تاریخ صدر اسلام، مخصوصاً تا پایان قرن اول هجری مملو از فتنه های شگفت انگیز و دردناکی است که اسلام را از مسیری که پیامبر اکرم(ص) ترسیم نموده بود، جدا کرد و زحمات آن حضرت و اصحاب مخلصش را تا حد زیادی بر باد داد، که اگر آن فتنه ها نبود امروز چهره دیگری از اسلام را شاهد بودیم. تراکم فتنه ها در بیست و پنج سال بعد از وفات پیامبر(ص) و از سال 35 هجری تا پایان حکومت حضرت علی(ع) بیداد می کرد. به واسطه ی این فتنه ها ارزش های جامعه اسلامی دگرگون شده بود و از اسلام جز نامی بر جای نمانده بود. حضرت علی(ع) از ابتدا حاکمیتش تلاش گسترده ای برای بازگرداندن اسلام به مسیر اولیه آن نمود ولی دامنه فتنه ها آن قدر افزایش یافته بود که از هر طرف به اصلاح آن می پرداخت از سوی دیگر آشکار می شد.
برای فتنه معانی و مفاهیم مختلفی بیان شده است هر کدام از این معانی باید در جای خود استفاده شود. ریشه لغوی کلمه«فتنه»، مصدر عربى از ماده فتن است و در لغت به معناى«در آتش انداختن» و«گداختن سیم و زر» جهت آزمایش و جدا ساختن مواد خالص آن از ناخالصى هاست. و در اصطلاح فتنه یک سری پدیده های اجتماعی سیاسی است که جامعه را دچار موج تلاطم نموده و در عین حال، حالت حق به جانب و فریب کارانه داشته باشد یا به عبارت دیگر، فتنه ترفندی سیاسی اجتماعی است که از آمیزش حق و باطل و پنهان نمودن باطل در پوسته حق با هدف اغفال و فریفتن مردم برای رسیدن به مقاصدی شوم طرح ریزی می شود.
در آیات قرآن واژه فتنه و مشتقات آن 60 بار بکار برده شده است.
برخی از فتنه های صدر اسلام را به صورت فهرست وار اینگونه میتوان بیان کرد:
فتنه های منافقین بر علیه پیامبر(ص) و مسلمانان و به راه انداختن اختلاف و جنگ
فتنه نسبت هذیان به پیامبر توسط عمر و نیاوردن دوات و قلم و ننوشتن وصیت پیامبر(ص)
فتنه غصب خلافت و ماجرای سقیفه بنی ساعده و منحرف کردن اسلام از مسیر صحیح آن و خانه نشینی امیرالمومنین علی علیه السلام
فتنه جنگ جمل
فتنه جنگ صفین
فتنه جنگ نهروان