فیزیولوژی استرس

بارها پیش آمده فردی که ناگهان با موقعیت خطرناکی رو به رو شده ، مثلاً حمله ی یک حیوان درنده ؛ با سرعت غیر قابل تصوری فرار کرده و حتی از یک درخت بالا رفته ، در حالی که تا به حال چنین انرژی و نیرویی نداشته است و خود از رفتارش تعجب می کند . این حالت دقیقاً مکانیزمی است که به هنگام استرس در بدن صورت می گیرد . در این جا به صورت خلاصه به این فرآیند می پردازیم .

مکانیزم اثرگذاری استرس بر انسان از مغز شروع می شود در ناحیه ای به نام هیپوتالاموس . هیپوتالاموس ، مرکز فعالیت های حیاتی و اساسی انسان مانند گرسنگی ، تشنگی ، حفظ تعادل حیاتی ، سرما و گرما است . هیپوتالاموس ، ارتباط بسیار تنگاتنگی نیز با غدّه ی هیپوفیز دارد . هیپوفیز ، غده ی بسیار مهمی است که در درون جمجه ی انسان قرار دارد و هورمون های زیادی ترشح می کند و بسیاری از فعالیت های اساسی انسان را تحت کنترل دارد . به هنگام استرس ، هیپوتالاموس فعال شده و پیام هایی برای غده ی هیپوفیز می فرستد . در اثر این تحریک ، غده ی هیپوفیز هورمونی ترشح می کند که باعث تحریک غدد فوق کلیوی می شود . در این زمان غدد فوق کلیوی هورمون های خاصی ترشح می کنند که باعث پدیده ی جنگ یا گریز می شود . پدیده ی جنگ یا گریز بدین معنی است که در اثر فعالیت هورمون های غدد فوق کلیوی ، به خصوص هورمون های آدرنالین (اپی نفرین) و نورآدرنالین (نوراپی نفرین) ، بدن انسان آماده می شود با آن چه که او را تهدید می کند ، مبارزه کند (بجنگد) یا از آن چه که او را تهدید می کند ، فرار کند . تغییراتی که بعد از آزاد شدن آدرنالین و نورآدرنالین ایجاد می شود ، شامل فعالیت های زیر است :

 فشار خون افزایش می یابد .

 خون زیادی وارد اندام های تحتانی مثل دست و پا می شود .

 گوارش موقتاً کُند می شود .

 قند بیشتری در خون آزاد می شود .

 خون به سرعت لخته می زند .

 سرعت تنفس افزایش می یابد .

 ضربان قلب تندتر می شود .

مجموعه ی این تغییرات باعث می شود که فرد برای یک مبارزه با عامل ترس یا یک فرار سریع (گریز) از خطر آماده شود .

وقتی که استرس کوتاه مدت باشد ، این تغییرات بدنی ایجاد شده ، زود تمام می شود . ولی اگر استرس شما طولانی مدت باشد و همیشه بدن شما دچار این همه تغییر شود و هر روز این تغییرات در قلب ، ریه ، خون ، معده و … به وجود آید ، مسلّم است که به تدریج بدن شما دچار مشکل می شود . همان طور که اگر شما پیوسته به یک ماشین فشار آورید ، از کار می افتد ، این فشاری که به اندام های مختلف بدن وارد می شود ، بالاخره شما را دچار مشکلات قلبی ، تنفسی ، گوارشی (به خصوص زخم معده و اثناعشر) و … می کند .

منبع : کتاب مهارت مقابله با استرس (ویژه ی دانش آموزان) – ربابه نوری

برچسب‌ها: مهارت مقابه با استرس