قیام دایکندی

قیام دایکُندی جنبش شیعیان هزاره علیه دولت کمونیستی کابل (۱۳۵۷ش ـ ۱۳۷۱ش) در منطقه دایکندی بود. در نتیجه این قیام در فروردین/حمل ۱۳۵۸ش، کنترل منطقه هزارستان به دست شیعیانِ افغانستان افتاد.

محمدحسین صادقی نیلی فرماندهی این قیام را به‌عهده داشت و زمینه‌ساز تشکیل گروه مجاهدین به نام شورای انقلابی اتفاق اسلامی افغانستان شد که تا چند سال، اداره مناطق شیعه‌نشین را به‌دست گرفت.

زمان و مکان

در ۷ اردیبهشت ۱۳۵۷ش، حزب کمونیست‌های افغانستان به نام حزب دموکراتیک خلق افغانستان، محمدداوود، رئیس دولت افغانستان و خانواده‌اش را کشتند^{[یادداشت ۱]} و اعلام جمهوری خلق افغانستان کردند.^[۱] در آخر این سال، همزمان با انقلاب اسلامی ایران (ماه بهمن/دلو)، در مناطق شیعه‌نشین هزاره ازجمله در دره‌صوف (ولایت سمنگان)، دهنَه‌غوری (ولایت بغلان)، چهار کِنت و شولگَره (ولایت بلخ)، سنگ‌چارک (ولایت سرپل) و بِهسود (ولایت میدان وردک) قیام‌هایی علیه دولت کمونیستی رخ داد. شهر هرات نیز در ۲۴ اسفند/حوت، شاهد قیامی بود که شیعیان بسیاری در آن کشته شدند.

این قیام‌ها تا نیمه فروردین/حمل ۱۳۵۸ش به‌صورت محدود ادامه داشت.^[۲]در ۱۸ فروردین، شیعیان هزاره در خِدیر، مرکز دایکندی^{[یادداشت ۲]} جمع شده و ادارات دولتی را محاصره و پس از دو روز، تصرف کردند.^[۳]

افراد مؤثر

محمدحسین صادقی نیلی، فرمانده مبارزین شیعه در قیام دایکندی.

در گزارش‌های مربوط به قیام دایکندی، از یک روحانی به نام محمدحسین صادقی نیلی (۱۳۱۸ش ـ ۱۳۶۹ش) به عنوان فرمانده مبارزان شیعه نام برده شده است.^[۴] صادقی نیلی مدتی را در منطقه سنگتخت، از توابع دایکندی و نیز در نجف درس خوانده بود. او بعدها به فرماندهی نظامی حزب وحدت اسلامی افغانستان رسید و اندکی بعد، ترور شد.^[۵]

نتایج

مجاهدین دایکندی، به فرماندهی محمدحسین صادقی و همراهی نیروهای بومی، کنترل مناطق شیعه‌نشین لعل و سرجنگل (ولایت غور)، پنجاب، وَرَس، یَک‌اَولَنگ و بامیان (ولایت بامیان) را با ده‌ها شهید و مجروح به‌دست گرفتند.^[۶] هم‌چنین صادقی به مجاهدین سُنی پشتون برای فتح شهر تِرین‌کوت، مرکز ولایت اُرُزگان، پیشنهاد یاری داد که آنان قبول نکردند.^[۷]

آزادسازی مناطق هزارستان، در ولایت‌های غزنی، میدان وردک و پروان نیز ادامه یافت و شهرهای دای‌میرداد، بهسود، سرخ‌پارسا، شَیخ‌علی، جاغوری، جِغَتو، ناوور و مالِستان نیز به‌دست مجاهدان شیعه افتاد.^[۸] در شهریور/سنبله ۱۳۵۸ش، با گردهمایی نمایندگان مناطق مختلف هزارستان در ورس، شورای انقلابی اتفاق اسلامی افغانستان برای اداره این مناطق به وجود آمد و سید علی بهشتی و صادقی نیلی به‌عنوان دبیرکل و معاون اول آن انتخاب شدند.^[۹] گفته شده پس از این قیام، نورمحمد تَره‌کی، رئیس وقت دولت کمونیستی، در سخنان خود، تظاهر به اسلام کرده بود.^[۱۰]

پانویس

منابع

• محقق، قربان‌علی، ریشه‌های تاریخی تشیع در افغانستان، قم، آشیانه مهر، ۱۳۹۱ش.
• ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در ا فغانستان، قم، نشر المصطفی، ۱۳۹۰ش.
• یزدانی، حسین‌علی، دفاع هزاره‌ها از استقلال و تمامیت ارضی افغانستان، قم، احسانی، ۱۳۶۹ش.