۱۳۹۴/۰۵/۰۵
–
۳۰۸۳ بازدید
برای انفاق و صدقه آثار و فوائد بسیاری بیان شده است ، اما بطور کلی سبب می شود که افراد اجتماع از هلاکت رهایی یابند و به عکس هنگامی که این مسئله فراموش شود و ثروت ها در یک قطب اجتماع جمع شود، اکثریتی مح
برای انفاق و صدقه آثار و فوائد بسیاری بیان شده است ، اما بطور کلی سبب می شود که افراد اجتماع از هلاکت رهایی یابند و به عکس هنگامی که این مسئله فراموش شود و ثروت ها در یک قطب اجتماع جمع شود، اکثریتی محروم و بینوا بوجود می آیند و دیری نخواهد گذشت که یک انفجار عظیم در اجتماع بوجود می آید که نفوس و اموال سرمایه داران در آتش این انقلاب خواهد سوخت .
ولی برای صدقه و انفاق دو نوع فائده متصور است : اجتماعی و فردی .
فائده اجتماعی صدقه
انفاق یکی از طرق حل مشکل فاصله طبقاتی است .
توضیح :
یکی از مشکلات بزرگ اجتماعی که همواره انسان دچار آن بوده است و هم اکنون با تمام پیشرفتهای صنعتی و مادی که نصیب بشر شده است نیز با آن مواجه است ، مشکل فاصله طبقاتی است ، به این معنی که فقر و بیچارگی و تهیدستی در یک طرف ، و تراکم اموال در طرف دیگر قرار گیرد.
عده ای آن قدر ثروت بیندوزند که حساب اموالشان را نتوانند داشته باشند، و عده دیگری از فقر و تهیدستی رنج برند، به طوری که تهیه لوازم ضروری زندگی از قبیل غذا و مسکن و لباس ساده برای آنان ممکن نباشد بدیهی است که جامعه ای که قسمتی از آن بر پایه غنا و ثروت و بخش مهم دیگر آن بر فقر و گرسنگی بنا شود قابل دوام نبوده و هرگز به سعادت واقعی نخواهد رسید، در چنین جامعه ای دلهره و اضطراب و نگرانی و بدبینی و بالاخره و دشمنی و جنگ ، اجتناب ناپذیر خواهد بود.
گرچه در گذشته این اختلاف در بین جوامع انسانی بوده است ، ولی باید گفت متاءسفانه در زمان ما این فاصله طبقاتی به مراتب بیشتر و خطرناکتر شده است ، زیرا از یک سو، درهای کمک های انسانی ، و تعاون به معنی حقیقی ، به روی مردم بسته شده ، و رباخواری که یکی از موجبات بزرگ فاصله طبقاتی است با شکل های مختلف به روی آن ها باز است ، پیدایش کمونیسم و مانند آن ، و خونریزی ها و جنگ های کوچک و بزرگ و وحشتناک که در قرن اخیر اتفاق افتاد و هنوز هم در گوشه و کنار جهان ادامه دارد غالبا از ریشه اقتصادی مایه می گیرد و عکس العمل محرومیت اکثریت جوامع انسانی است ، گواه این حقیقت است .
یکی از اهداف اسلام این است که اختلافات غیر عادلانه ای که در اثر بی عدالتی های اجتماعی ، در میان طبقه غنی و ضعیف پیدا می شود از بین برود و سطح زندگیشان را بدون کمک دیگران رفع کنند بالا بیاید، و حداقل لوازم زندگی را داشته باشند، اسلام برای رسیدن به این هدف برنامه وسیعی در نظر گرفته است که از جمله آن ها تحریم رباخواری و تشویق به انفاق و کمکهای مالی می باشد.(65)
فوائد فردی انفاق و صدقه
آن گونه که از آیات قرآنی و سخنان معصومین علیه السلام استفاده می شود، انفاق و صدقه علاوه بر فوائد اجتماعی ، فایده های بسیاری هم در دنیا و هم در آخرت برای انفاق کننده دارد از جمله :
فایده اول : که بسیار هم مشهور است این است که : صدقه هفتاد نوع مرگ بد را دفع می کند.
1- امام صادق علیه السلام فرمود: ((اءلبر و الصدقة یدفعان عن صاحبهما سبعین میتة السوء؛ نیکی و صدقه هفتاد نوع مرگ بد را از صاحبانشان (نیکوکار و انفاق کننده ) دفع می کنند.))(66)
2- پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله هم فرمود: ((الصدقة تدفع میتة السوء؛ صدقه مرگ بد (دلخراش ) را منع (دفع ) می کنند.))(67)
3- هم چنین پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: ((ان من یموت بالذنوب اءکثر ممن یموت بالاجال و من یعیش بالاحسان اءکثر ممن تعیش بالاجال ؛ بدرستی که کسانی که بوسیله گناهان می میرند بیشتر از کسانی هستند که با مرگ طبیعی از دست می روند و همچنین کسانی که با احسان و نیکوکاری زندگی (عمر بیشتری ) می کنند بیشتر از کسانی هستند که عمر طبیعی دارند)).(68)
4- امام صادق علیه السلام فرمود: ((من تصدق فی کل یوم اءو لیلة ، ان کان یوم فیوم ، و ان کان لیل فلیل ، دفع عنه اءلهدم و السبع و میتة السوء؛ هر کس در روز و شب صدقه دهد، از زیر آوار رفتن و آسیب درنده و مرگ بد ایمن می ماند اگر در روز صدقه دادن همان روز و اگر در شب داد همان شب ایمن است .))(69)
5- امام باقر علیه السلام فرمود: ((ان الصدقة لتدفع سبعین علة من بلایا الدنیا مع میتة السوء، ان صاحبها لا یموت میتة سوء اءبدا؛ همانا صدقه هفتاد گونه علت از (بلاها و) و ناگواری های دنیا و مردن بد (دلخراش ) را از انسان بر می دارد. و انفاق کننده (صدقه دهنده ) هرگز به مرگ بد (دلخراش ) مبتلا نمی شود)).
6- امیرمؤ منان علی علیه السلام فرمود: ((بالصدقة تفسخ الاجال ؛ با صدقه دادن مرگ و میر به تاءخیر افتاده دور می شود.))(70)
7- و هم چنین امام علی علیه السلام فرمود: ((الصدقة تقی مصارع السوء؛ صدقه دادن انسان را از بد مردن حفظ و نگهداری می کند.))(71)
پاسخ به یک اشکال مهم
# ((اشکال )) در بعضی از روایات آمده است که صدقه باعث می شود که اجل (مرگ ) انسان به تاءخیر می افتد، آیا این سخن با آن سخنی که گفته می شود که هر انسانی زمان مرگش معین است و لحظه ای تاءخیر نمی افتد منافات ندارد؟
# ((جواب )) بدون شک انسان دارای دوگونه سرآمد(اجل ) است :
1- سرآمد و اجل حتمی که پایان استعداد جسم انسان برای بقا است ، و با فرارسیدن آن هرچیز به فرمان الهی پایان می پذیرد.
2- سرآمد و اجل معلق ، که با دگرگونی شرایط دگرگون می شود، برای مثال ، انسانی دست به انتحار و خودکشی می زند در حالی که اگر این گناه کبیره را انجام نمی داد سالها زنده می ماند، و یا بر اثر روی آوردن به مشروبات الکلی و مواد مخدر و شهوترانی بی حد و حساب توانائی جسمی خود را در مدت کوتاهی از دست می دهد، در حالی که اگر این امور نبود سالیان بسیاری می توانست عمر کند.
این ها اموری است که برای همه قابل درک و تجربه است ، و احدی نمی تواند آن را انکار کند.
در زمینه حوادث ناخواسته نیز اموری وجود دارد که مربوط به اجل معلق است که آن نیز قابل نمی باشد.
بنابراین اگر در روایات فراوانی آمده است که انفاق در راه خدا یا صله رحم ، عمر را طولانی و بلاها را برطرف می سازد در حقیقت ناظر به همین عوامل است .
و هرگاه ما این دو نوع اجل و سرآمد عمر را از هم تفکیک نکنیم درک بسیاری از مسائل در رابطه با قضا و قدر و تاءثیر جهاد و تلاش و کوشش در زندگی انسان ها لاینحل می ماند.
این بحث را ضمن یک مثال ساده می توان روشن ساخت ، و آن این که : انسان یک دستگاه اتومبیل و تهیه می کند که طبق پیش بینی های مختلفی که در ساختمان آن به کار رفته می تواند مثلا بیست سال عمر کند، اما مشروط به این که به آن دقیقا برسند، و مراقبت های لازم را به عمل آورند، در این صورت اجل حتمی این اتومبیل همان بیست سال است که از آن فراتر نمی رود.
ولی اگر مراقبت های لازم انجام نشود و آن را به دست افراد ناآگاه و لاابالی بسپارند و بیش از قدرت و ظرفیت آن کار بکشند، و در جاده های پر سنگلاخ همه روزه آن را به کار گیرند ممکن است عمر بیست ساله آن به نصف ، یا به عُشر تنزل پیدا کند، این همان ((اجل )) معلق آن است .(72)
فایده دوم : این که صدقه هفتاد نوع شر و بلا را دفع می کند.
1- امام صادق علیه السلام ((الصدقة بالید تقی السوء میتة و تدفع سبعین نوعا من اءنواع البلاء؛ صدقه بوسیله دست ، نگهدارنده انسان از مرگ بد (دلخراش ) و دفع کننده هفتاد نوع از انواع بلاها(ناگواری ها) است .(73)
2- امام باقر علیه السلام فرمود: ((ان الصدقة لتدفع سبعین بلیة من بلایا الدنیا مع میتة السوء، ان صاحبها لا یموت میتة السوء اءبدا مع ما یدخر لصاحبها فی الاخرة ؛ بدرستی که صدقه هفتاد نوع بلا از بلاهای دنیا همراه با مرگ بد (دلخراش ) از انسان بر می دارد، و هم چنین انفاق کننده (دهنده صدقه ) هرگز با مرگ بد(دلخراش ) از دنیا نمی رود، بلکه همراه صاحبش به آخرت می رود.(74)
3- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ((اءلصدقة تدفع عن صاحبها آفات الدنیا و فتنة القبر و عذاب یوم القیمة ؛ صدقه از صاحبش آفات دنیا و عذاب قبر و عذاب در روز قیامت را دفع می کند.
فایده سوم : این که انفاق و صدقه در صبحگاهان و هنگام مسافرت بلا و شر را از انفاق کننده دفع می کند.
1- از ابوولاد روایتی را از امام صادق علیه السلام نقل نموده که فرموده است : ((بکروا بالصدقة ، و ارغبوا فیها فما من مؤ من یتصدق بصدقة یرید بها ما عند الله لیدفع الله بها شر ما ینزل من السماء الی الارض فی ذلک الیوم ؛ آغاز کنید صبح را با صدقه و به آن راغب باشید، پس آن چه را که مؤ من صدقه می دهد ارائه می کند بوسیله ما عندالله را هر آینه دفع می کند خداوند بوسیله آن صدقه شر و عواقب آن چه را که از آسمان به زمین در آن روز نازل می شود.))(75)
2- و هم چنین امام صادق علیه السلام فرمود: ((باکروا بالصدقة فان البلا یا لا یتخطاها و من تصدق بصدقة اءول النهار دفع الله عنه شر ما ینزل من السماء فی ذلک الیوم ، فان تصدق اءول اللیل دفع الله عنه شر ما ینزل من السماء فی تلک اللیلة ؛ بامدادان صدقه دهید، زیرا بد بر صدقه نمی گذرد، و هرکه در آغاز روز صدقه داد، شر و بدی (ناگواری هایی ) که در آن روز از آسمان فرود می آید را خداوند از او برطرف می کند، و اگر در اول شب صدقه دهد خدای تعالی شر و بدی آن شب را که از آسمان نازل می گردد را از او دفع می کند.))(76)
3- امام صادق علیه السلام فرمود: ((من تصدق فی یوم اءو لیلة ان کان یوم فیوم و ان کان لیلة فلیلة دفع الله عنه الهدم و السلع و میتة السوء؛ هر کس در روز و شب صدقه دهد، از زیر آوار رفتن و آسیب درنده و مرگ بد ایمن می ماند، اگر در روز صدقه دهد همان روز و اگر در شب صدقه دهد داد در همان شب .))(77)
فایده چهارم و پنجم : انفاق و صدقه فقر را زائل و عمر را طولانی می کند.
1- امام صادق علیه السلام فرمود: ((اءلبر و الصدقة ینفیان الفقر و یزیدان فی العمر؛ نیکوکاری و صدقه فقر را از بین برده و عمر را زیاد می کند.))(78)
2- از خبری از ابو حمزه ثمالی نقل شده که گفته است : اگر خواستی که خداوند خانه ات را طیب و پاکیزه و در روزی که او را ملاقات می کنی گناهانت را ببخشد: ((فعلیک بالبر و صدقة السر و صلة الرحم فانهن یزدن فی العمر و ینفیق الفقر و یدفعن عن صاحبهن سبعین میتة سوء؛ بر تو باد احسان و صدقه پنهانی و صله رحم ، که عمر را زیاد می کنند و فقر را از بین می برند و هفتاد نوع مرگ بد (دلخراش ) را از صاحبانش (انفاق کننده و صدقه دهندگان ) را دفع می کند.))(79)
فائده ششم : صدقه کلید روزی است .
1- امیرمؤ منان علی علیه السلام فرمود: ((استنزلوا الرزق بالصدقة …؛ با صدقه روزی را از خدا دریافت کنید، هر کس یقین به جایگزین دارد از صدقه خودداری نمی کند.))(80)
2- امام صادق علیه السلام فرمود: ((و الذی بعث جدی بالحق نبیا ان الله لیرزق العبد علی قدر المروة ؛ قسم به کسی که جدم رسول خدا صلی الله علیه و آله را به حقیقت به پیامبری برانگیخت ، بدرستی که خداوند روزی بنده اش را به اندازه مروت و (جوانمردیش ) می دهد.))(81)
3- امام صادق علیه السللام فرمود: ((ان لکل شیی ء مفتاحا و مفتاح الرزق الصدقة ؛ هر چیزی کلیدی دارد و کلید روزی صدقه است .(82)
فایده هفتم : خداوند در مقابل مالی که صدقه داده شده ، عوض می دهد.
خداوند متعال در قرآن می فرماید: ((و ما اءنفقتم من شیی ء فهو یخلفه و هو خیر الرازقین ؛ هر چیزی را(در راه او) انفاق کنید جای آن را پر می کند و او بهترین روزی دهندگان است .))(83)
اموال خود را بیمه کنید
یکی از مفسران در ذیل این آیه شریفه ، تحلیل جالبی دارد، می گوید عجیب است که تاجر هنگامی که بداند یکی از اموالش در معرض تلف است حاضر است آن را حتی به صورت نسیه بفروشد، هرچند طرف فقیر باشد، می گوید: این بهتر است که بگذارم نابود شود.
و اگر تاجری در چنین شرایطی اقدام به فروش اموالش نکند تا نابود شود او را ((خطاکار)) نامند.
اگر در چنین شرایطی ، خریدار سرمایه داری پیدا شود و به او نفروشد او را ((بی عقل )) معرفی می کنند.
و اگر علاوه بر همه این ها خریدار با داشتن تمکن مالی همه گونه وثیقه بسپارد و سند قابل اطمینانی نیز بنویسد در عین حال به او نفروشد ((دیوانه اش می خوانند.
ولی تعجب در این است که ما همه این کارها را انجام می دهیم و هیچ کس آن را جنون نمی شمرد.
زیرا تمام اموال ما قطعا در معرض زوال است و خواه ناخواه از دست ما بیرون خواهد رفت ، و انفاق کردن در راه خدا یک نوع وام دادن به او است ، و ضامنی بسیار معتبر یعنی خداوند بزرگ فرموده : ((و ما اءنفقتم من شیی ء فهو یخلفه ؛ هر چه را انفاق کنید عوضش را می دهد)) و در عین حال املاک خود را نزد ما گروگان گذاشته ، چراکه هر چه در دست انسان است ، عاریتی از ناحیه اوست (و محکمترین سندها را از کتب آسمانی در این زمینه در اختیار ما نهاده ).
اما با همه اینها بسیاری از اموال خود را انفاق نمی کنیم و می گذاریم از دستمان برود، نه اجرای داریم و نه شکری .(84)
عوض صدقه در سخنان معصومین (ع )
1- در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله می خوانیم : ((من اءیقن بالخلف سخت نفسه بالنفقة ؛ کسی که یقین به عوض و جانشین داشته باشد در انفاق کردن سخاوتمند خواهد بود.))(85)
2- ابواسحق گفته : که امیرمؤ منان علی علیه السلام چهار درهم داشت و جز آن چیزی درنزد حضرتش نبود، یک درهم را به شب ، و یک درهم را به روز یک درهم را نهانی و یک درهم را آشکارا صدقه داد، چون خبر به رسول اکرم صلی الله علیه و آله رسید فرمودند:
یا علی ! چه چیزی تو را وادار به این کار کرد؟
گفت : وفا کردن خدا به وعده اش ، که خدای تعالی این آیه شریفه (بقره ، 274) را نازل فرمود: آن کسانی که مالهای خود را در شب و روز و پنهان و آشکارا انفاق می کنند پاداش ایشان در نزد پروردگارشان است .))(86)
فایده هشتم : انفاق و صدقه باعث بی نیازی و فراوانی و برکت اموال می شود.
آن گونه که عملا تجربه شده است و معصومین علیه السلام بر آن تصریح نموده اند آن است که صدقه به سرعت باعث بی نیازی و فراوانی و برکت اموال می شود:
امام صادق علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل نمودند که آن حضرت فرمود: ((تصدقوا، فان الصدقة تزید فی المال کثرة ، تصدقوا یرحمکم الله ؛ صدقه دهید، زیرا که صدقه مال را زیاد می کند، و صدقه دهید، خدایتان شما را بیامرزد.))(87)
فایده نهم : انفاق و صدقه باعث اداء دین می شود
در این باره امام صادق علیه السلام فرمود: ((ان الصدقة تقضی الدین و تخلف بالبرکة ؛ به تحقیق صدقه دَین (قرض ) را ادا می کند، و برکت جایگزین آن می شود.))(88)
در این باره در روایات آمده است که مستحب است که انسان قرض کند و صدقه بدهد، برای این که باعث وسعت در اداء آن چه قرض گرفته شده می شود.
فایده نهم : انفاق و صدقه داروی درمان بیماریهاست .
صدقه سودمندترین داروها و سریعترین چیز برای دفع بیماری هاست ، به همین جهت است که به ما امر کرده اند که صدقه بدهیم ، بلکه تصریح شده به این که بیمار با دستان خودش انفاق کند:
1- امام صادق علیه السلام فرمود: ((داووا مرضاکم بالصدقة و ما علی اءحدکم اءن یتصدق بقوت یومه ان ملک الموت یدفع الیه الصک بقبض روح العبد فیتصدق ، فیقال له : رد علیه الصک ؛ بیمارانتان را با صدقه دادن درمان کنید، و هرکس روزی خویش را صدقه داده به او گفته می شود که سند قبض روح را به فرشته برگردان .))(89)
2- مردی به امام هفتم علیه السلام شکایت کرد که ده نفر افراد خانواده ام همه بیمارند. حضرت علیه السلام فرمود: ((داووهم بالصدقة فلیس شیی ء اءسرع اجابة من الصدقة و لا اءجدی منفعة علی المریض من الصدقة ؛ آنان را با صدقه دادن درمان کن ، زیرا هیچ چیزی سریع الاجابه تر و سودمندتر از صدقه نیست .))(90)
3- امام صادق علیه السلام فرمودند: ((یستجب للمریض اءن یعطی السائل بیده و یاءمر السائل اءن یدعو له ؛ برای مریض مستحب است که با دستان خودش به فقیر عطا کند و امر شده است که فقیر هم او را دعا کند.))(91)
4- رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: ((اذا اءردت اءن یصح الله بدنک فاءکثر من الصدقة ؛ اگر می خواهی خدایت تندرستی بخشد، صدقه بسیار بده .))(92)
5- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ((تصدقوا و داووهم مرضاکم بالصدقة فان الصدقة تدفع عن الاعراض و الامراض و هی زیادة فی اءعمارکم و حسناتکم ؛ صدقه دهید، و بیمارانتان را با صدقه دادن درمان کنید زیرا صدقه عوارض و بیماری ها را از بین می برد و سبب زیاد شدن عمرها و خوبی های شما می گردد.))(93)
فایده یازدهم : آن است که دعای فقرا در حق انفاق کننده مستجاب می شود.
اگرچه بر فقرا واجب نیست که معطی صدقه را دعا کنند ولی از آن ها خواسته شده است موقعی طلب می کنند همراه با دعا باشد.
امام سجاد علیه السلام فرمود: ((دعوة السائل الفقیر لا ترد؛ دعای سائل فقیر رد نمی شود.))(94)
فایده دوازدهم : انفاق و صدقه باعث می شود که فرزندان و اعقاب صدقه دهنده (انفاق کننده ) تا هزار سال از آن سود ببرند.
آن گونه که در اخبار وارد شده است ، صدقه باعث می شود که اعقاب (فرزندان بعد از او) تا هفت طبقه یا هفتاد طبقه یا هزار سال از آن سودمند گردند.
1 امام صادق علیه السلام فرمود: ((ما اءحسن عبد الصدقة فی الدنیا الا اءحسن الله الخلافة علی ولده من بعده …؛ هیچ بنده ای صدقه نیک نداد جز آن که خدای تعالی جایگزین بهترین در فرزندان بعد از او کرامت فرمود…))(95)
2 امام صادق علیه السلام در ذیل آیه شریفه ((و اءما لجدار فکان لغلامین فی المدینة و کان تحته کنز لهما و کان اءبوهما صالحاً؛ اما دیوار متعلق به دو نوجوان یتیم در شهر بود. و زیر آن گنجی متعلق به آن ها وجود داشت و پدر آن ها مرد صالحی بود)) فرمود: ((اءنه کان بینهما و بین ذلک الاب الصالح سبعة آباء؛ بین این دو فرزند و پدر آن ها هفت طبقه (پشت ) فاصله بوده است .))(96)
3 امام صادق علیه السلام فرمود: ((ان الله لیحفظ ولد المومن الی اءلف سنة ؛ بدرستی که خداوند فرزندان مؤ من را تا هزار سال (بعد از او) حفظ می کند.))(97)
فایده سیزدهم : انفاق و صدقه آفت و تلف را از مال دفع می کند.ن انفاق و صدقه قبل از این که به حال محرومان مفید باشد به نفع سرمایه داران هست ، یعنی ؛ تعدیل ثروت حافظ ثروت است ، چنان که معصومین علیه السلام در سخنان خود به این حقیقت اشاره کرده اند از جمله :
1 امام صادق علیه السلام فرمود: ((حصنوا اءموالکم بالزکاة و اءنا ضامن لکل ما یتوی فی بر اءو بحر بعد اءداء حق الله فیه من التلف ؛ مال های خود را با دادن زکات بیمه نمائید و من ضامنم هر مالی که در خشکی یا دریا تباه می گردد، اگر حقوق خدا در آن مال داده شود از تلف شدن مصون ماند.))(98)
2 امیرمؤ منان علی علیه السلام فرمود: ((ما هلک مال فی بر و لا بحر الا لمنع الزکاة منه فحصنوا اءموالکم ؛ هیچ مالی در خشکی و دریا تباه نگردد مگر به خاطر ندادن زکات ، مال های خود را با دادن زکات بیمه نمائید.))(99)
فایده چهاردهم : انفاق و صدقه باعث عزت و دوام دولت می گردد.
بعضی از روایان گفته اند که فرعون ، موقع عشاء دستور می داد به این که درب ها باز شوند و ایتام و فقراء و غریبان را بر سر سفره اش حاضر می کردند و به همین خاطر خداوند به او چهارصد سال فرصت داد.
فایده پانزدهم : صدقه موجب اجابت دعا می شود.
فایده شانزدهم : انفاق و صدقه کفاره گناهان صغیره و کبیره است .
1- امام صادق علیه السلام فرمود: ((ان صدقة اللیل تمحو الذنب العظیم ؛ بدرستی که صدقه در شب گناهان بزرگ را محو (نابود) می کند.))(100)
2- و هم چنین امام صادق علیه السلام فرمود: ((اءلصدقة جنة عظیمة من النار؛ صدقه سپر عظیمی در مقابل آتش است .))(101)
فایده هفدهم : خداوند صدقه را از حج و آزاد کردن بنده بیشتر دوست دارد.
فایده هیجدهم : انفاق و صدقه در دستان خود خدا قرار می گیرد.
به همین خاطر است که در اخبار وارد شده است که انسان بعد از دادن صدقه دست خود را ببوسد.
1- امام سجاد علیه السلام به هنگام صدقه دادن دست خود را می بوسید، سبب این کار را پرسیدند، امام علیه السلام فرمود: ((ما تقع صدقة المؤ من فی ید السائل حتی تقع فی یدالله تعالی …؛ صدقه مؤ من هنوز به دست سائل نرسیده به دست خدای تعالی می رسد.))(102)
3- امام صادق علیه السلام فرمود: ((ما من شیی ء الا و کل به ملک الا الصدقة فانها تقع فی ید الله ؛
هیچ چیزی نیست جز آن که فرشته ای بر آن گمارده شده مگر صدقه که آن در دست خداوند قرار می گیرد.
فوائد اخروی انفاق و صدقه
1- اثر صدقه در قبر
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ((ان الصدقة لتطفی عن اءهلها حر القبور…؛ صدقه گرمای قبر انفاق کنندگان (صدقه دهندگان ) را تخیف می دهد.))(103)
2- اثر صدقه در قیامت
1- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ((کل امری ء فی ظل صدقة حتی یقضی بین الناس ؛ هر انسانی در روز قیامت در سایه صدقه خود خواهد بود تا خدا به حساب مردم رسیدگی کند.))(104)
2- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ((سبعة یظللهم الله فی ظله یوم لا ظل الا ظله :
امام عادل ؛
و شاب نشاء فی عبادة الله ؛
و رجل قلبه یتعلق بالمساجد؛
و رجلان تحابا فی الله و اجتمعا علی ذلک و افترقا علیه ؛
و رجل دعته امراءة ذات منصب ؛
و جمال ، فقال : انی اءخاف الله تعالی ؛
و رجل تصدق بصدقة فاخفاها حتی لم تعلم یمینه ما تنفق شماله و رجل ذکر الله خالیا ففاضت عیناه ؛ هفت کس هستند که در سایه عرش الهی خواهند بود در روزی که سایه ای غیر از سایه او نباشد:
امام عادل ، و جوانی که در عبادت نشو و نما کند،
و شخصی که با دست راست صدقه دهد و از دست چپ مخفی بدارد،
و شخصی که خدا را در خلوت یاد کند و اشک هایش از خوف الهی جاری گردد،
و شخصی که برادر مؤ من خود را مشاهده کند، و به او بگوید که تو را از برای خدا دوست می دارم ، و شخصی که از مسجد بیرون رود و قصد داشته باشد که دوباره به سوی مسجد باز گردد،
و شخصی که زن زیباروئی او را به سوی خود خواند و آن شخص بگوید که من از خداوند می ترسم .(105)
65- تفسیر نمونه ، ج 2، ص 232.
66- بحارالانوار، ج 96، ص 129، روایت 67.
67- بحارالانوار، ج 4، ص 121، روایت 67.
68- بحارالانوار، ج 5، ص 140، روایت 6.
69- بحارالانوار، ج 1، ص 332.
70- غررالحکم ، ج 1، ص 332.
71- غررالحکم ، ج 1، ص 265.
72- تفسیر نمونه ، ج 18، ص 10-209.
73- بحارالانوار، ج 96، ص 129، روایت 55.
74- بحارالانوار، ج 96، ص 135، روایت 68.
75- بحارالانوار، ج 62، ص 276، روایت 72.
76- بحارالانوار، ج 96، ص 177، روایت 8.
77- بحارالانوار، ج 96، ص 43.
78- بحارالانوار، ج 96، ص 119، روایت 17.
79- بحارالانوار، ج 96، ص 139، روایت 55.
80- بحارالانوار، ج 3، ص 240، روایت 25.
81- بحارالانوار، ج 76، ص 311، روایت 1.
82- بحارالانوار، ج 47، ص 38، روایت 41.
83- قرآن کریم ، سوره سبا، آیه 39.
84- تفسیر نمونه ، ج 18، ص 6-125.
85- تفسیر نور الثقلین ، ج 4، ص 340.
86- بحارالانوار، ج 41، ص 35، روایت 11.
87- بحارالانوار، ج 18، ص 417، روایت 2.
88- بحارالانوار، ج 96، ص 134، ص 68.
89- آثار الصادقین ، ج 10، ص 561.
90- بحارالانوار، ج 62، ص 265، روایت 20.
91- بحارالانوار، ج 81، ص 209، روایت 20.
92- آثار الصادقین ، ج 10، ص 557.
93- آثار الصادقین ، ج 10، ص 560.
94- بحار الانوار، ج 96، ص 134، روایت 68.
95- بحار الانوار، ج 96، ص 135، روایت 68.
96- بحار الانوار ج 70، ص 153.
97- بحار الانوار ج 13، ص 310، روایت 44.
98- آثار الصادقین ج 10.
99- آثار الصادقین ج 10.
100- بحارالانوار، ج 10، ص 113، روایت 1.
101- بحارالانوار، ج 10، ص 113، روایت 1.
102- آثار الصادقین ، صادق احسانبخش ، ج 10، ص 570، به نقل از بحار الانوار، ج 93، ص 134.
103- نهج الفصاحه ، کلمه شماره 647.
104- بحارالانوار، ج 7، ص 120.
105- بحارالانوار، ج 26، ص 261، روایت 41.
ولی برای صدقه و انفاق دو نوع فائده متصور است : اجتماعی و فردی .
فائده اجتماعی صدقه
انفاق یکی از طرق حل مشکل فاصله طبقاتی است .
توضیح :
یکی از مشکلات بزرگ اجتماعی که همواره انسان دچار آن بوده است و هم اکنون با تمام پیشرفتهای صنعتی و مادی که نصیب بشر شده است نیز با آن مواجه است ، مشکل فاصله طبقاتی است ، به این معنی که فقر و بیچارگی و تهیدستی در یک طرف ، و تراکم اموال در طرف دیگر قرار گیرد.
عده ای آن قدر ثروت بیندوزند که حساب اموالشان را نتوانند داشته باشند، و عده دیگری از فقر و تهیدستی رنج برند، به طوری که تهیه لوازم ضروری زندگی از قبیل غذا و مسکن و لباس ساده برای آنان ممکن نباشد بدیهی است که جامعه ای که قسمتی از آن بر پایه غنا و ثروت و بخش مهم دیگر آن بر فقر و گرسنگی بنا شود قابل دوام نبوده و هرگز به سعادت واقعی نخواهد رسید، در چنین جامعه ای دلهره و اضطراب و نگرانی و بدبینی و بالاخره و دشمنی و جنگ ، اجتناب ناپذیر خواهد بود.
گرچه در گذشته این اختلاف در بین جوامع انسانی بوده است ، ولی باید گفت متاءسفانه در زمان ما این فاصله طبقاتی به مراتب بیشتر و خطرناکتر شده است ، زیرا از یک سو، درهای کمک های انسانی ، و تعاون به معنی حقیقی ، به روی مردم بسته شده ، و رباخواری که یکی از موجبات بزرگ فاصله طبقاتی است با شکل های مختلف به روی آن ها باز است ، پیدایش کمونیسم و مانند آن ، و خونریزی ها و جنگ های کوچک و بزرگ و وحشتناک که در قرن اخیر اتفاق افتاد و هنوز هم در گوشه و کنار جهان ادامه دارد غالبا از ریشه اقتصادی مایه می گیرد و عکس العمل محرومیت اکثریت جوامع انسانی است ، گواه این حقیقت است .
یکی از اهداف اسلام این است که اختلافات غیر عادلانه ای که در اثر بی عدالتی های اجتماعی ، در میان طبقه غنی و ضعیف پیدا می شود از بین برود و سطح زندگیشان را بدون کمک دیگران رفع کنند بالا بیاید، و حداقل لوازم زندگی را داشته باشند، اسلام برای رسیدن به این هدف برنامه وسیعی در نظر گرفته است که از جمله آن ها تحریم رباخواری و تشویق به انفاق و کمکهای مالی می باشد.(65)
فوائد فردی انفاق و صدقه
آن گونه که از آیات قرآنی و سخنان معصومین علیه السلام استفاده می شود، انفاق و صدقه علاوه بر فوائد اجتماعی ، فایده های بسیاری هم در دنیا و هم در آخرت برای انفاق کننده دارد از جمله :
فایده اول : که بسیار هم مشهور است این است که : صدقه هفتاد نوع مرگ بد را دفع می کند.
1- امام صادق علیه السلام فرمود: ((اءلبر و الصدقة یدفعان عن صاحبهما سبعین میتة السوء؛ نیکی و صدقه هفتاد نوع مرگ بد را از صاحبانشان (نیکوکار و انفاق کننده ) دفع می کنند.))(66)
2- پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله هم فرمود: ((الصدقة تدفع میتة السوء؛ صدقه مرگ بد (دلخراش ) را منع (دفع ) می کنند.))(67)
3- هم چنین پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: ((ان من یموت بالذنوب اءکثر ممن یموت بالاجال و من یعیش بالاحسان اءکثر ممن تعیش بالاجال ؛ بدرستی که کسانی که بوسیله گناهان می میرند بیشتر از کسانی هستند که با مرگ طبیعی از دست می روند و همچنین کسانی که با احسان و نیکوکاری زندگی (عمر بیشتری ) می کنند بیشتر از کسانی هستند که عمر طبیعی دارند)).(68)
4- امام صادق علیه السلام فرمود: ((من تصدق فی کل یوم اءو لیلة ، ان کان یوم فیوم ، و ان کان لیل فلیل ، دفع عنه اءلهدم و السبع و میتة السوء؛ هر کس در روز و شب صدقه دهد، از زیر آوار رفتن و آسیب درنده و مرگ بد ایمن می ماند اگر در روز صدقه دادن همان روز و اگر در شب داد همان شب ایمن است .))(69)
5- امام باقر علیه السلام فرمود: ((ان الصدقة لتدفع سبعین علة من بلایا الدنیا مع میتة السوء، ان صاحبها لا یموت میتة سوء اءبدا؛ همانا صدقه هفتاد گونه علت از (بلاها و) و ناگواری های دنیا و مردن بد (دلخراش ) را از انسان بر می دارد. و انفاق کننده (صدقه دهنده ) هرگز به مرگ بد (دلخراش ) مبتلا نمی شود)).
6- امیرمؤ منان علی علیه السلام فرمود: ((بالصدقة تفسخ الاجال ؛ با صدقه دادن مرگ و میر به تاءخیر افتاده دور می شود.))(70)
7- و هم چنین امام علی علیه السلام فرمود: ((الصدقة تقی مصارع السوء؛ صدقه دادن انسان را از بد مردن حفظ و نگهداری می کند.))(71)
پاسخ به یک اشکال مهم
# ((اشکال )) در بعضی از روایات آمده است که صدقه باعث می شود که اجل (مرگ ) انسان به تاءخیر می افتد، آیا این سخن با آن سخنی که گفته می شود که هر انسانی زمان مرگش معین است و لحظه ای تاءخیر نمی افتد منافات ندارد؟
# ((جواب )) بدون شک انسان دارای دوگونه سرآمد(اجل ) است :
1- سرآمد و اجل حتمی که پایان استعداد جسم انسان برای بقا است ، و با فرارسیدن آن هرچیز به فرمان الهی پایان می پذیرد.
2- سرآمد و اجل معلق ، که با دگرگونی شرایط دگرگون می شود، برای مثال ، انسانی دست به انتحار و خودکشی می زند در حالی که اگر این گناه کبیره را انجام نمی داد سالها زنده می ماند، و یا بر اثر روی آوردن به مشروبات الکلی و مواد مخدر و شهوترانی بی حد و حساب توانائی جسمی خود را در مدت کوتاهی از دست می دهد، در حالی که اگر این امور نبود سالیان بسیاری می توانست عمر کند.
این ها اموری است که برای همه قابل درک و تجربه است ، و احدی نمی تواند آن را انکار کند.
در زمینه حوادث ناخواسته نیز اموری وجود دارد که مربوط به اجل معلق است که آن نیز قابل نمی باشد.
بنابراین اگر در روایات فراوانی آمده است که انفاق در راه خدا یا صله رحم ، عمر را طولانی و بلاها را برطرف می سازد در حقیقت ناظر به همین عوامل است .
و هرگاه ما این دو نوع اجل و سرآمد عمر را از هم تفکیک نکنیم درک بسیاری از مسائل در رابطه با قضا و قدر و تاءثیر جهاد و تلاش و کوشش در زندگی انسان ها لاینحل می ماند.
این بحث را ضمن یک مثال ساده می توان روشن ساخت ، و آن این که : انسان یک دستگاه اتومبیل و تهیه می کند که طبق پیش بینی های مختلفی که در ساختمان آن به کار رفته می تواند مثلا بیست سال عمر کند، اما مشروط به این که به آن دقیقا برسند، و مراقبت های لازم را به عمل آورند، در این صورت اجل حتمی این اتومبیل همان بیست سال است که از آن فراتر نمی رود.
ولی اگر مراقبت های لازم انجام نشود و آن را به دست افراد ناآگاه و لاابالی بسپارند و بیش از قدرت و ظرفیت آن کار بکشند، و در جاده های پر سنگلاخ همه روزه آن را به کار گیرند ممکن است عمر بیست ساله آن به نصف ، یا به عُشر تنزل پیدا کند، این همان ((اجل )) معلق آن است .(72)
فایده دوم : این که صدقه هفتاد نوع شر و بلا را دفع می کند.
1- امام صادق علیه السلام ((الصدقة بالید تقی السوء میتة و تدفع سبعین نوعا من اءنواع البلاء؛ صدقه بوسیله دست ، نگهدارنده انسان از مرگ بد (دلخراش ) و دفع کننده هفتاد نوع از انواع بلاها(ناگواری ها) است .(73)
2- امام باقر علیه السلام فرمود: ((ان الصدقة لتدفع سبعین بلیة من بلایا الدنیا مع میتة السوء، ان صاحبها لا یموت میتة السوء اءبدا مع ما یدخر لصاحبها فی الاخرة ؛ بدرستی که صدقه هفتاد نوع بلا از بلاهای دنیا همراه با مرگ بد (دلخراش ) از انسان بر می دارد، و هم چنین انفاق کننده (دهنده صدقه ) هرگز با مرگ بد(دلخراش ) از دنیا نمی رود، بلکه همراه صاحبش به آخرت می رود.(74)
3- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ((اءلصدقة تدفع عن صاحبها آفات الدنیا و فتنة القبر و عذاب یوم القیمة ؛ صدقه از صاحبش آفات دنیا و عذاب قبر و عذاب در روز قیامت را دفع می کند.
فایده سوم : این که انفاق و صدقه در صبحگاهان و هنگام مسافرت بلا و شر را از انفاق کننده دفع می کند.
1- از ابوولاد روایتی را از امام صادق علیه السلام نقل نموده که فرموده است : ((بکروا بالصدقة ، و ارغبوا فیها فما من مؤ من یتصدق بصدقة یرید بها ما عند الله لیدفع الله بها شر ما ینزل من السماء الی الارض فی ذلک الیوم ؛ آغاز کنید صبح را با صدقه و به آن راغب باشید، پس آن چه را که مؤ من صدقه می دهد ارائه می کند بوسیله ما عندالله را هر آینه دفع می کند خداوند بوسیله آن صدقه شر و عواقب آن چه را که از آسمان به زمین در آن روز نازل می شود.))(75)
2- و هم چنین امام صادق علیه السلام فرمود: ((باکروا بالصدقة فان البلا یا لا یتخطاها و من تصدق بصدقة اءول النهار دفع الله عنه شر ما ینزل من السماء فی ذلک الیوم ، فان تصدق اءول اللیل دفع الله عنه شر ما ینزل من السماء فی تلک اللیلة ؛ بامدادان صدقه دهید، زیرا بد بر صدقه نمی گذرد، و هرکه در آغاز روز صدقه داد، شر و بدی (ناگواری هایی ) که در آن روز از آسمان فرود می آید را خداوند از او برطرف می کند، و اگر در اول شب صدقه دهد خدای تعالی شر و بدی آن شب را که از آسمان نازل می گردد را از او دفع می کند.))(76)
3- امام صادق علیه السلام فرمود: ((من تصدق فی یوم اءو لیلة ان کان یوم فیوم و ان کان لیلة فلیلة دفع الله عنه الهدم و السلع و میتة السوء؛ هر کس در روز و شب صدقه دهد، از زیر آوار رفتن و آسیب درنده و مرگ بد ایمن می ماند، اگر در روز صدقه دهد همان روز و اگر در شب صدقه دهد داد در همان شب .))(77)
فایده چهارم و پنجم : انفاق و صدقه فقر را زائل و عمر را طولانی می کند.
1- امام صادق علیه السلام فرمود: ((اءلبر و الصدقة ینفیان الفقر و یزیدان فی العمر؛ نیکوکاری و صدقه فقر را از بین برده و عمر را زیاد می کند.))(78)
2- از خبری از ابو حمزه ثمالی نقل شده که گفته است : اگر خواستی که خداوند خانه ات را طیب و پاکیزه و در روزی که او را ملاقات می کنی گناهانت را ببخشد: ((فعلیک بالبر و صدقة السر و صلة الرحم فانهن یزدن فی العمر و ینفیق الفقر و یدفعن عن صاحبهن سبعین میتة سوء؛ بر تو باد احسان و صدقه پنهانی و صله رحم ، که عمر را زیاد می کنند و فقر را از بین می برند و هفتاد نوع مرگ بد (دلخراش ) را از صاحبانش (انفاق کننده و صدقه دهندگان ) را دفع می کند.))(79)
فائده ششم : صدقه کلید روزی است .
1- امیرمؤ منان علی علیه السلام فرمود: ((استنزلوا الرزق بالصدقة …؛ با صدقه روزی را از خدا دریافت کنید، هر کس یقین به جایگزین دارد از صدقه خودداری نمی کند.))(80)
2- امام صادق علیه السلام فرمود: ((و الذی بعث جدی بالحق نبیا ان الله لیرزق العبد علی قدر المروة ؛ قسم به کسی که جدم رسول خدا صلی الله علیه و آله را به حقیقت به پیامبری برانگیخت ، بدرستی که خداوند روزی بنده اش را به اندازه مروت و (جوانمردیش ) می دهد.))(81)
3- امام صادق علیه السللام فرمود: ((ان لکل شیی ء مفتاحا و مفتاح الرزق الصدقة ؛ هر چیزی کلیدی دارد و کلید روزی صدقه است .(82)
فایده هفتم : خداوند در مقابل مالی که صدقه داده شده ، عوض می دهد.
خداوند متعال در قرآن می فرماید: ((و ما اءنفقتم من شیی ء فهو یخلفه و هو خیر الرازقین ؛ هر چیزی را(در راه او) انفاق کنید جای آن را پر می کند و او بهترین روزی دهندگان است .))(83)
اموال خود را بیمه کنید
یکی از مفسران در ذیل این آیه شریفه ، تحلیل جالبی دارد، می گوید عجیب است که تاجر هنگامی که بداند یکی از اموالش در معرض تلف است حاضر است آن را حتی به صورت نسیه بفروشد، هرچند طرف فقیر باشد، می گوید: این بهتر است که بگذارم نابود شود.
و اگر تاجری در چنین شرایطی اقدام به فروش اموالش نکند تا نابود شود او را ((خطاکار)) نامند.
اگر در چنین شرایطی ، خریدار سرمایه داری پیدا شود و به او نفروشد او را ((بی عقل )) معرفی می کنند.
و اگر علاوه بر همه این ها خریدار با داشتن تمکن مالی همه گونه وثیقه بسپارد و سند قابل اطمینانی نیز بنویسد در عین حال به او نفروشد ((دیوانه اش می خوانند.
ولی تعجب در این است که ما همه این کارها را انجام می دهیم و هیچ کس آن را جنون نمی شمرد.
زیرا تمام اموال ما قطعا در معرض زوال است و خواه ناخواه از دست ما بیرون خواهد رفت ، و انفاق کردن در راه خدا یک نوع وام دادن به او است ، و ضامنی بسیار معتبر یعنی خداوند بزرگ فرموده : ((و ما اءنفقتم من شیی ء فهو یخلفه ؛ هر چه را انفاق کنید عوضش را می دهد)) و در عین حال املاک خود را نزد ما گروگان گذاشته ، چراکه هر چه در دست انسان است ، عاریتی از ناحیه اوست (و محکمترین سندها را از کتب آسمانی در این زمینه در اختیار ما نهاده ).
اما با همه اینها بسیاری از اموال خود را انفاق نمی کنیم و می گذاریم از دستمان برود، نه اجرای داریم و نه شکری .(84)
عوض صدقه در سخنان معصومین (ع )
1- در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله می خوانیم : ((من اءیقن بالخلف سخت نفسه بالنفقة ؛ کسی که یقین به عوض و جانشین داشته باشد در انفاق کردن سخاوتمند خواهد بود.))(85)
2- ابواسحق گفته : که امیرمؤ منان علی علیه السلام چهار درهم داشت و جز آن چیزی درنزد حضرتش نبود، یک درهم را به شب ، و یک درهم را به روز یک درهم را نهانی و یک درهم را آشکارا صدقه داد، چون خبر به رسول اکرم صلی الله علیه و آله رسید فرمودند:
یا علی ! چه چیزی تو را وادار به این کار کرد؟
گفت : وفا کردن خدا به وعده اش ، که خدای تعالی این آیه شریفه (بقره ، 274) را نازل فرمود: آن کسانی که مالهای خود را در شب و روز و پنهان و آشکارا انفاق می کنند پاداش ایشان در نزد پروردگارشان است .))(86)
فایده هشتم : انفاق و صدقه باعث بی نیازی و فراوانی و برکت اموال می شود.
آن گونه که عملا تجربه شده است و معصومین علیه السلام بر آن تصریح نموده اند آن است که صدقه به سرعت باعث بی نیازی و فراوانی و برکت اموال می شود:
امام صادق علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل نمودند که آن حضرت فرمود: ((تصدقوا، فان الصدقة تزید فی المال کثرة ، تصدقوا یرحمکم الله ؛ صدقه دهید، زیرا که صدقه مال را زیاد می کند، و صدقه دهید، خدایتان شما را بیامرزد.))(87)
فایده نهم : انفاق و صدقه باعث اداء دین می شود
در این باره امام صادق علیه السلام فرمود: ((ان الصدقة تقضی الدین و تخلف بالبرکة ؛ به تحقیق صدقه دَین (قرض ) را ادا می کند، و برکت جایگزین آن می شود.))(88)
در این باره در روایات آمده است که مستحب است که انسان قرض کند و صدقه بدهد، برای این که باعث وسعت در اداء آن چه قرض گرفته شده می شود.
فایده نهم : انفاق و صدقه داروی درمان بیماریهاست .
صدقه سودمندترین داروها و سریعترین چیز برای دفع بیماری هاست ، به همین جهت است که به ما امر کرده اند که صدقه بدهیم ، بلکه تصریح شده به این که بیمار با دستان خودش انفاق کند:
1- امام صادق علیه السلام فرمود: ((داووا مرضاکم بالصدقة و ما علی اءحدکم اءن یتصدق بقوت یومه ان ملک الموت یدفع الیه الصک بقبض روح العبد فیتصدق ، فیقال له : رد علیه الصک ؛ بیمارانتان را با صدقه دادن درمان کنید، و هرکس روزی خویش را صدقه داده به او گفته می شود که سند قبض روح را به فرشته برگردان .))(89)
2- مردی به امام هفتم علیه السلام شکایت کرد که ده نفر افراد خانواده ام همه بیمارند. حضرت علیه السلام فرمود: ((داووهم بالصدقة فلیس شیی ء اءسرع اجابة من الصدقة و لا اءجدی منفعة علی المریض من الصدقة ؛ آنان را با صدقه دادن درمان کن ، زیرا هیچ چیزی سریع الاجابه تر و سودمندتر از صدقه نیست .))(90)
3- امام صادق علیه السلام فرمودند: ((یستجب للمریض اءن یعطی السائل بیده و یاءمر السائل اءن یدعو له ؛ برای مریض مستحب است که با دستان خودش به فقیر عطا کند و امر شده است که فقیر هم او را دعا کند.))(91)
4- رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: ((اذا اءردت اءن یصح الله بدنک فاءکثر من الصدقة ؛ اگر می خواهی خدایت تندرستی بخشد، صدقه بسیار بده .))(92)
5- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ((تصدقوا و داووهم مرضاکم بالصدقة فان الصدقة تدفع عن الاعراض و الامراض و هی زیادة فی اءعمارکم و حسناتکم ؛ صدقه دهید، و بیمارانتان را با صدقه دادن درمان کنید زیرا صدقه عوارض و بیماری ها را از بین می برد و سبب زیاد شدن عمرها و خوبی های شما می گردد.))(93)
فایده یازدهم : آن است که دعای فقرا در حق انفاق کننده مستجاب می شود.
اگرچه بر فقرا واجب نیست که معطی صدقه را دعا کنند ولی از آن ها خواسته شده است موقعی طلب می کنند همراه با دعا باشد.
امام سجاد علیه السلام فرمود: ((دعوة السائل الفقیر لا ترد؛ دعای سائل فقیر رد نمی شود.))(94)
فایده دوازدهم : انفاق و صدقه باعث می شود که فرزندان و اعقاب صدقه دهنده (انفاق کننده ) تا هزار سال از آن سود ببرند.
آن گونه که در اخبار وارد شده است ، صدقه باعث می شود که اعقاب (فرزندان بعد از او) تا هفت طبقه یا هفتاد طبقه یا هزار سال از آن سودمند گردند.
1 امام صادق علیه السلام فرمود: ((ما اءحسن عبد الصدقة فی الدنیا الا اءحسن الله الخلافة علی ولده من بعده …؛ هیچ بنده ای صدقه نیک نداد جز آن که خدای تعالی جایگزین بهترین در فرزندان بعد از او کرامت فرمود…))(95)
2 امام صادق علیه السلام در ذیل آیه شریفه ((و اءما لجدار فکان لغلامین فی المدینة و کان تحته کنز لهما و کان اءبوهما صالحاً؛ اما دیوار متعلق به دو نوجوان یتیم در شهر بود. و زیر آن گنجی متعلق به آن ها وجود داشت و پدر آن ها مرد صالحی بود)) فرمود: ((اءنه کان بینهما و بین ذلک الاب الصالح سبعة آباء؛ بین این دو فرزند و پدر آن ها هفت طبقه (پشت ) فاصله بوده است .))(96)
3 امام صادق علیه السلام فرمود: ((ان الله لیحفظ ولد المومن الی اءلف سنة ؛ بدرستی که خداوند فرزندان مؤ من را تا هزار سال (بعد از او) حفظ می کند.))(97)
فایده سیزدهم : انفاق و صدقه آفت و تلف را از مال دفع می کند.ن انفاق و صدقه قبل از این که به حال محرومان مفید باشد به نفع سرمایه داران هست ، یعنی ؛ تعدیل ثروت حافظ ثروت است ، چنان که معصومین علیه السلام در سخنان خود به این حقیقت اشاره کرده اند از جمله :
1 امام صادق علیه السلام فرمود: ((حصنوا اءموالکم بالزکاة و اءنا ضامن لکل ما یتوی فی بر اءو بحر بعد اءداء حق الله فیه من التلف ؛ مال های خود را با دادن زکات بیمه نمائید و من ضامنم هر مالی که در خشکی یا دریا تباه می گردد، اگر حقوق خدا در آن مال داده شود از تلف شدن مصون ماند.))(98)
2 امیرمؤ منان علی علیه السلام فرمود: ((ما هلک مال فی بر و لا بحر الا لمنع الزکاة منه فحصنوا اءموالکم ؛ هیچ مالی در خشکی و دریا تباه نگردد مگر به خاطر ندادن زکات ، مال های خود را با دادن زکات بیمه نمائید.))(99)
فایده چهاردهم : انفاق و صدقه باعث عزت و دوام دولت می گردد.
بعضی از روایان گفته اند که فرعون ، موقع عشاء دستور می داد به این که درب ها باز شوند و ایتام و فقراء و غریبان را بر سر سفره اش حاضر می کردند و به همین خاطر خداوند به او چهارصد سال فرصت داد.
فایده پانزدهم : صدقه موجب اجابت دعا می شود.
فایده شانزدهم : انفاق و صدقه کفاره گناهان صغیره و کبیره است .
1- امام صادق علیه السلام فرمود: ((ان صدقة اللیل تمحو الذنب العظیم ؛ بدرستی که صدقه در شب گناهان بزرگ را محو (نابود) می کند.))(100)
2- و هم چنین امام صادق علیه السلام فرمود: ((اءلصدقة جنة عظیمة من النار؛ صدقه سپر عظیمی در مقابل آتش است .))(101)
فایده هفدهم : خداوند صدقه را از حج و آزاد کردن بنده بیشتر دوست دارد.
فایده هیجدهم : انفاق و صدقه در دستان خود خدا قرار می گیرد.
به همین خاطر است که در اخبار وارد شده است که انسان بعد از دادن صدقه دست خود را ببوسد.
1- امام سجاد علیه السلام به هنگام صدقه دادن دست خود را می بوسید، سبب این کار را پرسیدند، امام علیه السلام فرمود: ((ما تقع صدقة المؤ من فی ید السائل حتی تقع فی یدالله تعالی …؛ صدقه مؤ من هنوز به دست سائل نرسیده به دست خدای تعالی می رسد.))(102)
3- امام صادق علیه السلام فرمود: ((ما من شیی ء الا و کل به ملک الا الصدقة فانها تقع فی ید الله ؛
هیچ چیزی نیست جز آن که فرشته ای بر آن گمارده شده مگر صدقه که آن در دست خداوند قرار می گیرد.
فوائد اخروی انفاق و صدقه
1- اثر صدقه در قبر
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ((ان الصدقة لتطفی عن اءهلها حر القبور…؛ صدقه گرمای قبر انفاق کنندگان (صدقه دهندگان ) را تخیف می دهد.))(103)
2- اثر صدقه در قیامت
1- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ((کل امری ء فی ظل صدقة حتی یقضی بین الناس ؛ هر انسانی در روز قیامت در سایه صدقه خود خواهد بود تا خدا به حساب مردم رسیدگی کند.))(104)
2- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ((سبعة یظللهم الله فی ظله یوم لا ظل الا ظله :
امام عادل ؛
و شاب نشاء فی عبادة الله ؛
و رجل قلبه یتعلق بالمساجد؛
و رجلان تحابا فی الله و اجتمعا علی ذلک و افترقا علیه ؛
و رجل دعته امراءة ذات منصب ؛
و جمال ، فقال : انی اءخاف الله تعالی ؛
و رجل تصدق بصدقة فاخفاها حتی لم تعلم یمینه ما تنفق شماله و رجل ذکر الله خالیا ففاضت عیناه ؛ هفت کس هستند که در سایه عرش الهی خواهند بود در روزی که سایه ای غیر از سایه او نباشد:
امام عادل ، و جوانی که در عبادت نشو و نما کند،
و شخصی که با دست راست صدقه دهد و از دست چپ مخفی بدارد،
و شخصی که خدا را در خلوت یاد کند و اشک هایش از خوف الهی جاری گردد،
و شخصی که برادر مؤ من خود را مشاهده کند، و به او بگوید که تو را از برای خدا دوست می دارم ، و شخصی که از مسجد بیرون رود و قصد داشته باشد که دوباره به سوی مسجد باز گردد،
و شخصی که زن زیباروئی او را به سوی خود خواند و آن شخص بگوید که من از خداوند می ترسم .(105)
65- تفسیر نمونه ، ج 2، ص 232.
66- بحارالانوار، ج 96، ص 129، روایت 67.
67- بحارالانوار، ج 4، ص 121، روایت 67.
68- بحارالانوار، ج 5، ص 140، روایت 6.
69- بحارالانوار، ج 1، ص 332.
70- غررالحکم ، ج 1، ص 332.
71- غررالحکم ، ج 1، ص 265.
72- تفسیر نمونه ، ج 18، ص 10-209.
73- بحارالانوار، ج 96، ص 129، روایت 55.
74- بحارالانوار، ج 96، ص 135، روایت 68.
75- بحارالانوار، ج 62، ص 276، روایت 72.
76- بحارالانوار، ج 96، ص 177، روایت 8.
77- بحارالانوار، ج 96، ص 43.
78- بحارالانوار، ج 96، ص 119، روایت 17.
79- بحارالانوار، ج 96، ص 139، روایت 55.
80- بحارالانوار، ج 3، ص 240، روایت 25.
81- بحارالانوار، ج 76، ص 311، روایت 1.
82- بحارالانوار، ج 47، ص 38، روایت 41.
83- قرآن کریم ، سوره سبا، آیه 39.
84- تفسیر نمونه ، ج 18، ص 6-125.
85- تفسیر نور الثقلین ، ج 4، ص 340.
86- بحارالانوار، ج 41، ص 35، روایت 11.
87- بحارالانوار، ج 18، ص 417، روایت 2.
88- بحارالانوار، ج 96، ص 134، ص 68.
89- آثار الصادقین ، ج 10، ص 561.
90- بحارالانوار، ج 62، ص 265، روایت 20.
91- بحارالانوار، ج 81، ص 209، روایت 20.
92- آثار الصادقین ، ج 10، ص 557.
93- آثار الصادقین ، ج 10، ص 560.
94- بحار الانوار، ج 96، ص 134، روایت 68.
95- بحار الانوار، ج 96، ص 135، روایت 68.
96- بحار الانوار ج 70، ص 153.
97- بحار الانوار ج 13، ص 310، روایت 44.
98- آثار الصادقین ج 10.
99- آثار الصادقین ج 10.
100- بحارالانوار، ج 10، ص 113، روایت 1.
101- بحارالانوار، ج 10، ص 113، روایت 1.
102- آثار الصادقین ، صادق احسانبخش ، ج 10، ص 570، به نقل از بحار الانوار، ج 93، ص 134.
103- نهج الفصاحه ، کلمه شماره 647.
104- بحارالانوار، ج 7، ص 120.
105- بحارالانوار، ج 26، ص 261، روایت 41.