟ ملائکه می گویند: رحمت تو. خداوند می فرماید: سپس چه؟ ملائکه می گویند: بهشت تو. خداوند می فرماید: سپس چه؟ ملائکه می گویند: کفایت مهمات امور او. پروردگار می فرماید: سپس چه؟ هیچ یک از نعمتها نمی ماند مگر اینکه ملائکه همه را می شمارند. باز خدای متعال می گوید: سپس چه؟ ملائکه می گویند: ما چیزی نمی دانیم. آن گاه خداوند متعال می فرماید: شکر او را به جا می آورم آن چنان که او شکر مرا به جا آورد و به فضل خود به او اقبال می نمایم و وجه خود را به او نشان می دهم.» (وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، مؤسّسه آل البت، قم، 1409 ق، ج 7، ص 6) چه نعمتی از این بالاتر؟!!
16. حلال خواری و پرهیز از حرام خواری:
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «مَن اَکَلَ الحَلَال اَربَعِینَ یَوماً نَوَّرَ اللهُ قَلبَهُ؛ (عدّة الداعی، ابن فهد حلّی، بی جا، دارالکتاب الاسلامیه، 1407 ق، اول، ص 153) هر کس چهل روز مالِ حلال بخورد، خداوند قلبش را نورانی می کند.» این نورانیّت قلب، توفیقاتِ معنوی و روحی فراوانی به همراه می آورد.
توسل به ائمه معصومین (ع):
یکی از راه های رسیدن به توفیق عمل توسل به اهل بیت (ع) است، زیرا آنان وسیله و واسطه فیض حق تعالی نسبت به مردم هستند و چنین مقام و جایگاهی برای پیامبر و امامان موجب می شود که مردم رو به سوی آنان آورند و محبت به آنان پیدا کنند و همین زمینه هدایت بیشتر مردم می شود.
ارتباط مردم با کسی که از یک سوی خلیفه خداست و از سوی دیگر از نوع بشر و هم نوع با آنان است بسیار محسوس و سازنده خواهد بود. خداوند در قرآن می فرماید: « یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و ابتغوا الیه الوسیله (مائده، 31) ای اهل ایمان، پرهیزکاری پیشه کنید و وسیله ای برای تقرب به خدا انتخاب کنید.
فصل پانزدهم
روش های بندگی خدا:
امام باقر (ع) در پاسخ به سؤال از معنای «لَا حَولَ وَلَا قُوَّةَ اِلَّا بِالله» فرمود: لَا حَولَ لَنَا عَن مَعصِیةِ اللهِ اِلَّا بِعَونِ اللهِ، وَلَا قُوَّةَ لَنَا عَلَی طَاعَةِ اللهِ اِلَّا بَتَوفِیقُ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ؛ (التوحید: ترجمه محمد علی سلطانی، ص371، باب 35، ح 3.) ما قدرت روی گرداندن از معصیت خدا نداریم، مگر به یاری خدا و توانایی بر طاعت خدا نداریم، مگر با توفیق خدا.
توفیق تو گر نه ره نماید
این راه به عقل کی گشاید
حضرت یوسف (ع) بعد از معلوم شدن بی گناهی اش گفت: «إِن یَنصرْکُمُ اللَّهُ فَلا غَالِب لَکُمْ وَ إِن یخْذُلْکُمْ فَمَن ذَا الَّذِى یَنصرُکُم مِّن بَعْدِهِ وَ عَلى اللَّهِ فَلْیَتَوَکلِ الْمُؤْمِنُونَ»؛ (25) اگر خدا یاری تان کند کسی بر شما غلبه نمی کند و چنانچه یاری نکند چه کسی هست که شما را پیروز نماید جز خدا و توکل مومنان بر خدا است.
این کلامِ یوسف، نظیرِ کلام شعیب است که گفت: «إِنْ أُرِیدُ إِلا الاصلَحَ مَا استَطعْت وَ مَا تَوْفِیقِى إِلا بِاللَّهِ (27) «من جز اصلاح در حدّ توانم، منظور دیگری ندارم، و در این کار، غیر از خدا، کسی را توفیق دهنده و سبب ساز نمی دانم.
بدون یاری خدای متعال ما در بندگی او موفق نخواهیم بود به همین دلیل است که در هر نمازی تکرار می کنیم که ایاک نعبد وایاک نستعین. تنها تو را عبادت می کنم و (برای موفقیت در این کار) تنها از تو کمک می خواهم.
2. جذبه الهی:
انسان مؤمن در سایه عنایت و یاری خدا زندگی می کند و در پرتو ایمان و عملِ صالحش، توفیق الهی را بیش از پیش جلب و جذب می نماید. امام علی (ع) می فرماید: «التَّوفِیقُ مِن جَذَبَاتِ الرَّبِ؛ (غرر الحکم و دررالکلم، عبدالواحد تمیمی آمدی،دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1366 ش، ج1، ص203، ص 203.) توفیق، از جذبه های پروردگار است.»
این جاذبه الهی هم قابلیت زا و هم قابلیت افزا است.
3. هدایت خواهی و هدایت پذیری:
مؤمنانِ صالح، هدایت خواه و هدایت پذیرند و خدا نیز به هدایت و توفیق شان می افزاید. آنچنان که در قرآن می فرماید: «وَ یَزِیدُ اللَّهُ الَّذِینَ اهْتَدَوْا هُدًى »؛ (مریم / 76) «وَ الَّذِینَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى»؛ (محمد، 17) «کسانی که قبول هدایت کنند، خداوند هدایت آنها می افزاید.»
4. غنیمت دانستن نفحات الهی:
اگر از فرصت های معنوی، به خوبی بهره مند شویم، فرصت های توفیق آمیزِ بهتر و پربارتری را فراروی خود خواهیم داشت. پیامبر اکرم(ص) فرمود: اِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی اَیَّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحَاتِ اَلاَ فَتَعَرَّضُوا لِنَفَحَاتِهِ؛ (شرح نهج البلاغه، عبد الحمید بن ابی الحدید المعتزلی، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم، 1404 ق، ج 11، ص 135) در گردش ایّام و سیر زمان، گاهی نسیم های معنوی و الهی وزیدن می گیرد. به هوش باشید و خود را در معرض نسیم های او قرار دهید.
5. خیرخواهی خداوند:
در روایت آمده است که: «اِنَّ اللهَ سُبحَانَهُ اِذَا اَرَادَ بِعَبدٍ خَیراً وَفَّقَهُ لاِنفَاذِ اَجَلِهِ فِی اَحسَنِ عَمَلِهِ وَرَزَقَهُ مُبَادَرَةَ مَهَلِهِ فِی طَاعَتِهِ قَبلَ الفَوتِ؛ (غرر الحکم، عبد الواحد بن محمد تمیمی آمدی، ح 3390) هرگاه خداوند، خوبی بنده ای را بخواهد، به او توفیق می دهد تا عمرش را در بهترین کارهایش سپری کند و شتافتن در طاعت او پیش از فرا رسیدن مرگ را روزی اش می کند.»
6. شرح صدر:
شرح صدرِ خدادادی، زمینه و عاملِ بسیار مهمّی برای توفیق ما در عرصه هدایت پذیری است. خداوند می فرماید: «فَمَن یُرِدِ اللَّهُ أَن یَهدِیَهُ یَشرَحْ صدْرَهُ لِلاسلَمِ»؛ (انعام / 125) «آن کس را که خدا بخواهد هدایت کند، سینه اش را برای (پذیرش) اسلام گشاده می سازد.
7. دعا و طلب خیر از خداوند:
امیرالمؤمنین علی (ع) می فرماید: «اَیُّهَا النَّاسُ! اِنَّهَ مَنِ استَنصَعَ اللهَ وُفِّقَ؛ (نهج البلاغه، امیرالمؤمنین علی علیه السلام، ترجمه: محمد دشتی، انتشارات مجتبی، قم، 1379، اول، ص 270، خطبه 147) ای مردم! هر که از خدا خیرخواهی طلبد، توفیق یابد.»
امام زمان (ع) نیز در دعا می فرماید: «اللَّهُمَّ ارزُقنَا تَوفِیقَ الطَاعَةٍ وَ بُعدَ المَعصِیَةِ؛ (کلّیّات مفاتیح نوین، ص 192) خدایا توفیق طاعت و دوری از معصیت را روزی ما بفرما.»
در دعای پس از نماز جعفر طیار نیز آمده است که: «اللَّهُمَّ اِنِّی اَساَلُکَ تَوفِیقَ اَهلِ الهُدَی وَ اَعمَالَ اَهلِ التَّقوَی؛ (بحار الانوار، ج 1، ص 198) خدایا! از تو توفیق هدایت یافتگان و اعمالِ تقواپیشگان را می طلبم.»
بنابراین باید از خداوند طلب توفیق نماییم تا از آن برخوردار شویم؛ چرا که خداوند نیز می فرماید: «ادْعُونى أَستَجِب لَکمْ »؛ (غافر / 60) «بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را.»
8. تلاش و جهاد برای خدا:
در هر زمینه ای که از خدا طلب توفیق می کنیم، باید حدّ اکثر تلاش و توانمان را هم به کار بگیریم، تا خداوند هم به حرکت ما برکت دهد.
امام رضا (ع) می فرماید: مَن سَاَلَ اللهُ التوفیق وَلَم یَجتَهِد فَقَد استَهزِءُ بِنَفسِهِ…؛ (مجموعه ورام، ورام بن ابی فراس، انتشارات مکتبة الفقیه، قم، ج 2، ص 110) هر کس از خدا توفیق بخواهد، در حالی که تلاش نمی کند، خود را مسخره کرده است.
قرآن مجید یکی از مهم ترین راه های هدایت و جلب توفیق الهی را جهاد و تلاش می داند و می فرماید: وَ الَّذِینَ جَهَدُوا فِینَا لَنهْدِیَنهُمْ سبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ؛ (عنکبوت / 69) «کسانی که در راه ما مجاهدت و کوشش نمایند، آنان را به راه های خودمان [که راه های خیر و سعادت است] راهنمایی می کنیم.»
9. کناره گیری از دام های دنیا:
راه وصول ما به توفیق رستگاری، کناره گیری از دام های فریبنده دنیای گناه و نافرمانی است. حضرت علی (ع) خطاب به دنیا می فرماید: «هَیهَاتَ! مَن وَطِیءَ دَحضَکِ زَلِقَ، وَمَن رَکِبَ لُجَحَکِ غَرِقَ، وَمَنِ ازوَرَّ عَن حَبَائِلِکِ وُفِّقَ؛ (نهج البلاغه، ص 556، نامه 46) هیهات! کسی که در لغزشگاه تو گام نهاد، لغزید، و آن که بر امواج [دریای] ژرفِ تو سوار شد، غرق گردید، و هر که از بندهای دامت کناره گرفت، توفیق (رستگاری) یافت.
10. عمل به علم خود:
اگر به علم خود عمل کنیم، خداوند امورمان را در مواردی که علم نداریم، کفایت می کند و این، توفیقِ علمی و عملیِ بزرگی است؛ لذا در حدیثی آمده است که: «مَن عَمِلَ بِمَا عَلِمَ، وَرَثَهُ اللهُ عِلمَ مَا لَم یَعلَم؛ (تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج 10، ص 166) هر کس به آنچه که دانسته، عمل کند، علم آنچه را که نمی داند، خدا برایش به ارث می گذارد.
11. کسب خوشنودی خداوند:
خداوند می فرماید: «یَهْدِى بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضوَنَهُ سبُلَ السلَمِ وَ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظلُمَتِ إِلى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدِیهِمْ إِلى صرَطٍ مُّستَقِیمٍ»؛ (مائده / 16) «خداوند به وسیله قرآن کسانی را که از رضا و خشنودی او پیروی می کنند، به راه های سلامت هدایت می کند و از تاریکی ها به فرمانش به سوی روشنایی می برد و آنها را به راه راست رهبری می نماید؛ یعنی، پیروی از فرمان الهی و جلب خشنودی او، زمینه ساز هدایت و توفیق بنده مؤمن است.»
12. دینداری:
حضرت علی (ع) می فرماید: «کَمَا اَنَّ الجِسمَ وَالظِّلَّ لَا یَفتَرِقَانِ، کَذَلِکَ الدِّینُ وَالتَّوفِیقُ لَا یَفتَرِقَانِ؛ (غرر الحکم، عبد الواحد بن محمد تمیمی آمدی، ص 203، ح4006) همان گونه که جسم و سایه از هم جدا نمی شوند، دینداری و توفیق نیز از یکدیگر جدا نمی شوند. آری، دینداری منشأ توفیقاتِ فراوانی است.
13. یاری کردن دین خدا:
خداوند متعال می فرماید: «یَأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا إِن تَنصرُوا اللَّهَ یَنصرْکُمْ وَ یُثَبِّت أَقْدَامَکمْ»؛ (محمد / 7) «ای کسانی که ایمان آورده اید، اگر شما دین خدا را یاری دهید، خدا نیز شما را یاری می دهد و قدمهای شما را ثابت و استوار می سازد.» و توفیق اعمالِ صالحِ بیشتر و بهتری عنایت می فرماید.
14. استقامت در راه بندگی:
استقامت در دینداری و صراط مستقیم بندگیِ خدا نشانه توفیق در کسب خوشبختی است، آن چنان که حضرت علی (ع) می فرماید: «دَوَامُ العِبَادَةِ بُرهَانَ الظَفَرِ بِالسَّعَادَةِ؛ (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص 198، ح 3936) عبادت دوام دار، دلیل قاطعِ دستیابی به خوشبختی است.
15. سجده شکر:
امام صادق (ع) می فرماید: «وقتی بنده، نماز به جا آورد و سپس سجده شکر نمود، پرودگار متعال پرده از میان او و ملائکه برمی دارد و می گوید: ای ملائکه من! به بنده من نظر کنید که فریضه مرا ادا نموده و عهد مرا به جا آورده، سپس جهت شکر نعمت هایی که به او عطا کرده ام، مرا سجده کرده است. ملائکه من! کدام عطا سزاوار او است؟ ملائکه می گویند: رحمت تو. خداوند می فرماید: سپس چه؟ ملائکه می گویند: بهشت تو. خداوند می فرماید: سپس چه؟ ملائکه می گویند: کفایت مهمات امور او. پروردگار می فرماید: سپس چه؟ هیچ یک از نعمتها نمی ماند مگر اینکه ملائکه همه را می شمارند. باز خدای متعال می گوید: سپس چه؟ ملائکه می گویند: ما چیزی نمی دانیم. آن گاه خداوند متعال می فرماید: شکر او را به جا می آورم آن چنان که او شکر مرا به جا آورد و به فضل خود به او اقبال می نمایم و وجه خود را به او نشان می دهم.» (وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، مؤسّسه آل البت، قم، 1409 ق، ج 7، ص 6) چه نعمتی از این بالاتر؟!!
16. حلال خواری و پرهیز از حرام خواری:
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «مَن اَکَلَ الحَلَال اَربَعِینَ یَوماً نَوَّرَ اللهُ قَلبَهُ؛ (عدّة الداعی، ابن فهد حلّی، بی جا، دارالکتاب الاسلامیه، 1407 ق، اول، ص 153) هر کس چهل روز مالِ حلال بخورد، خداوند قلبش را نورانی می کند.» این نورانیّت قلب، توفیقاتِ معنوی و روحی فراوانی به همراه می آورد.
توسل به ائمه معصومین (ع):
یکی از راه های رسیدن به توفیق عمل توسل به اهل بیت (ع) است، زیرا آنان وسیله و واسطه فیض حق تعالی نسبت به مردم هستند و چنین مقام و جایگاهی برای پیامبر و امامان موجب می شود که مردم رو به سوی آنان آورند و محبت به آنان پیدا کنند و همین زمینه هدایت بیشتر مردم می شود.
ارتباط مردم با کسی که از یک سوی خلیفه خداست و از سوی دیگر از نوع بشر و هم نوع با آنان است بسیار محسوس و سازنده خواهد بود. خداوند در قرآن می فرماید: « یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و ابتغوا الیه الوسیله (مائده، 31) ای اهل ایمان، پرهیزکاری پیشه کنید و وسیله ای برای تقرب به خدا انتخاب کنید.
فصل پانزدهم
روش های بندگی خدا: