مشخصات گیاه خارشتر

خارشتر از نظر پزشکی سنتی دارای طبع سرد است و برای رفع صفرا و سنگ کلیه و مثانه مؤثر است.

خارشتر یکی از علوفه‌های خوراکی برای دامها بویژه بزها است. این گیاه مقاوم به سرما و دارای ریشه عمیق است و به آب کمی نیاز دارد.

خارشتر برای گیاهانی مانند غلات و چغندر به عنوان علف هرز بشمار می‌آید.

ریشه‌های خارشتر گاه تا ژرفای 5 تا 7 متر هم می‌رسد. میوه آن را ترنجبین (تَراَنگَبین) می‌ نامند که به معنی عسل تر است.

این گیاه در شوره‌زارهای ایران، عربستان، صحرای سینا، سوریه و هند و پاکستان تا ارتفاع 400 متری از سطح دریا می‌روید.

خارشتر، گیاهی است چندساله به ارتفاع 20 تا 120سانتی‌متر و دارای شاخه‌های متعدد خاردار به‌رنگ سبز تا سبز مات.

طول خارها، از 1 تا 6سانتی‌متر متغیر بوده و زاویه آنها، تقریبا راست است.

برگ‌ها، بیضی‌شکل به‌طول10 تا 15 و عرض3 تا 5 میلی‌ متر و گُل‌ ها، که معمولا در محور خارها و به‌تعداد 2 تا 8عدد در هر خار ظاهر می‌ شوند، به‌رنگ قرمز ارغوانی تا جگری هستند.

کاسه گُل، بدون کُرک است و میوه، به‌ صورت نیام دانه‌ تسبیحی، حاوی 4 تا 7دانه می‌ باشد.

سطح نیام، صاف یا دارای خارهای کوتاه است. در دنیا، 12 گونه خارشتر وجود دارد که فقط 2 گونه آن در ایران می‌روید.

گونه غالب در ایران، Alhagi maurorum است که شرح گیاهشناسی آن، در بالا آورده شد؛ اما گونه‌ای دیگر به‌نام Alhagi graecorum نیز در جنوب و جنوب‌ غربی ایران می‌روید که قدّی کوتاه‌ تر، خارهای انبوه‌ تر، کاسه گُل کاملا دندانه‌ دار، میوه پوشیده از کرک‌ های ابریشمی فشرده و نیامی تقریبا دانه‌ تسبیحی دارد.

این گیاه را پیش‌تر به‌نام Alhagi manifera می‌شناختند. خارشترِ غالب یا Alhagi maurorum، دارای اسامی قبلی و مترادف A. persarum،A. camelorum و A. pseudalhagi بوده است. نام‌های دیگر فارسی خارشتر عبارت است از خاراشتر، خاربز و علف ترنجبین، که در گناباد به آن خرنگبین (خارانگبین) می‌گویند.

نام عربی این گیاه، الحاج است که نام علمی گیاه، Alhagi نیز از همین واژه گرفته شده است. واژه camelorum نیز به زبان لاتین، به معنی شتر است.

ریشه خارشتر بسیار عمیق، قوی و گسترده است؛ به‌طوری‌که یکی از عوامل تخریب بناهای باستانی به‌شمار می‌رود.

این گیاه معمولا در بیابان‌ها ومناطق کویری می‌روید؛ ‌اما به‌صورت یک علف‌هرز سِمِج در اکثر مزارع، باغ‌ها و زمین‌ های دست‌ ورزی‌شده، به‌سرعت گسترش پیدا می‌کند و حتی گاهی آسفالت را نیز شکافته و از آن سر بَر می‌آورد. 1

شیوه استفاده از گیاه خارشتر

اگر گرم مزاج هستید، میزان مساوی از عرق خارشتر، عرق بابونه و کاسنی را باهم مخلوط کرده و روزی ۳ فنجان میل کنید.

اگر سرد مزاج هستید میزان مساوی از عرق خارشتر، عرق بابونه و عرق بادرنجبویه را باهم مخلوط کرده و روزی ۳ فنجان میل نمایید.

دمنوش گیاه خارشتر یا عرق آن، ٣ مرتبه در روز برای درمان رماتیسم موثر واقع می شود. به علاوه، مالیدن روغن برگ های خارشتر جهت رفع مشکلات بیماری روماتیسم مفید است. 2
 

خواص خارشتر

1. خواص خارشتر برای استرس

خارشتر گیاهی است آرامبخش و برطرف کننده استرس و اضطراب که معمولا برای افرادی که از مشکلات روحی و ضعف اعصاب رنج می برند، دم نوش آن مفید واقع می شود و حتی برای درمان بی خوابی نیز می توان از ان استفاده کرد.
 

2. خارشتر درمان کننده ایدز و تقویت سیستم دفاعی بدن

مواد موجود در ریشه خارشتر می‌تواند در تقویت سیستم دفاعی بدن موثر واقع شود و لذا گزینه مناسبی برای درمان و مهار بیماری ایدز به شمار می‌رود.
 

3. خارشتر، ادرارآور

از خواص خارشتر معرق بودن آن است و لذا از جوشانده خارشتر به عنوان مدر و مسهل بهره می‌برند.

عرق گیاه خارشتر باعث خروج اسید اوریک از بدن می‌گردد.
 

4. خارشتر جلوگیری کننده از اضافه وزن و چاقی

چربی سوز است که مصرف آن با کمی تحرک می‌تواند از چاقی جلوگیری کند. هر بار نصف لیوان عرق خارشتر با نصف لیوان آب مخلوط و میل شود.
 

5. رفع رسوبات کلیه با خارشتر

نوشیدن سه لیوان عرق خارشتر در روز، موجب رفع رسوبات و جلوگیری از سنگ کلیه می‌شود.
 

6. خواص خارشتر برای کبد چرب

نوشیدن دم کرده گل مریم نیز اثربخش است.کاهش تدریجی وزن و ورزش روزانه می تواند به گونه چشمگیری در درمان کبد چرب مفید باشد.

البته توجه داشته باشید کاهش ناگهانی وزن ممکن است این مشکل را تشدید کند.
 

7. خواص خارشتر برای عفونت

مصرف این گیاه از بروز عفونت و انگل به سیستم بدنی انسان جلوگیری می کند.
 

8. خارشتر برطرف کننده سنگ کلیه

موجب رفع رسوبات کلیه و جلوگیری از سنگ می‌شود. برای دفع سنگ کلیه و مثانه مفید بوده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ضدعفونی کننده کلیه می‌باشد، به صورت دمکرده یا از عرق آن استفاده شود.
 

9. درمان بیماری صرع با خارشتر

برای درمان بیماری صرع و بی‌ خوابی که ناشی از ضعف اعصاب می‌باشد، مفید است.
 

سایر فواید خارشتر

10. برای درمان اسهال مفید است.

11. برای تقویت دستگاه هاضمه و معده از دم کرده خارشتر یا عرق آن استفاده میشود.

12. برای تصفیه کردن خون از عرق خارشتر و یا دم کرده گیاه خارشتر می‌توان استفاده کرد.

13. درمان روماتیسم (مالیدن روغن برگ‌های خارشتر)

14. التیام دهنده و ترمیم کننده جراحات و زخم‌ها (استفاده از خاکستر خارشتر)

15. ضد سیاه سرفه، تب و لرز

16. التیام دهنده بواسیر و زخم‌های مقعدی (استفاده از ضماد گیاه خارشتر)

17. مصرف نوشیدنی‌های گازدار و آب میوه‌ های غیرطبیعی حاوی بی‌‌کربنات بسیار مضر است که خارشتر این ترکیب را خنثی و از تشکیل رسوبات جلوگیری می‌کند. 3

چگونگی تولید عرق خارشتر

تولید عرق خارشتر به همانند دیگر عرق های سنتی مراحل مخصوص به خود دارد که به صورت زیر است:

ابتدا آب و گیاه را می‌جوشانند.

پس از تبخیر آب، عملیات سرد کردن بخار و تقطیر به صورت سنتی یا صنعتی انجام می‌شود.

مایعی که با تقطیر به دست آمده، همان عرق خارشتر است.

به طور کلی طی فرآیند تبخیر و تقطیر، اسانس و رایحه گیاه داخل مولکولهای آب نفوذ میکند و در اصطلاح علمی، آب مقطر تولید می‌شود.

این آب معطر مقطر، علاوه بر طعم و رایحه خوب، تمامی خواص گیاه خارشتر را هم برای بدن دارد.

ذکر این نکته ضروری است که برای تولید عرق گیاه خارشتر بیشتر از ریشه گیاه خارشتر استفاده می‌شود.
 

ترکیبات خارشتر

حاوی ترکیبات قندی مختلفی چون منوساکاریدهای گلوکز و فروکتوز -دی ساکارید(ساکارز)و تری ساکارید(منو تیوز)که به راحتی در آب حل میشوند.

این گیاه همچنین شامل تانن و آنتوسیانین می باشد.
 

مضرات استفاه از خارشتر

بیماران مبتلا به حصبه، اسهال خونی، بواسیر، خون ادراری و آبله از خوردن خارشتر خودداری کنند. عرق خارشتر برای اشخاص گرم مزاج مضر است. 4

پی نوشت:
1.www.coca.ir
2.www.tabaye.ir
3.www.delgarm.com
4.www.takpezeshk.com