برای اثبات لزوم وجود امام معصوم در هر عصر دو دسته دلیل اقامه می شود. اول: دلایل عقلی و دوم: دلایل نقلی در این نوشتار به تبیین دلایل نقلی آن می پردازیم.

——————————————————————————–

الف- از دیدگاه قرآن:

آیاتى در قرآن کریم بر لزوم وجود معصوم (علیه السلام) در میان امت دلالت دارد که به عنوان نمونه، یک آیه را مورد بررسى قرار مى دهیم: «وَ یَقُولُ الَّذینَ کَفَرُوا لَوْلا انْزِلَ عَلَیْهِ آیَهٌ مِنْ رَّبِّه انَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ» «رعد/7»و آنهایى که کافر شدند مى گویند: چرا آیه اى (معجزه اى که مجبور به قبول شوند) از پروردگار بر او نازل نشده است؟ تو تنها بیم دهنده اى و براى هر گروهى هدایت کننده اى است.

از این آیه شریفه استفاده مى شود که هیچ قومى در هیچ زمانى بى نیاز از هدایتگرى (اعم از پیامبر یا هادى دیگرى) که آنها را به سوى حق هدایت کند، نیست. از امام محمّد باقر (علیه السلام)، در مورد تفسیر این آیه شریفه نقل شده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود:

«رَسُولُ اللَّهِ الْمُنْذِرُ و فى کُلِّ زَمانٍ مِنَّا هادِیاً یَهْدیهِمْ الى ما جاءَ بِهِ نَبِىُّ اللَّهِ ثُمَّ الْهُداةُ مِنْ بَعْدِهِ عَلِىٌّ عَلَیْهِ السَّلامُ، ثُمَّ الْأَوْصِیاءُ واحِداً بَعْدَ واحِدٍ» بصائر الدرجات، ص 9رسول خدا بیم دهنده است و در هر زمانى از ما (اهل بیت) هدایتگرى مى باشد، که هدایت مى کند (مردم را)به سوى آنچه که پیامبر (صلی الله علیه وآله) و نبىّ خدا(از طرف پروردگار) آورده است و هدایت کنندگان بعد از پیامبر (صلی الله علیه وآله) على(علیه السلام)و بعد از او جانشینان معصوم یکى بعد از دیگرى هستند.

فخر رازى، از دانشمندان بزرگ اهل تسنن در ذیل آیه شریفه «انَّما انْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ» از ابن عباس چنین نقل مى کند:

«وَضَعَ رَسُولُ اللَّهِ یَدَهُ عَلى صَدْرِهِ فَقالَ أَنَا الْمُنْذِرُ، ثُمَّ أَوْمَأَ الى مِنْکَبِ عَلىٍّ (علیه السلام) وَ قالَ أَنْتَ الْهادِى یا عَلِىُّ بِکَ یَهْتَدى الْمُهْتَدُونَ مِنْ بَعْدى » تفسیر کبیر، فخر رازى، ج 11، ص 186پیامبر دستش را بر سینه خود گذاشت و فرمود: منم منذر، سپس به شانه على (علیه السلام) اشاره کرد و فرمود: تویىهادى و به وسیله تو بعد ازمن هدایت خواهان هدایت م ى شوند.

ب- از دیدگاه روایات:

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «لَوْ بَقِیَتِ الْأَرْضُ بِغَیْرِ امامٍ لَساخَتْ» « اصول کافى، ج 1، ص 252»اگر زمین بدون امام (علیه السلام) بماند، فرو خواهد رفت.

چگونه وجود امام و حجّت، مایه آرامش و نبودن آن، موجب نابودى (اهل) زمین مى شود؟

پاسخ: انسان، براى هدایت شدن و به کمال رسیدن، به انسان کاملى نیازمند است که خود هدایت شده باشد و بتواند دست او را گرفته و به سر منزل مقصود و کمال بندگى که هدف از خلقت است، برساند. به عبارت دیگر، انسان واسطه در هدایت مى خواهد و هدایت او بدون وجود و راهنمایى خاص امام معصوم (علیه السلام) که خود نمونه انسان کامل است، امکان پذیر نیست. از طرف دیگر، آنچه که در زمین است، براى انسان خلق شده است.

بنابراین، فیض خداوند، به خاطر انسان به بقیه موجودات مى رسد و فیض رساندن به خود انسان نیز، به برکت وجود امام صورت مى گیرد. با توجه به این دو مسأله، روشن مى شود که امام (علیه السلام) واسطه فیض خداوند به تمام عالم است و اگر نباشد، تمام دنیا نابود مى شود.

در مناظره هشام بن حکم با عمرو بن عبید (از بزرگان معتزله در زمان خود) امام به قلب عالم خلقت تشبیه شده و بدیهى است که اگر قلب یک انسان از کار بیفتد، از دیگر اعضاى بدن کارى ساخته نیست و همین تشبیه، جایگاه امام را در میان مخلوقات نشان مى دهد. بحار الانوار، ج 23، ص 6- 9

همچنین امام صادق (علیه السلام) فرمود:

«لَوْ کانَ النَّاسُ رَجُلَیْنِ لَکانَ احَدُهُمَا الْامامُ وَ قالَ: انَّ اخِرَ مَنْ یَمُوتُ الْامامُ لِئَلَّا یَحْتَجَّ احَدٌ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَّهُ تَرَکَهُ بِغَیْرِ حُجَّةٍ لِلَّهِ عَلَیْهِ» «3»اگر مردم زمین تنها دو نفر باشند، یکى از آن دو، امام است و فرمود: آخرین کسى که بمیرد، امام است تا کسى بر خداى عزّوجلّ احتجاج نکند که خداوند او را بدون حجّت واگذاشته است.

آنچه که از مجموع این حدیثها و مثل آن، استفاده م ى شود، این است که خداوند تا زمانى که انسانى در روى کره خاکى وجود دارد، او را بدون «حجّت» وامام نخواهد گذاشت.