مقدمه :

موضوع امام زمان و مهدویت یکی از موضوعات مهم و اساسی در عقاید اسلامی و به خصوص مذهب تشیع می باشد که امروزه برخی از سود جویان با هدف قرار دادن اعتقادات پاک و روحانی علاقه مندان و ارادتمندان به ساحت مقدس حضرت امام زمان (عج) دام هائی را بر سر راه آنان گسترانیده اند.

اعتقاد به حضرت مهدی ( عج ) به عنوان امام عصر و زمان ما در این دوره و زمان می تواند عامل بسیار مهم و پر ارزشی در جهت هدایت و راهنمائی بشریت به سوی سعادت دنیا و آخرت باشد . لذا توجه به منویات و خوا سته های آن حضرت که در واقع طریق نجات و رستگاری بشر خواهد بود می تواند سر لوحه کار و عبادت و زندگی هر مومن و فرد خدا جوئی قرار گیرد تا در سایه رفتار به آن ضمن جلب خشنودی امام عصر ( عج) موجبات فلاح و رستگاری خود و جامعه پیرامون خود را فراهم آورد.

ایمان و اعتقاد به مهدویت چیزی غیر از این نسیت که انسان به تمام احکام و شرایع الهی که از سوی رسول اکرم (ص) و دیگر امامان و معصومین برای شیعیان و به نحوی برای هعمه بشریت آمده معتقد باشد.

مهدویت خلاصه و جمع بندی همه دستورات دین است که در طی قرن ها از سوی خداوند متعال برای فلاح و رستگاری انسان آمده و در این برهه از زمان با پیشرفت علم و تکنولوژی ناگزیر باید شاهد شکوفائی و به بار نشستن آموزه های دینی در اعمال و رفتار انسانها باشیم و ببینیم که چگونه انسانها در سایه اعتقاد به مصلح جهان و منجی عالم بشریت که آمده است تا آنچه که از دین منحرف شده به جای اصلی خود بازگرداند ، زندگی سالم و صالحی را در زیر سایه سار حکومت عدل جهانی حضرت مهدی ( عج) تجربه کند.

بزرگان و علماء دین به موارد زیادی از این اعمال و رفتار که موجب رضایت و خوشنودی امام زمان ( عج) می شود اشاره نمودند که یکی از این اعمال که می تواند در صدر آنها قرار گیرد دعا در تعجیل فرج آن حضرت می باشد .

حال قصد داریم در این مقاله به مواردی که ما را در رسیدن به انجام این عمل یعنی درخواست تعجیل در فرج حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه شریف یاری می نماید مطالبی را ارائه نمائیم .

باید دید که تعجیل در فرج یعنی چه ؟ فرج و ظهور آخرین ذخیره الهی حضرت مهدی ( عج) چه سود و فایده ای برای انسانها دارد ؟ آیا اگر انسانها بدانند و به این شناخت و آگاهی برسند که ظهور و فرج تا چه حدی می تواند در سرنوشت دنیوی و اخروی آنها نقش داشته باشد ، باز هم در فراهم آوردن زمینه فرج تعلل می کنند؟ و دهها سئوال دیگر که با کنکاش در معنا و مفهوم دعا در تعجیل فرج به آن پاسخ داده می شود.

اول اینکه : این امر را با صراحت از خداى متعال مسألت نماید، و به زبان فارسى یا عربى یا هر زبان دیگرى تقاضایش را باز بیان کند؛ به عنوان مثال، چنین دعا نماید: اللهم عجل فرج مولانا صاحب الزمان علیه السلام. یعنى : بار خدایا! فرج مولاى ما صاحب الزمان را زودتر برسان.

دوم اینکه ، از خداوند (عز اسمه ) درخواست کند که فرج و گشایش امر آل محمد (ص) را تعجیل فرماید و زودتر برساند؛ چون فرج آن حضرت همان فرج آنها است ؛ چنان که در دعاها و روایات این معنى آمده است

سوم اینکه ، فرج و گشایش امر تمام مؤمنین و مؤمنات یا فرج اولیاى خدا را مسألت نماید؛ زیرا با فرج آن جناب (علیه السلام ) فرج اولیاى خدا انجام مى گردد؛ چنان که در روایت رسیده.

چهارم اینکه ، بر دعاى کسى که چنین دعایى مى کند، آمین بگوید، چون واژه ى آمین ، یعنى مستجاب کن ؛ که این نیز دعاست ، و دعا کننده و آمین گو، هر دو در دعا شریکند؛ به طورى که در خبر آمده است.

پنجم اینکه ، از خداى عزوجل بخواهد که هر کس که براى تعجیل فرج مولایمان (علیه السلام ) دعا مى کند، مستجاب سازد.تفاوت بین این با نوع قبلى آن است که ، آمین گفتن فقط در حضور دعا کننده انجام مى گیرد، ولى در این مورد، حضور شرط نیست.

ششم اینکه ، فراهم شدن و آماده گشتن اسباب و مقدمات زودتر رسیدن فرج را از خداوند مسألت نماید.

هفتم اینکه ، درخواست نماید که موانع ظهور آن حضرت (علیه السلام ) رفع و برطرف گردد.

هشتم اینکه ، دعا کند گناهانى که باعث به تأخیر افتادن فرج آن حضرت است ، آمرزیده شوند؛ گناهانى که دعا کننده یا غیر او از اهل ایمان مرتکب گردیده اند

نهم اینکه ، از خداى تعالى درخواست کند که او را از آنچه که اثر یاد شده را دارد، در آینده ى زندگى اش محفوظ و باز بدارد .

دهم اینکه ، نابودى دشمنان آن حضرت (ع ) را که وجودشان مانع از زودتر شدن فرج دوستانش مى باشد، از خداوند بخواهد .

یازدهم اینکه ، از خداوند بخواهد که دست ستمگران را از سر همه مؤمنین کوتاه سازد؛ که این امر به برکت ظهور امامشان که در انتظارش هستند، انجام مى گیرد .

دوازدهم اینکه ، گسترش یافتن عدالت را در شرق و غرب زمین مسألت نماید؛ زیرا این امر جز با ظهور آن حضرت (ع) حاصل نمى گردد؛ همچنان که خداى عزوجل و پیغمبران و اولیایش (ع ) وعده داده اند .

سیزدهم اینکه ، بگوید: خداوندا! رفاه و خوشى را به ما بنمایان ! و نیتش ‍حصول آن در زمان ظهور باشد؛ زیرا رفاه و خوشى کامل و تمام براى مؤمن حاصل نمى شود مگر به ظهور امام غایب از نظر.

چهاردهم اینکه ، از خداى عزوجل بخواهد که اجر و مزد عبادت ها و کارهایش را، تعجیل در امر و ظهور مولایش ، مطابق خواسته و رضاى حضرتش (ع ) قرار دهد .

پانزدهم آنکه ، توفیق یافتن به انجام این دعا (یعنى دعا براى مولایمان (ع ) و درخواست تعجیل در امر فرجش را) براى همه مؤ منین و مومنات بخواهد؛ زیرا همدلى و اتفاق مؤ منین، در این کار تأثیر ویژه اى دارد؛ چنان که در روایت آمده است . بنابراین هرگاه مؤ من مسألت نماید که مقدمات مطلوب و هدفش فراهم و آسان گردد، در جهت تحصیل آن ، کوشش بسزایى انجام داده است .

شانزدهم اینکه ، از خداى عزوجل بخواهد که دین و حق و اهل ایمان را بر همه ملل و ادیان چیره و پیروز فرماید؛ زیرا این امر چنان که وعده کرده است ، جز به ظهور مولایمان صاحب الزمان (عج ) حاصل نمى گردد؛ همان طور که در روایات در کتاب البرهان آمده است

هفدهم اینکه ، از خداوند عز اسمه درخواست نماید که از دشمنان دین و ستم کنندگان بر خاندان سید المرسلین (ص ) انتقام بگیرد؛ زیرا در اخبار آمده است که ، این امر با ظهور امام غایب از نظر و آخرین امامان بزرگوار (علیهم السلام ) انجام مى گردد.

هجدهم اینکه ، بر آن حضرت درود بفرستد؛ و منظورش درخواست رحمت ویژه اى از سوى خداوند باشد، که با آن، زودتر شدن فرجش آسان شود.

در باب زیارت حضرت رضا (علیه السلام) پس از درود فرستادن بر یک یک امامان (ع)، چنین مى خوانیم :

اللهم صل على حجتک و ولیک القائم فى خلقک صلاة تامة نامیة باقیة تعجل بها فرجه و تنصره بها

بار خدایا! درود بفرست بر حجت خود و ولیت که در میان خلقت به پا خاسته است ، درود فرستادنى تمام ، و با افزایش و همیشگى ، که با آن ، فرجش را زودتر برسانى ، و با آن پیروزش نمایى

نوزدهم اینکه ، تعجیل در برطرف شدن محنت از چهره اش و دور گشتن هم و غم از قلب مقدسش (علیه السلام ) را بخواهد؛ زیرا این از لوازم تسلط آن حضرت و نابودى دشمنانش مى باشد .

بیستم اینکه ، از خداى تعالى بخواهد که در امر خونخواهى براى مولاى شهید مظلوممان ، حضرت ابى عبدالله الحسین (ع ) تعجیل فرماید؛ زیرا این در حقیقت دعا براى فرزندش حضرت حجت (ع ) است که طلب کننده ى خونبهاى او و انتقام گیرنده از کشندگان وى مى باشد .

عوامل خوشنودی امام زمان (عج) از دیدگاه آن حضرت

یکی از اموری که در روایات بر آن تأکید شده، تلاش برای جلب خشنودی امام زمان علیه‌السلام و دوری از خشم و ناخرسندی آن حضرت است. پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چگونه می‌توان خشنودی آن امام را به دست آورد.

برای روشن‌تر شدن موضوع، خوب است که نگاهی داشته باشیم به یکی از این یادگاری‌های گرانقدر امام عصر علیه‌السلام؛ یعنی دعای معروفی که با جملة «اللّهم ارزقنا توفیق الطّاعة…» شروع می‌شود و در اوایل «مفاتیح الجنان» نیز آمده است.

در این دعای کوتاه و مختصر، امام مهدی علیه‌السلام همه آنچه را که شایسته است ما خود را بدان‌ها آراسته یا از آنها پیراسته سازیم در قالب درخواست از خدا بیان کرده و به صورت غیر مستقیم به ما فهمانده‌اند که به عنوان حجّت خدا، چه انتظاری از ما دارند و چگونه شیعه‌ای را برای خود می‌پسندند. با هم این دعا را می‌خوانیم:

اللّهمّ ارزقنا توفیق الطّاعة و بُعدَ المعصیة و صِدقَ النیّة و عِرفانَ الحُرمة و أکرمنا بالهُدیٰ و الإستقامة و سَدّد ألسِنَتَنا بالصّواب و الحکمة و اَملأ قلوبَنا بالعلم و المعرفة و طهّر بُطونَنا عن الحرام و الشّبهة و اکفف أیدیَنا عَن الظّلم و السَّرِقَة و اغضُض أبصارَنا عن الفُجور و الخیانة و اسدُد أسماعَنا عن اللّغو و الغیبة و تفضل علی علمائنا بالزهد و النصیحة و علی المتعلمین بالجهد و الرغبة و علی المستمعین بالاتباع و الموعظة و علی مرضی المسلمین بالشفاء و الراحة و علی موتاهم بالرافة و الرحمة وعلی مشایخنا بالوقار و السکینة و علی الشباب بالانابة و التوبة و علی النساء بالحیاء و العفة و علی الاغنیاء بالتواضع و السعة و علی الفقراء بالصبر و اقناعة و علی الغزاة بالنصر و الغلبة و علی الاسراء بالخلاص و الراحة وعلی الامراء بالعدل و الشفقة و علی الرعیة بالانصاف و حسن السیرة و بارک للحجاج و الزوار فی النفقة و اقض ما اوجبت علیهم من الحج العمرة بفضلک و رحمتک یا ارحم الراحمین .

« بار خدایا! توفیق فرمان‌برداری، دوری از گناهان، درستی و پاکی نیّت و شناخت حرام‌ها را، روزی ما فرما؛ و ما را به راهنمایی و پایداری گرامی دار و زبان ما را در درست‌گویی و گفتار حکیمانه استوار ساز و دل ما را از دانش و معرفت سرشار کن و درون ما را از حرام و مال شبهه‌ناک پاکیزه گردان و دست ما را از ستم‌گری و دزدی بازدار و چشم ما را از فجور و خیانت بپوشان و گوش ما را از شنیدن سخن بیهوده و غیبت بربند. خدایا بر علماء ما زهد و خیر خواهی ، بر دانش آموزان کوشش و شوق ، بر شنوندگان پیروی و پند گیری ، بر بیماران درمان و آسایش ، بر مردگانشان مهربانی و دلجوئی ، بر پیرمردان وقار و سنگینی ، بر جوانان بازگشت و توبه ، بر زنان شرم و پارسائی ، بر توانگران تواضع و بخشش کردن ، بر فقیران صبر و قناعت ، بر جنگجویان یاری و پیروزی ، بر اسیران رهائی و آسودگی ، بر امیران عدل و مهرورزی ، بر رعیت به انصاف و خوش رفتاری ، تفضل نما. خداوندا به حاجیان و زوار در توشه و هزینه برکت ده و به فضل و رحمت خودت آنچه را بر آنها واجب کردی از حج و عمره به انجام رسان . ای ارحم الراحمین . »

با مرور بر این دعای ارزشمند و پر محتوی به مواردی که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در مقام دعا از خداوند متعال خواسته که در واقع می تواند دستورالعمل اجرائی فرد مسلمان و مومن و معتقدی باشد که می خواهد براساس خواسته ها و منویات امام عصر و زمان خود که شاهد اعمال و رفتار اوست باشد .

حال به مواردی که در این دعای شریف به عنوان وظایف فرد مومن که انجام آن خشنودی و رضایت امام زمان (عج) را در پی خواهد داشت ، اشاره ای دوباره خواهیم داشت :

1-فرمانبرداری از خداوند متعال

2- عدم ارتکاب گناه که باعث دوری انسان از حریم خداوند متعال می شود.

3- راستی و درستی و پاک و منزه بودن نیات و افکار انسان در کنار پاک بودن اعمال و رفتار و کردار فرد

4- قدرت شناخت و تشخیص حلال و حرام ( حدود الهی ) که عدم این شناخت و سرپیچی از فرامین الهخی سقوط و ذلالت و گمراهی انسان را در پی خواهد داشت .

5- پایداری بر صراط مستقیم و راه کسانی که مشمول نعمت الهی شده اند.

6- حفظ و نگهداری زبان و بکارگیری آن در راه درست و خداپسندانه

7- تلاش در جهت کسب دانش و. معرفت و پاک نمودن ظرف دل برای دریافت حکمت و دانش سودمند

8- حفظ شکم از مال حرام و شبهناک ( مال حلال آمیخته به حرام )

9- حفظ و کنترل نفس از اعمال ظلم و ستم و خودداری از ارتکاب به دزدی و مال غیر

10- پاک نگه داشتن چشم از نامحرم و خیانت

11- حفظ و نگهداری گوش از شنیدن معصیت الهی و دوری از شنیدن غیبت و بدگوئی ها

12- زهد و خیر خواهی علماء و دانشمندان که اگر علماء و دانشمندان اصلاح شوند مردم عادی با تبعیت از آنان به صلاح و رستگاری خواهند رسید

13- افزایش کوشش و تلاش دانش آموزان و متعلمین در فراگیری علوم مفید

14- پند گیری و عبرت آموزی از بزرگان توسط مردم عادی

15 – تواضع و خشوع بر توانگران و ثروتمندان

16- عدل و مهرورزی بر توسط امیران و حاکمان

با توجه به مواردی که از این دعای شریف بیان شد اگر در واقع هریک از بندگان خداوند متعال در هر جایگاه و منصبی که قرار دارند به توانند به درستی و بر اساس موازین اخلاقی و شرعی و عرفی وظایف خود را به نحو احسن انجام دهند ضمن اینکه رفتاری دینی و مطابق شرع انجام داده اند موجبات خوشنودی و رضایت امام زمان (عج) را فراهم آورده اند .

خداوند متعال از انسان به عنوان خلیفه و جانشین خود در زمین یاد کرده است و در میان انسانها ، برگزیدگانی وجود دارند که انسان با الگو پذیری از شخصیت و رفتار و اعمال آنان می تواند به درستی وظایفی را که به عنوان انسان و در مرتبه ای بالاتر خلیفه الهی ، بر عهده او گذاشته شده است انجام دهد.

حضرت در این دعا می خواهد به ما یاد بدهد که اعمال و رفتاری که باید از جانب انسان در هر جایگاه و مقام و منصبی که برایش رقم خورده است باید طبق معیار و ملاک خاصی انجام شود تا در بردارنده خیر دنیا و آخرت برای خود انسان و محیط پیرامون او باشد.

نکته قابل ذکر در این دعا این است که حضرت توفیق اجرا و عملی شدن این خواسته ها را از درگاه خداوند متعال می خواهد . چرا که می خواهد به انسانهای مومن این نکته را یاد آوری نماید که هر کار خیر و که از انسان سر می زند با توفیق و عنایات حضرت حق هماره است و اگر خداوند نخواهد توفیقی به بنده ای بدهد هیچ کس تواند انجام کار خیر ی را نخواهد داشت .

ازموارد قابل ذکر دیگری که در این دعا به چشم می خورد این است که تقریباً امام همه اقشار مختلف مردم را با جایگاهها مختلف اجتماعی در نظر گرفته است و خواسته وظایف و مسئولیت های هری ک از آنان را گوشزد نماید.

حضرت در فرازهائی از این دعا چگونگی رفتارهای اجتماعی را به انسان ها می آموزد و یاد آور می شود که انسان چون موجودی است اجتماعی و اعمال و رفتار او در اجتماع تاثیر گذار است باید به نحوی با اجتماع تعامل داشته باشد که ضمن خیر خواهی و سودمندی برای اجتماع از آزار رساندن و اذیت نمودن همنوعان خود پرهیز نماید. آنجائی که می فرماید توفیق استفاده درست از مال و دست و چشم را از درگاه خداوند متعال مسئلت می نماید.

نتیجه گیری :

انسان در پی رسیدن به سعادتمندی و پیروزی است و در این راه و رسیدن به این مقصود از هیچ کاری چشم پوشی نمی کند و همه تلاش بشر از آغاز خلقت تا پایان جهان مادی برای رسیدن به این منظور مهم است .

انسان در راه رسیده به این اهداف ( سعادتمندی و پیروزی ) مراحل مختلفی را طی کرده است و رنجها و مشقت های فراوانی را متحمل شده است و نیز شاهد فراز و فرودهای بسیاری بوده است .

حال اگر روزی به این انسان خواهان سعادت و زندگی سرشار از سلامت و بهروزی خبر دهند که در سایه انجام برخی از اعمال که از جانب خداوند متعال آمده می تواند به خواسته های خود برسد کمتر انسانی را می توان سراغ گرفت که از این خبر خوشحال نشده و در راه رسیده به آن تلاش نکند.

انسان معتقد و مومن با عنایت به آموزه های دینی و اعتقادی و نیز دستورات و اوامر و نواهی خداوند متعال که در قالب احکام شرعی برای بشر نازل فرموده داست ، می تواند به حقیقت و واقعیت سعادت و خوشبختی برسد .

به اعتقاد ما شیعیان خداوند متعال با فرستادن رسولان ، پیامبران و امامان در پی رسیدن انسان به سعادت بوده و حال بشر بعد از پشت سر گذاردن مراحل طولانی به زمانی رسیده است که آخرین حجت الهی در پرده غیبت به سر می برد و همانطوری که عوامل غیبت آن حجت الهی بدست بشر بوده و با اعمال و رفتار بشر در ارتباط می باشد ، حال همین بشر نیز می تواند در ظهور آن حضرت موثر و تاثیر گذار باشد . به تعبیری دیگر انسانها همانقدر که در غیبت مقصر هستند می توانند در ظهور موثر باشند.

جامعه انسانی با درک و شناخت درست شرایط که البته باید زمینه های این شناخت هم فراهم گردد، می تواند در ایجاد زمینه های ظهور حضرت مهدی ( عج) موثر باشد و از آنجائی که انسان مومن باید اعمال و رفتار خود را در کفه دستورات و فرامین اولیای الهی بسنجند و تنظیم کنند در امر فرج نیزباید طبق آموزه های دینی و دستورات الهی و فرامین و رهنمودهای اولیای دین عمل نمود و یکی از مهم ترین اعمالی که اولیای الهی برای امر فرج ذکر کرده اند دعای در تعجیل فرج است که باید با رعایت شرایط و ویژگی های خاص خود انجام شود تا این دعا کاربردی شده و هر چه زودتر به نتیجه برشد.

انسان شیعه و معتقد به ساحت مقدس حضرت ولی عصر (عج) باید اعمال و رفتار خود را در راستای رضای خداوند متعال و امام عصر و زمان خود انجام دهد. انسان مومن و معتقد باید در زندگی فردی و اجتماعی خود الگو و راهنمائی امین و مورد اعتماد برگزیند که خداوند با عنایات خویش در این زمینه نیز به یاری انسان آمده و در کنار رسول ( باطنی )نیروی عقل و تفکر ، رسولان ظاهری و امامان و معصومین را برای هدایت و راهنمائی بشریت به سعادت دنیا و آخرت فرستاده است .

از آنجائی که دعا مغز و جان عبادت است انسان باید راه و رسم عبادت و دعا نمودن را از انسانهای برگزیده و امامان و پیشوایان دین بیاموزد تا با هدایت و راهنمائی آنان زودتر و بهتر و بدون گرفتار شدن در انحرافات و خرافات که امروزه بشر با وجود پیشرفت تمدن و تکنولوژی در فقدان معنویت در دام شیادان و حیله گران که با فرقه سازی و توسل به اعتقادات پاک انسانها در صدد رسیدن به خواسته های شیطانی خود هستند ، به حقیقت و واقعیت عبادت که همان بندگی خداوند متعال است دست یابد .

هریک از انسانها در هریک از جایگاه و منصب و مقامی که دارند باید متوجه دامهای شیاطین جن و انس بوده و با دانش و آگاهی از کمینگاههای شیطان و راههای افتادن در ورطه نابودی خود را رهائی بخشد .

در این میان چون هیچگاه خداوند متعال زمین را از حجت الهی خالی نمی گذارد ، شناخت و معرفت به حجت خداوند و امام عصر با تهذیب نفس و خودسازی همراه خواهد بود و این خود سازی و تهذیب نفس ازراه انجام اوامر الهی و پرهیز از نواهی خداوند میسر است که بهترین شیوه برای رسیدن به آن گوش فرادادن به دستورات امام و ولی خداوند است که می تواند انسان را به سر منزل مقصود برساند.

منابع و ماخذ :

1) مکیال المکارم فى فوائد الدعا للقائم (عج)

2) مفاتیح الجنان