جاهلیت مدرن. . .

فقدان معرفت امام و ابتلای جامعه به جاهلیت مدرن در آخرالزمان

تعمیق ریشه‌‌های اعتقادی استقرار حکومت جهانی حضرت مهدی(عج)، ترویج گفتمان استقرار قسط و عدل و آرمان انبیاء و امامان معصوم (ع) و امتیازهای همه جانبه آن از مباحثی است که در پژوهش‌ها و مقالات در همایش‌ها و سمینارهای علمی مهدوی مطرح می‌شود و دستمایه برنامه سازان “سخن انتظار” قرار می‌گیرد.

بنابراین استاد اسماعیل شفیعی سروستانی در پنجاه و یکمین نشست ماهانه موسسه موعود به موضوع جاهلیت مدرن در رویارویی با امام زمان(ع) پرداخته است که در ادامه می خوانیم؛

مطالعه روایات آخرالزمانی و اخباری که راجع به آخرالزمان از سوی ائمه بیان شده مثل یک چراغ راهنما نه تنها معرف شرایط و اوضاع و احوال نفسانی و اجتماعی فرهنگی و تمدنی ماست. بلکه برای خلاص شدن از وضعیت مکروه و منفور امروزی متذکر ماست.

پس بدون نقد وضع موجود و تبری جستن از وضع موجود مخالف و معاند با آنچه که مورد ائمه است نمی شود راه به جایی برد و این اخبار مدد می دهند که ما دریابیم که کدام یک از وجوه فرهنگی و تمدنی امروزمان همسو با خاستگاه کلام خدا و کدام وجوه درجهت مخالف با آنهاست.

این گفتگو را قوی ترین معیار برای مطالعه این وضع می دانم و درباره کسانی که گفتگوی مهدوی دارند،‌معترضم اما شرایط وضعیت تمدنی و فرهنگی را مورد نقد قرار نمی دهند، در بخشی از روایات رسیده از سوی رسول خدا و ائمه تصویری قابل تامل و دردناک از شرایط آخرالزمانی فراروی ما قرارداده شده که با عنوان ابطال مردم به جاهلیت ثانوی یاد شده است.

گویا ما را متذکر شدند که قبل از ظهور شما مبتلا به جاهلیتی می شوید همچون جاهلیتی که ساکنان حجاز قبل از بعثت رسول اکرم به آن مبتلا بودند، همه افتخار مردم به این است که با مجموعه ای از دانش ها و علوم و دستاوردهای علمی و فنی خود را از جاهلیت گذر دادند و درباره پیشینیان و ازجمله اعراب قبل از بعثت با طعنه و نفرت یاد می کنند. به اعراب می خندند که از روی جهل و بی خبری دختران خود را زنده به گور می کردند.

و اینکه عرب جز به دزدی و غارت اموال به چیز دیگری مشغول نبود و همه شاعری او در توصیف به همه این عادات بود و به خود می بالند که اهل علم هستند و فرهنگی را مملو از دانایی بنا کردند. درحالی که امر به آنها مشتبه شده و حتی برای لحظه ای برای خودشان بازنگری امور را روا نمی دانند.

پس اگر آنچه که ساکنان آخرالزمان معتقدند در حوزه های فرهنگی و تمدنی و زندگی اجتماعی آکنده از علم و دانش است و عین خردورزی هستند؛ با این اخبار ائمه چکار باید کرد که فرمودند: مردم در آخرالزمان مبتلا به جاهلیتی می شوند که به مراتب سخت تر از جاهلیت اولی اعراب است، حضرت رسول(ص) نیز فرمودند: من بین دو جاهلیت که دومی مخرب تر از اولی است، برانگیخته شدم.

نه تنها اعلام جاهلیت می کنند بلکه تاکید می کنند که جاهلیت دومی به مراتب سخت تر از جاهلیت اول است و سایر معصومین تاکید می کنند، امام صادق(ص) فرمودند: همانا امام عصر(ع)، مهدی ما از مردم جاهل بیش از رسول خدا از جهل و جاهلیت مردم عصر خود متحمل رنج و سختی می شوند.

و حضرت قبل از آنکه از پس پرده غیبت بیرون بیایند، خود را مواجه با جمعیتی، جریانی، فرهنگی و شرایطی می بیند که به مراتب از جاهلیت اولی سخت تر است. در وصف مردم آخرالزمان این کلام صدق می کند که در اصول کافی آمده است: به زودی روزگاری بر مردم می رسد که از قرآن جز خط و از اسلام جر نامی باقی نخواهد ماند.

در چنین شرایطی دیده می شود که قرآن از میان آنها رخت بر می بندد. گرچه در قفسه کتابخانه ها و پای سفره عقد دختران قرآن است ولی از آن جز کتابی دیده نمی شود.

به فراموشی سپرده شدن قرآن و مفاهیم آن و مضامین این کتاب و کلام معصومین مشخص می کند که اینان از رسم مسلمانی بهره ای نبرده اند. بلکه در جهالتی سخت تر از جاهلیت اول دست و پا می زنند؛ در تفسیر این آیه فرمودند: خودتان را نیارایید مانند آرایش جاهلان اولیه، امام خبر می دهند به استناد این آیه که، ای مردم جاهلیت دیگری در پیش خواهید داشت، مراقبت کنید مبادا شما دچار این جاهلیت شده باشید و گمان کنید که جهل ندارید.

سخن امروز من ناظر بر این مطلب است به استناد آیات و روایات بررسی کنم که آیا ما از جاهلیت رسته ایم؟ آیا در شرایطی زندگی نمی کنیم که خبرش آمده بود؟ امام علی(ع) در توصیف جاهلیت اولی در خطبه 95 نهج الابلاغه می فرماید: در جاهلیت مردم در راه گمراهی و سرگردان بودند و در فتنه و جهل و فساد غوطه ور …و هوا و هوس های سرکش آنان را از جاده حق دور ساخته بود … و در کارهای خود مضطرب بودند.

این خطبه واژه به واژه بیان کننده وضعیتی است که مردم در آن شرایط به سر می بردند، حیرانی و سرگردانی، گمراهی و ضلالت، مبتلا بودن به فتنه ها، حیات مملو از جهل، اشتغال به فساد و جهل و نادانی سبک مغزی را بر آنان عارض می کرد و در این شرایط در اضطراب زندگی می کردند و اگر حیات آکنده از جهالت آنها چنین نبود خدا از روی رافت حضرت رسول(ص) را مبعوث نمی کرد.

اما مولای متقیان تصویری را از جاهلیت دوم ارائه می کنند؛ ای مردم آگاه باشید که در آن عصر باطل در محل خود جای می گیرد، جهالت بر مرکب هایش سوار می شود و گروه ستمگر بزرگ و بزرگتر، دعوت کننده به سوی حق کمیاب و روزگار چونان گزنده های وحشی حمله می آورد، شتر باطل قوت می یابد، مردم بر معصیت پیمان برادری می بندند و در دین داری از هم دوری می گزینند، بر دروغ با هم دوستی می کنند و بر راستی دشمنی می کنند… فرزند باعث خشم پدر و خوبان کمیاب، توانمندان همچان گرگ، میانه حالان طعمه و نیازمندان همچون مردگان و مردم به زبان اظهار دوستی می کنند و ….

در این میان کشف مصادیق با خودمان است. باید محققانی به بررسی شرایط آخرالزمانی بپردازند. به استناد ایشان می توانند وجوه فرهنگی و تمدنی را استخراج کنند.

مطالعه در روایات نشان می دهد که عامل اصلی تجربه جاهلیت اول و جاهلیت دوم فقدان معرفت درباره امام است. همه بررسی ها نشان می دهد که یکی از ارکان اصلی ابتلای مردم قبل از بعثت رسول به جاهلیت اولی و قبل از ظهور امام عصر(ع) به جاهلیت ثانوی یا مدرن فقدان معرفت درباره امام است.

امام علی(ع) در ادامه انگشت خود را در هم فرو بردند و فرمودند: این آن یکی را در فتنه به قتل می رساند و ناکسان در جاهلیت باقی می مانند. جاهلیتی که نه در آن نشانه هدایت وجود دارد و نه دانشی که به وسیله آن درک شود. ما اهل بیت وسیله نجات هستیم نه داعیه داران حکومت.

رمز اصلی ابتلا به جاهلیت فقدان دانش امام شناسی، فقدان معرفت درباره اینکه عامل نجات مردم کیانند است، مردم نیازمند دانشی هستند که دریابند وضعشان را یا آکاهی پیدا کنند که چه کسانی می توانند آنها را از جاهلیت نجات دهند.

فتنه ها و ابتلای مردم به جاهلیت که نشانه هدایت را گم می کند، به این دانش بر می گردد که به شناسایی عامل نجات و رهایی منجر می شود. حضرت زهرا(س) می فرمایند: ای مردم هجرت جز به سوی ما نیست و نصرت جز برای ما نیست و هر کس از ما روی بر گرداند، به جاهلیت بازگشته است، اگر جاهلیت دومی را تجربه می کنید به استناد صحبت حضرت دلیلی ندارد. مگر اینکه روی برگردانده ایم از کسانی که تنها ماوا و ابزاری هستند که می توانند ما را از این جاهلیت عبور دهند.

پیامبر(ص)، علی(ع) را مخاطب قرار می دهد که ای علی هر کس با کینه نسبت به تو بمیرد، به جاهلیت مرده است و این کلام که هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است این نتیجه را می دهد که فقدان شناسایی امام و معرفت به امام هدایت گر، روی گردانی از امام مبین، خلیفه وقت و صاحب زمان و انکار امام به استناد روایت چهار دلیل مردم به جاهلیت است.

بعثت رسول خدا، توجه درباره امام، روی کردن به امام، تبری از دشمنان و تولی به ساحت مقدس امام است. آنچه که در ابتدای ظهور اتفاق بیفتد، متوجه ساختن همه مردم از جاهلیت و مراجعه دادن آنها به امام و متوجه کردن آنها به امام است و از همین مجرا خروج از ظلمات اتفاق می افتد.

امام علی(ع) می فرماید: ای مردم به علم یقین بدانید آن کس که با جاهلیت مرسوم در میان شما به استقبال مهدی ما برود، تفاوتی با آنکه با جاهلیت اول به استقبال رسول خدا رفت، ندارد و دلیل آن این است که در آن روز همه بر رسم جاهلیت زندگی خواهند کرد. مگر آن کس که مورد رحمت خدا قرار بگیرد.

من معتقدم هر کس در میان شما با رسم جاهلیتی که به آن مبتلاییم، بخواهد به استقبال امام عصر(ع) برود، در حالی که به همه وجوه جاهلیت مدرن توسل داریم، این فرد هیچ فرقی ندارد با جاهلانی که به استقبال رسول خدا(ص) رفتند و بدانید که تنها کسانی که مورد رحمت خدا قرار بگیرند، می رهد.