فضیلت و آداب زیارت مخصوصه امام حسین(ع)

در فضیلت زیارت حضرت ابوعبداللّه الحسین صلوات الله علیه و آدابى که زائر آن جناب باید مراعات آنها را نماید در طریق زیارت و در آن حرم مطهّر و کیفیّت زیارت آن حضرت و در آن سه مقصد است :

مقصد اول: در فضیلت زیارت آن حضرت است. بدانکه فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام از حیطه بیان بیرون است و در اخبار بسیار وارد شده که معادل حجّ و عمره و جهاد بلکه بالاتر و افضل است بدرجات و باعث مغفرت و خفّت حساب و رفع درجات و اجابت دعوات و موجب طول عمر و حفظ بدن و مال و زیادتى روزى و برآمدن حاجات و رفع هموم و کربات است و ترک آن سبب نقصان دین و ایمان و ترک حقّ بزرگى از حقوق پیغمبر صلى الله علیه و آله است و کمتر ثوابى که به زائر آن قبر شریف رسد آن است که گناهانش آمرزیده شود و آنکه حق تعالى جان و مالش را حفظ کندتا او را به اهل خود برگرداند و چون روز قیامت شود حق تعالى او را حافظتر خواهد بود از دنیا .

و در روایات بسیار است که زیارت آن حضرت غم را زایل مى کند و شدّت جان کندن و هول قبر را برطرف مى کند و آنکه هر مالى که در راه زیارت آن حضرت خرج شود حساب مى شود براى او هر درهمى به هزار درهم بلکه به ده هزار درهم و چون رو به قبر آن حضرت برود چهار هزار ملک استقبال او مى کنند و چون برمى گردد مشایعت او مى نمایند و آنکه پیغمبران و اوصیاء ایشان و ائمّه معصومین و ملائکه سَلامُ اللّه عَلَیهِم اَجمعین به زیارت آن حضرت مى آیند و دعا براى زوّار آن حضرت مى کنند و ایشان را بشارتها مى دهند و حق تعالى نظر رحمت مى فرماید بسوى زائرین امام حسین علیه السلام بیش از اهل عرفات و آنکه هر کسى در روز قیامت آرزو مى کند که کاش زوّار آن حضرت بود از بس که مشاهده مى کند از کرامت و بزرگوارى ایشان در آن روز و روایات در این باب بى حدّ است

و ما در ضمن زیارات مخصوصه اشاره به پاره اى از فضیلت زیارت آن حضرت خواهیم نمود و در اینجا اکتفا مى کنیم به ذکر یک روایت ابن قولویه و کلینى و سید بن طاوس و دیگران روایت کرده اند به سندهاى معتبره از ثقه جلیل القدر معاویة بن وهب بجلى کوفى که گفت یک وقتى به خدمت حضرت امام جعفر صادق علیه السلام رفتم دیدم آن حضرت را که در مُصَلاّى خویش مشغول نماز است نشستم تا نمازش تمام شد پس شنیدم که مناجات مى کرد با پروردگار خود و مى گفت اى خداوندى که مخصوص گردانیده اى ما را به کرامت و وعده داده اى ما را شفاعت و علوم رسالت را به ما داده اى و ما را وارث پیغمبران گردانیده اى و ختم کرده اى به ما امّتهاى گذشته را و ما را مخصوص ‍ به وصیّت پیغمبر گردانیده اى و علم گذشته و آینده را به ما عطا کرده اى و دلهاى مردم را بسوى ما مایل گردانیده اى

((اِغْفِرْلى وَلاِِخْوانى وَ زُوّارِ قَبْرِ اَبِىَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِىٍّ صَلَواتُاللّهِ عَلَیْهِما))

بیامرز مرا و برادران مرا و زیارت کنندگان قبر ابى عبداللّه الحسین علیه السلام را

آنانکه خرج کرده اند مالهاى خود را و بیرون آورده اند از شهرها بدنهاى خود را براى رغبت در نیکى ما و امید ثوابهاى تو در صله ما و براى شاد گردانیدن پیغمبر تو و اجابت نمودن ایشان امر ما را و براى خشمى که بر دشمنان داخل کرده اند و مراد ایشان خوشنودى تو است پس مکافات ده ایشان را از جانب ما بخوشنودى و حفظ کن ایشان را در شب و روز و خلیفه ایشان باش در اهل و اولاد ایشان که در وطن خود گذاشته اند به خلافت نیکو و رفیق ایشان باش و دفع کن از ایشان شرّ هر جبّار معاندى را و هر ضعیف و شدید از خلقت را و شرّ شیاطین جنّ و انس را و بده به ایشان زیاده از آنچه امید دارند از تو در دور شدن از وطنهاى خود و در اختیار کردن ایشان ما را بر فرزندان و اهالى و خویشان خود خداوندا دشمنان ما عیب کردند بر ایشان بیرون آمدن ایشان را به زیارت ما پس این مانع نشد ایشان را از عزم کردن و بیرون آمدن بسوى ما از روى مخالفت ایشان

((فَارْحَمْ تِلْکَ الْوُجُوهَ الَّتى غَیَّرَتْهَا الشَّمْسُ وَارْحَمْ تِلْکَ الْخُدُودَ الَّتى تُقَلَّبُ عَلى قَبْرِ اَبیعَبْدِاللَّهِ علیه السلام))

پس رحم کن آن رُوها را که آفتاب متغیّر گردانیده است و رحم کن گونه هاى روى ایشان را که مى گردانند و مى مالند بر قبر امام حسین علیه السلام

و رحم کن آن دیده ها را که گریه شان جارى شد از ترّحم بر ما و رحم کن آن دلها را که جزع کرده اند و سوخته اند از براى مصیبت ما و رحم کن آن فغانها را که در مصیبت ما بلند کرده اند خداوندا آن جانها و آن بَدَنْها را به تو مى سپارم تا سیراب گردانى ایشان را از حوض کوثر در روز تشنگى و پیوسته آن حضرت به این نحو دعا مى کرد در سجده پس چون فارغ شد گفتم آن دعا که من از شما شنیدم اگر در حقّ کسى مى کردید که خدا را نمى شناخت گمان داشتم که آتش جهنم به او نرسد هرگز واللّه که آرزو کردم که زیارت آن حضرت کرده بودم و حجّ نکرده بودم حضرت فرمود که چه بسیار نزدیکى تو به آن حضرت چه مانع است تو را از زیارت اى معاویه ترک زیارت مکن گفتم فداى تو شوم نمى دانستم که این قدر فضیلت دارد فرمود که اى معاویه آنها که براى زیارت کنندگان آن حضرت دعا مى کنند در آسمان زیاده از آنهایند که دعا مى کنند براى ایشان در زمین ترک مکن زیارت آن حضرت را از براى خوف از احدى که هر که از براى خوف ترک زیارت کند آنقدر حسرت برد که آرزو کند که کاش آنقدر مى ماندم نزد قبر آن حضرت که در آنجا مدفون مى شدم آیا دوست نمى دارى که خدا به بیند تو را در میان آنها که دعا مى کنند براى ایشان رسول خدا و على و فاطمه و ائمّه معصومین علیهم السلام آیا نمى خواهى از آنها باشى که ملائکه در قیامت با ایشان مصافحه مى کنند آیا نمى خواهى از آنها باشى که در قیامت بیایند و هیچ گناه برایشان نباشد آیا نمى خواهى از آنها باشى که در قیامت حضرت رسول صلى الله علیه و آله با ایشان مصافحه مى کند.

آداب زیارت مخصوصه زیارت امام حسین علیه السلام

مقصد دوم: در آدابى که زائر حضرت سیّدالشهداء علیه السلام باید مراعات آنها را نماید در طریق زیارت و در آن حرم مطهر و آن چند چیز است:

اوّل سه روز روزه دارد پیش از آنکه از خانه بیرون رود و در روز سیّم غسل کند چنانکه حضرت صادق علیه السلام به صفوان دستورالعمل دادند و بیاید در ذکر زیارت هفتم و شیخ محمد بن المشهدى در مقدّمات زیارت عیدین ذکر فرموده که چون اراده کنى زیارت آن حضرت را پس سه روز روزه بدار و روز سیّم غسل کن و اهل و عیال خود را بسوى خود جمع کن و بگو:

اَللّهُمَّ اِنّى اَسْتَوْدِعُکَ الْیَوْمَ نَفْسى وَاَهْلى وَمالى

خدایا به تو مى سپارم امروز خودم و خاندانم و مال

وَ وَُلَْدى وَکُلَّ مَنْ کانَ مِنّى بِسَبیلٍ الشّاهِدَ مِنْهُمْ وَالْغآئِبَ اَللّهُمَّ

و فرزندم را و هر که با من راهى دارد حاضرشان و غائبشان را خدایا

احْفَظْنا [بِحِفْظِکَ] بِحِفْظِ الاْیمانِ وَاحْفَظْ عَلَیْنا اَللّهُمَّ اجْعَلْنا فى

نگهدار ما را به نگهدارى خودت به نگهدارى ایمان و نگهدارى کن بر ما خدایا قرار ده ما را

حِرْزِکَ وَلا تَسْلُبْنا نِعْمَتَکَ وَلا تُغَیِّرْ ما بِنا مِنْ نِعْمَةٍ وَعافِیَةٍ وَزِدْنا

در پناه خود و مگیر از ما نعمتت را و تغییر مده آنچه ما داریم از نعمت و تندرستى و بیفزا برما

مِنْ فَضْلِکَ اِنّا اِلَیْکَ راغِبُونَ

از فضل خود که ما براستى مشتاق توئیم

آنگاه از منزل خود بیرون برو با حال خشوع و بسیار بگو :

لا اِلهَ اِلا اللَّهُ وَاللَّهُ اَکْبَرُ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ

معبودى نیست جز خدا و خدا بزرگتر است و ستایش از خداست

و ثناى خداوند و صلوات بر پیغمبر و آل او صلواتُ اللّه علیهم بفرست و راه بیفت به آرامى و وقار و روایت شده که حق تعالى خلق مى کند از عرق زوّار قبر امام حسین علیه السلام از هر عرقى هفتاد هزار ملک که تسبیح مى کنند خداى تعالى را و استغفار مى کنند براى او و براى زوّار امام حسین علیه السلام تا آنکه روز قیامت برپا شود .

دوم از حضرت صادق علیه السلام منقول است که چون به زیارت امام حسین علیه السلام بِرَوى زیارت کن آن حضرت را محزون و غمناک و ژولیده مو و غبار آلوده و گرسنه و تشنه که آن حضرت با این احوال شهید شده است و حاجات خود را طلب نما و برگرد و آن را وطن خود قرار مده .

سیّم آنکه در سفر زیارت آن حضرت توشه را از چیزهاى لذیذ مانند بریانى و حلواها قرار ندهد و خوراک خود را نان با لبن یعنى شیر یا ماست قرار دهد از حضرت صادق علیه السلام روایت است که فرمود شنیده ام که جماعتى به زیارت امام حسین علیه السلام مى روند و با خود سُفره ها برمى دارند که در آنها بزغاله هاى بریان و حلواها هست و اگر به زیارت قبر پدران یا دوستان خود بروند اینها را با خود برنمى دارند و در حدیث معتبر دیگر منقول است که آن حضرت به مفضلّ بن عمر فرمود که زیارت کنید امام حسین علیه السلام را بهتر از آن است که زیارت نکنید و زیارت نکنید بهتر ازآن است که زیارت کنید مفضّل گفت پُشت مرا شکستى فرمود که واللّه اگر به زیارت قبر پدران خود بروید اندوهگین و غمناک مى روید و به زیارت آن حضرت که مى روید سفره ها با خود برمى دارید بلکه مى باید ژولیده مو و گردآلود بروید.

مؤلف گوید پس چقدر شایسته است براى اغنیا و تجّار که ملاحظه این مطلب را در این سفر بنمایند و هرگاه در بلادى که در بین راه ایشان است تا کربلا بعض دوستانشان که ایشان را دعوت و میهمانى مى کنند و در زمان حرکت از منزلشان سفره و ناهارخوریهاى آنها را از مطبوخات لذیذه و مرغ بریان و سایر بریانیها مملوّ مى کنند قبول نکنند و بگویند که ما مسافر کربلا هستیم و شایسته نیست براى ما تغذّى به این نحو غذاها شیخ کلینى ره روایت کرده که بعد از شهادت امام حسین علیه السلام زوجه کلبیّه آن حضرت اقامه ماتم نمود براى آن حضرت و گریست و گریستند سایر زنها وخدمتکاران تا حدّى که اشکهاى آنها خشک شد و دیگر اشکشان نیامد پس از یک جائى براى آن مخدّره هدیّه فرستادند جونى که معنى آن را مرغ قَطا گفته اند براى آنکه از خوردن آن قوّتى بگیرند در گریستن بر امام حسین علیه السلام چون آن محترمه آن را دید پرسید این چیست گفتند هدیّه اى است که فلانى فرستاده براى شما که استعانت بجوئید به آن درماتم حسین علیه السلام فرمود ((لَسْنا فى عُرْسٍ فَما نَصْنَعُ بِها)) ما که در عروسى نیستیم ما را چه به این خوراک پس امر فرمود آن را از خانه بیرون بردند

چهارم از چیزهایى که در سفر زیارت امام حسین علیه السلام مندوب است تواضع و فروتنى و خشوع و راه رفتن مانند بنده ذلیل پس کسانى که در طریق زیارت آن حضرت سوار مى شوند بر این مراکب جدیده که به قوّه بخار به سرعت حرکت مى نماید و امثال آن باید خیلى ملتفت خود باشند که تَجَبُّر و تَکَبُّر نکنند و بر سایر زائرین و بندگان خدا که بسختى و مشقّت به کربلا مى روند بزرگى ننمایند و آنها را به چشم حقارت نظر نکنند علماء در احوال اصحاب کهف نقل کرده اند که آنها از مخصوصین دقیانوس و به منزله وزراى او بودند وقتى که حق تعالى رحمت خود را شامل حال آنها فرمود و به فکر خداپرستى و اصلاح کار خود برآمدند صلاح خود را در این دیدند که از مردم کناره گیرند و در غارى ماوى گرفته به عبادت خدا مشغول شوند پس سوار بر اسبها شده و از شهر بیرون آمدند همینکه سه میل راه رفتند تملیخا که یکى از آنها بود گفت:

((یا اِخْوَتاهُ جاءَتْ مَسْکَنَةُ الاْخِرَةِ وَذَهَبَ مُلْکُ الدُّنْیا اِنْزِلُوا عَنْ خُیُولِکُمْ وَامْشُوا عَلى اَرْجُلِکُمْ))

اى برادران این راه ، راه آخرت است و باید به نحو فقیرى و مسکنت رفت و ملک و ریاست دنیا را باید کنار گذاشت اکنون از اسبها باید پیاده شوید و با پاى پیاده به درگاه حق تعالى بروید

تا شاید پروردگار شما بر شما رحم نماید و گشایشى در امر شما نصیب شما فرماید پس همگى از اسبهاى خویش پیاده شدند و در آن روز آن محترمین معظّمین با پاى پیاده هفت فرسخ راه رفتند تا آنکه پاهاى ایشان مجروح شد و خون از آنها متقاطر گردید پس زائرین این قبر مطهّر این مطلب را در نظر داشته باشند و هم بدانند که هر چه در این راه شخص براى خدا تواضع کند باعث رفعت مقام او خواهد شد ولهذا در آداب زیارت آن جناب از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام منقول است که هر که به زیارت قبر امام حسین علیه السلام برود پیاده حق تعالى بنویسد از براى او به عدد هر گامى هزار حسنه و محو مى کند از او هزار گناه و بلند کند از براى او در بهشت هزار درجه پس چون به شطّ فرات برسى غسل کن و پاهاى خود را برهنه کن و نعلهاى خود را در دست خود بگیر و راه رو مانند راه رفتن بنده ذلیل

پنجم آنکه اگر در بین راه زوّار پیاده دید که وامانده و خسته شده و از او استعانتى خواست تا ممکن شود در کار او اهتمام نموده و او را به منزل برساند و مبادا به او استخفاف و بى اعتنائى نماید شیخ کلینى به سند معتبر از ابوهارون روایت کرده که من حاضر بودم در خدمت حضرت صادق علیه السلام که فرمود به مردمى که در نزد او بودند چه شده از براى شما که استخفاف مى نمائید به ما پس برخاست از بین آنها مردى از اهل خراسان و گفت پناه مى برم به خدا از آنکه ما استخفاف کنیم به شما یا به چیزى از امر شما فرمود آرى تو خودت یکى از آن اشخاص هستى که سبک شمردى و خوار نمودى مرا آن مرد گفت پناه مى برم به خدا که من خوار نموده باشم شما را فرمود واى بر تو آیا نشنیدى فلان کس را در وقتى که نزدیک به جحفه بودیم با تو گفت مرا بقدر یک میل سوار کن که به خدا سوگند من خسته شدم به خدا سوگند که تو سر بسوى او بلند نکردى و استخفاف به او نمودى و هر کسى که مؤ منى را خوار نماید ما را خوار نموده و حرمت خدا را ضایع کرده .

مؤ لّف گوید که ما در آداب زیارت در ادب نهم کلامى با روایتى از علىّ بن یقطین که مناسب است با این مقام ذکر کردیم به آنجا رجوع کن که در آن موعظه نیکوئى است و این ادب که در اینجا ذکر شد اختصاص به زوّار امام حسین علیه السلام ندارد لکن چون این مطلب در راه زیارت آن حضرت خیلى اتفاق مى افتد لهذا ما در اینجا ذکر نمودیم

ششمّ از ثقه جلیل القدر محمّد بن مسلم مروى است که به حضرت امام محمّد باقر علیه السلام عرض کرد که چون ما به زیارت پدرت حسین بن على علیه السلام مى رویم آیا چنانست که در حجّیم فرمود بلى گفت پس بر ما لازم است آنچه بر حاجیان لازمست فرمود که بر تو لازم است که نیکو مصاحبت بنمائى با هر که رفیق تو است و بر تو لازم است که کم سخن بگوئى مگر سخن خیر و لازمست بر تو که یاد خدا بسیار بکنى و لازمست که جامه هایت پاکیزه باشد و لازمست که غسل کنى پیش از آنکه داخل حایر شوى و لازمست که با خشوع و رقّت باشى و نماز بسیار بکنى و صلوات بر محمد و آل محمد بسیار بفرستى و باید که خود را نگاه دارى از چیزهائى که سزاوار نیست تو را و باید که دیده خود را از حرام و شبهه بپوشانى و احسان به برادران مؤ من پریشان خود بکنى و اگر کسى را به بینى که خرجیش تمام شده او را دستگیرى کنى و خرجى خود را میان خود و ایشان برابر قسمت کنى و لازم است بر تو تقیّه که قوام دین تو به آن است و پرهیزکارى از چیزهائى که خدا از آنها نهى کرده است و ترک کنى خصومت و بسیار قسم خوردن و مجادله و منازعه که در آن قسم باشد پس چون چنین کنى تمام مى شود ثواب حجّ و عمره از براى تو و مستوجب مى شوى از جانب آن کسى که طلب ثواب او کرده اى به مال خرج کردن و از اهل خود دور افتادن اینکه برگردى به آمرزش گناهان و رحمت و خوشنودى خدا

هفتم در روایت ابوحمزه ثمالى از حضرت صادق علیه السلام در باب زیارت امام حسین علیه السلام منقول است که چون به نینوا رسیدى بارهاى خود را در آنجا بگذار و روغن بر خود ممال و سرمه مکش و گوشت مخور مادامى که در آنجا مقیم مى باشى

هشتم غسل به آب فرات است که روایات در فضیلت آن بسیار است در حدیثى از حضرت صادق علیه السلام منقولست که هر که غسل کند به آب فرات و زیارت کند قبر امام حسین علیه السلام را از گناهان خالى شود مانند روزى که از مادر متولّد شده باشد و اگرچه گناهان کبیره بوده باشد و روایت شده که خدمت آن حضرت عرض شد که بسا شود که ما به زیارت قبر امام حسین علیه السلام برویم و دشوار باشد بر ما غسل زیارت به سبب سرما یا غیر آن فرمود که هر که غسل کند در فرات و زیارت کند حسین علیه السلام را نوشته شود براى او از فضیلت آنقدر که بشماره درنیاید و از بشیر دهّان روایتست که حضرت صادق علیه السلام فرمود که هر که به زیارت قبر حسین بن علىّ علیه السلام برود پس وضو بگیرد و غسل کند در فرات ، برندارد قدمى و نگذارد قدمى مگر آنکه بنویسد حق تعالى براى او حجّه و عمره و در بعضى روایاتست که غسل کن از فرات از موضعى که برابر قبر آن حضرت واقع شود و خوبست چنانکه از بعضى روایات استفاده مى شود چون به فرات برسد صد مرتبه اَللّه اَکْبَرُ و صَد مرتبه لااِلهَ اِلا اللّهُ و صد مرتبه صلوات بر پیغمبر و آل آن حضرت بفرستد

نهمّ چون خواستى داخل حایر مقدس شوى از درى که در جانب مشرق واقع است داخل شو چنانکه حضرت صادق علیه السلام به یوسف کناسّى فرمودند

دهمّ در روایت ابن قولویه است که حضرت صادق علیه السلام به مفضّل بن عمر فرمود که اى مفضّل چون برسى به قبر امام حسین علیه السلام بر در روضه بایست و این کلمات را بخوان که تورا به هر کلمه نصیبى از رحمت الهى خواهد بود:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ

سلام بر تو اى وارث

آدَمَ صَِفْوَةِ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ نُوحٍ نَبِىِّ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا

آدم برگزیده خدا سلام بر تو اى وارث نوح پیامبر خدا سلام بر تو اى

وارِثَ اِبْراهیمَ خَلیلِ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ مُوسى کَلیمِ اللَّهِ

وارث ابراهیم خلیل خدا سلام بر تو اى وارث موسى هم سخن خدا

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ عیسى رُوحِ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ

سلام بر تو اى وارث عیسى روح خدا سلام بر تو اى وارث

مُحَمَّدٍ حَبیبِ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ عَلِی وَصِىِّ رَسُولِ اللَّهِ

محمد حبیب خدا سلام بر تو اى وارث على وصى رسول خدا

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وَارِثَ الْحَسَنِ الرَّضِىِّ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ

سلام بر تو اى وارث حسن (آن امام ) پسندیده سلام بر تو اى وارث

فاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا الشَّهیدُ الصِّدّیقُ اَلسَّلامُ

فاطمه دختر رسول خدا سلام بر تو اى شهید راستگو سلام

عَلَیْکَ اَیُّهَا الْوَصِىُّ الْبآرُّ الْتَّقِىُّ اَلسَّلامُ عَلَى الاَْرْواحِ الَّتى حَلَّتْ

بر تو اى وصى نیکو کردار پرهیزکار سلام بر آن ارواحى که فرود آمدند

بِفِنآئِکَ وَاَناخَتْ بِرَحْلِکَ اَلسَّلامُ عَلى مَلاَّئِکَةِ اللَّهِ الُْمحْدِقینَ بِکَ

به آستانت و بار انداختند به درگاهت سلام بر فرشتگان خدا که در گِرد تواَند

اَشْهَدُ اَنَّکَ قَدْ اَقَمْتَ الصَّلوةَ وَآتَیْتَ الزَّکاةَ وَاَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ

گواهى دهم که براستى تو برپا داشتى نماز را و بدادى زکات را و دستور دادى به معروف (کار خوب )

وَنَهَیْتَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَعَبَدْتَ اللَّهَ مُخْلِصا حَتّى اَتیکَ الْیَقینُ اَلسَّلامُ

و نهى کردى از منکر (کار زشت ) و پرستش کردى خدا را از روى اخلاص تا آنگاه که مرگت فرا رسید سلام

عَلَیْکَ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ

بر تو و رحمت خدا و برکاتش

پس بسوى قبر روانه مى شوى و به هر قدمى که برمى دارى یا مى گذارى مثل ثواب کسى دارى ، که در خون خود دست و پا زده باشد در راه خدا پس چون به نزدیک قبر برسى دست بر قبربمال و بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حُجَّةَ اللَّهِ فى اَرْضِهِ وَسَمائِهِ

سلام بر تو اى حجت خدا در زمین و آسمانش

پس مى روى و متوجه نماز مى شوى و به هر رکعت که مى کنى نزد آن حضرت مثل ثواب کسى دارى که حج و عمره هزار مرتبه کرده باشد و هزار بنده آزاد کرده باشد و هزار مرتبه از براى خدا به جهاد ایستاده باشد با پیغمبر مرسل الخبر

یازدهم از ابوسعید مدائنى منقولست که گفت رفتم به خدمت حضرت صادق علیه السلام و پرسیدم که بروم به زیارت قبر حسین علیه السلام فرمود بلى برو به زیارت قبر حسین علیه السلام فرزند رسول خدا صلى الله علیه و آله نیکترین نیکان و پاکیزه ترین پاکیزگان و نیکوکارترین نیکوکاران و چون آن حضرت را زیارت کنى نزد سر آن حضرت هزار مرتبه تسبیح حضرت امیرالمؤ منین علیه السلام را بخوان و نزد پاهاى آن حضرت هزار مرتبه تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها را بخوان پس نزد آن حضرت دو رکعت نماز بکن و در آن دو رکعت سوره یسَّ والرّحمن بخوان پس چون چنین کنى ثواب عظیم از براى توخواهدبود گفتم فداى تو شوم تسبیح على و فاطمه علیهماالسلام را به من بیاموز فرمود بلى اى ابوسعید تسبیح على علیه السلام این است :

سُبْحانَ الَّذى لا تَنْفَدُ خَزآئِنُهُ سُبْحانَ

منزه است آنکه تمام نشود خزینه هایش منزه است

الَّذى لا تَبیدُ مَعالِمُهُ سُبْحانَ الَّذى لا یَفْنى ما عِنْدَهُ سُبْحانَ الَّذى لا

آنکه پایان نپذیرد نشانه هایش منزه است آنکه فانى نشود آنچه نزد او است منزه است آنکه

یُشْرِکُ اَحَداً فى حُکْمِهِ سُبْحانَ الَّذى لاَ اضْمِحْلالَ لِفَخْرِهِ سُبْحانَ

شریک نگیرد هیچکس را در حُکمش منزه است آنکه از میان نرود فخر و عزتش منزه است

الَّذى لاَ انْقِطاعَ لِمُدَّتِهِ سُبْحانَ الَّذى لا اِلهَ غَیْرُهُ

آنکه دورانش پایان ندارد منزه است آنکه معبودى جز او نیست

و تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها این است :

سُبْحانَ ذِى الْجَلالِ الْباذِخِ الْعَظیمِ سُبْحانَ ذِى الْعِزِّ

منزه است صاحب جلالت والاى بزرگ منزه است صاحب عزت

الشّامِخِ الْمُنیفِ سُبْحانَ ذِى الْمُلْکِ الْفاخِرِ الْقَدیمِ سُبْحانَ

بلند و فراز منزه است صاحب فرمانروائى گرانمایه دیرینه منزه است

ذِى الْبَهْجَةِ وَالْجَمالِ سُبْحانَ مَنْ تَرَدّى بِالنُّورِ وَالْوَقارِ سُبْحانَ مَنْ

صاحب شادمانى و زیبائى منزه است آنکه جامه نور و وقار دربردارد منزه است آنکه

یَرى اَثَرَ النَّمْلِ فِى الصَّفا وَوَقْعَ الطَّیْرِ فِى الْهَوآءِ

بیند جاى پاى مُور را در سنگ خارا و ردّ عبور پرنده را در هوا

دوازدهم آنکه نماز فریضه و نافله را نزد قبر امام حسین علیه السلام بجا آورد زیرا که نماز نزدآن حضرت مقبولست سیّد بن طاوس گفته که جدّ و جهد کن که از تو فوت نشود فریضه و نافله در حایر شریف همانا روایت شده که نماز واجبى نزد آن حضرت برابر است با حجّ و نماز نافله با عمره .

مؤ لّف گوید که در روایت مفضّل گذشت ثواب بسیارى براى نماز در حایر شریف و در روایت معتبرى از حضرت صادق علیه السلام منقولست که هر که زیارت کند آن حضرت را و دو رکعت نماز یا چهار رکعت نزد آنحضرت بکند ثواب حجّ و عمره براى او نوشته شود و آنچه از اخبار ظاهر مى شود آن است که نماز زیارت و غیر آن را در عقب قبر آن حضرت و در بالا سر کردن هر دو خوبست و اگر در بالا سر کند عقبتر بایستد که محاذى اصل قبر مقدّس نباشد و در روایت ابوحمزه ثمالى است از حضرت صادق علیه السلام که در نزد سرآن حضرت دو رکعت نماز بگذارد در رکعت اوّل سوره حمد و سوره یسَّ بخوان و در رکعت دوّم سوره حمد و سوره الرّحمن بخوان و اگر خواهى در پشت قبر نماز را بکن و در بالاى سر بهتر است و چون فارغ شوى نماز کن آنچه خواهى و امّا این دو رکعت نماز زیارت ناچار است نزد هر قبرى که زیارت کنند و ابن قولویه از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده که به شخصى فرمود اى فلان چه مانعست تو را که هرگاه حاجتى براى تو رُو دهد بروى نزد قبر حسین صلوات اللّه علیه و چهار رکعت نماز گذارى نزد او پس حاجت خود را بطلبى بدرستى که نماز فریضه نزد آن حضرت معادلست با حجّ و نماز نافله معادلست با عمره

سیزدهم بدانکه عمده اعمال در روضه مطهّره امام حسین علیه السلام دعاء است زیرا که اجابت دعا در تحت آن قبّه سامیه یکى از چیزهائى است که در عوض شهادت ، حقّ تعالى به آن حضرت لطف فرموده و زائر باید آن را غنیمت دانسته در تضرّع و انابه و توبه و عرض حاجات کوتاهى نکند و در طىّ زیارات آن حضرت ادعیه بسیارى با مضامین عالیه وارد شده و اگر بناى اختصار نبود من چند دعائى در اینجا ذکر مى کردم و بهتر آن است که از دعاهاى صحیفه کامله آنچه تواند بخواند که بهترین دعاها است و ما در اواخر این باب بعد از زیارات جامعه دعائى نقل کنیم که در همه حرمهاى شریفه خوانده شود [ و بدانکه در ملحقات این کتاب دعائى ذکر مى شود که جامع ترین دعاها است که در روضات ائمه علیهم السلام خوانده مى شود، از آن غفلت نکنى . ((منه )) ] و بجهت آنکه این محلّ را خالى نگذاریم این دعاى مختصر را که در ضمن یکى از زیارات نقل شده ذکر مى کنیم و آن دعا این است که مى گوئى در آن حرم شریف در حالى که دستها را بسوى آسمان بلند کرده باشى :

اَللّهُمَّ قَدْ تَرى مَکانى وَتَسْمَعُ کَلامى وَتَرى مَقامى وَتَضَرُّعى

خدایا تو مى بینى جاى مرا و مى شنوى سخنم را و بنگرى توقفگاهم و زاریم

وَمَلاذى بِقَبْرِ حُجَّتِکَ وَابْنِ نَبِیِّکَ وَقَدْ عَلِمْتَ یا سَیِّدى حَوائِجى

و پناه جستنم را به قبر حجتت و فرزند پیامبرت و بخوبى مى دانى اى آقاى من حاجتهایم را

وَلا یَخْفى عَلَیْکَ حالى وَقَدْ تَوَجَّهْتُ اِلَیْکَ بِابْنِ رَسُولِکَ وَحُجَّتِکَ

و پوشیده نیست بر تو حالم و اکنون رو کرده ام بسویت بوسیله فرزند رسول تو و حجتت

وَاَمینِکَ وَقَدْ اَتَیْتُکَ مُتَقَرِّباً بِهِ اِلَیْکَ وَاِلى رَسُولِکَ فَاجْعَلْنى بِهِ

و امانتدارت و آمده ام تقرب جویان بوسیله او بدرگاهت و بدرگاه رسولت پس قرارم ده

عِنْدَکَ وَجیهاً فِى الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبینَ وَاَعْطِنى بِزِیارَتى

بوسیله او در پیش خود آبرومند در دنیا و آخرت و از نزدیکان و عطا کن به من بوسیله زیارتم

اَمَلى وَهَبْ لى مُناىَ وَتَفَضَّلْ عَلَىَّ بِشَهْوَتى وَرَغْبَتى وَاقْضِ لى

آرزویم را و ببخش به من آرمانم را و تفضل کن بر من بدادن خواسته و اشتیاقم و برآور

حَوآئِجى وَلا تَرُدَّنى خآئِباً وَلا تَقْطَعْ رَجآئى وَلا تُخَیِّبْ دُعآئى

حاجاتم را و بازم مگردان ناامید و قطع مکن امیدم را و نومید مکن دعایم را

وَعَرِّفْنِى الاِْجابَةَ فى جَمیعِ ما دَعَوْتُکَ مِنْ اَمْرِ الدّینِ وَالدُّنْیا

و نشانم ده اجابت دعایم را در تمام دعاهائى که کردم از کار دین و دنیا

وَالاْخِرَةِ وَاجْعَلْنى مِنْ عِبادِکَ الَّذینَ صَرَفْتَ عَنْهُمُ الْبَلایا

و آخرت و قرارم ده از آن بندگانت که گردانى از ایشان بلاها

وَالاَْمْراضَ وَالْفِتَنَ وَالاَْعْراضَ مِنَ الَّذینَ تُحْییهِمْ فى عافِیَةٍ

و بیماریها و آشوبها و عوارض (و پیش آمدها) را از آنهائى که زنده شان دارى در تندرستى

وَتُمیتُهُمْ فى عافِیَةٍ وَتُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ فى عافِیَةٍ وَتُجیرُهُمْ مِنَ النّارِ

و بمیرانیشان در سلامتى و وارد بهشتشان کنى در سلامتى و پناهشان دهى از آتش

فى عافِیَةٍ وَوَفِّقْ لى بِمَنٍّ مِنْکَ صَلاحَ ما اُؤَمِّلُ فى نَفْسى وَاَهْلى

در سلامتى و فراهم کن برایم به منت خود صلاح آنچه را آرزو دارم درباره خودم و خاندانم

وَوَُلَْدى وَاِخْوانى وَمالى وَجَمیعِ ما اَنْعَمْتَ بِهِ عَلَىَّ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ

و فرزندانم و برادرانم و مال و دارائیم و همه آن نعمتهائى که از کرم به من داده اى مهربانترین مهربانان

آداب زیارت سید الشهدا(ع)

تشرف به دیدار امام معصوم (ع) چه در حال حیات و چه پس از شهادت و هنگام زیارت قبور ائمه علیهم السلام آدابی دارد که آن را از دیدارهای معمولی جدا می کند . رعایت طهارت ، ادب ، متانت ، توجه ، حضور قلب از جمله این آداب است . (1) زیارت قبر سیدالشهداء (ع) آداب ویژه تری دارد ، از قبیل : نماز خواندن ، حاجت خواستن ، بی آلایش و غمگین و غبار آلود ، راه زیارت را پیمودن ، پیاده رفتن ، غسل زیارت کردن ، تکبیر گفتن ، وداع کردن . (2) شهید ثانی در کتاب « دروس » ، چهارده آداب برای زیارت می شمارد که خلاصه آنها چنین است :

اول : غسل ، پیش از ورود به حرم ، با طهارت بودن و با لباس تمیز و خشوع وارد شدن

دوم : بر آستانه حرم ایستادن ، دعا خواندن و اذن ورود طلبیدن

سوم : کنار ضریح مطهر ایستادن و خود را به قبر نزدیک ساختن

چهارم : رو به حرم و پشت به قبله ایستادن در حال زیارت ، سپس صورت بر قبر نهادن سپس به بالای سر رفتن

پنجم : زیارتهای وارده را خواندن و سلام گفتن

ششم : پس از زیارت ، دو رکعت نماز خواندن

هفتم : پس از نماز ، دعا کردن و حاجت خواستن

هشتم : کنار ضریح مقداری قرآن خواندن و ثواب آن را هدیه به امام کردن

نهم : در همه حال ، حضور قلب داشتن و استغفار کردن از گناه

دهم : به نگهبانان و خادمان حرم احسان و احترام کردن

یازدهم : پس از بازگشت به خانه ، دوباره به حرم و زیارت رفتن و در آخرین زیارت ، دعای وداع خواندن

دوازدهم : پس از زیارت ، بهتر از قبل از زیارت بودن

سیزدهم : بعد از تمام شدن زیارت ، زود از حرم بیرون آمدن تا شوق ، افزون تر شود ، و هنگام خروج ، عقب عقب بیرون آمدن

چهاردهم : صدقه دادن به نیازمندان آن شهر و آستانه ، بویژه به تنگدستان از دودمان رسول خدا احسان کردن . (3)

رعایت این آداب ، قرب روحی و معنوی می آورد و سازندگی زیارت را افزون می سازد و فلسفه تشریع زیارت نیز ، همین بهره وری از معنویات مزاراءت اولیاء خداست . (4)

پی نوشتها:

1 – ر . ک‍ : « بحارالانوار » ، ج 97 ، ص 124 .

2 – ر . ک‍ : « بحارالانوار » ، ج 98 ، ص 140 به بعد .

3 – همان ، ج 97 ، ص 134 .

4 – در این زمینه ر . ک‍ : « زیارت » ، به قلم مؤ لف ، نشر سازمان حج و زیارت .