لطفاً در مورد تاريخچه سازمان جاسوسي موساد توضيح دهيد؟

«موساد» يا سازمان اطلاعاتي و جاسوسي اسرائيل نام اختصاري يك عبارت 5 كلمه اي به زبان «عبري» است. موساد در حقيقت شكل تكامل يافته پليس مخفي اسرائيل و نتيجه ادغام سازمان هاي مخفي و پراكنده اي است كه از ده ها سال پيش و اوائل جنگ دوم جهاني به نفع يهوديان و بر عليه مخالفان اين نژاد فعاليت مي كرده اند.[1] در ماه مه سال 1984 م ـ ارديبهشت 1327 ش ـ سرانجام پس از يك و نيم قرن تلاش گسترده و همه جانبه رهبران و كانون هاي يهودي و صهيونيستي، اعلاميه تأسيس دولت اسرائيل در سرزمين فلسطين صادر و آمال و وعده هاي پيشقراولان صهيونيسم تحقق يافت. اما قبل از تشكيل آن، سازمان هاي جاسوسي و اطلاعاتي صهيونيست ها، تلاش فراواني براي تشكيل كشوري به نام اسرائيل انجام دادند. تاريخچة جامعة اطلاعاتي امروز اسرائيل، در واقع به همان سازمان هاي زيرزميني كه زمان قيوميّت فلسطين توسط بريتانيا وجود داشتند، مي رسد. نيروي مقاومت زيرزميني صهيونيستي، داراي سرويس اطلاعاتي به نام شروت يدويت (Sherut yedioth ) بود كه به شايي (Shai ) شهرت داشت. از سال 1929 م، شايي به عمليات جهاني دست زد و اين امر همزمان با تأسيس آژانس يهود در كنگرة صهيونيستي زوريخ بود.
از سال 1929 تا 1948، اهداف شايي شامل ترغيب ايدة تأسيس دولت مستقل اسرائيل بود و مي كوشيد به طريقي در مأموران نظام قيموميتي بريتانيا نفوذ نمايد تا رهبران يهودي و صهيونيستي را از روش ها و اقدامات پيشنهادي بريتانيا خبردار نمايد و اطلاعات سياسي قابل استفاده در تبليغات صهيونيستي را جمع آوري كرده و در جناح هاي فعّال عربي و ضدّ صهيونيستي در فلسطين و دول اطراف آن نفوذ نمايد، همة گروههاي افراطي را تحت نظارت و كنترل بگيرد (دست چپي و دست راستي) كه در بين جوامع يهودي در فلسطين و خارج از آن فعاليت دارند، و همين طور فعاليت هاي نظير جمع  آوري اطلاعات دربارة آلمان نازي، تأمين امنيت براي قاچاق اسلحه و … از جمله اهداف شايي به حساب مي آمد.[2] پس از تشكيل دولت اسرائيل، چون اولويت ها و مأموريت هاي اطلاعاتي جامعه صهيونيستي عوض شد و تغيير كرد، ديويد بن گوريون اولين نخست وزير اسرائيل، شاي را منحل و به جاي آن سه سازمان اطلاعاتي جداگانه ايجاد كرد. سرويس اطلاعات نظامي كه اساساً براي مقابله با ارتش هاي عرب ايجاد شده بود و تحت كنترل وزارت دفاع قرار داشت. سرويس اطلاعات خارجي كه شخصي به نام «گاريل» آن را اداره مي كرد؛ بخشي از وزارت خارجه بود. بخش امور يهوديان كه تحت عنوان «شين بت» تجديد سازمان شده بود، توسط يك روس به نام «ايسر هارل» رياست مي شد و مسئوليت اطلاعات و امنيت داخلي را به عهده داشت. اول سپتامبر 1951 و به دنبال يك سري درگيري هاي داخلي، تشكيلات اطلاعاتي اسرائيل دوباره دستخوش تحوّل شد. به دستور بن گوريون، به جاي بخش خارجي كه قسمتي از وزارت امور خارجه به حساب مي آمد، مؤسسه مركزي اطلاعات و تكاليف ويژه (Mossad Letafkidim, Meouychadim ) تأسيس شد. اين مؤسسه همان «موساد» بود كه بعداً به صورت سازماني افسانه اي درآمد. مسئوليت آن براي اولين بار به عهدة «ريون شيلوا» گذاشته شد. شيلوا در اولين اقدام، سرويس اطلاعات و امنيت دريايي و واحد نوبنياد اطلاعات هوايي را در اطلاعات نظامي ادغام نمود. سرويس اطلاعات سياسي را از وزارت خارجه جدا و مستقل نمود و در شكل سرويس اطلاعات سرّي (موساد) دوباره سازي كرد. سرويس امنيت داخلي و ضدّ جاسوسي (شين بت)، غير از تغييرات داخلي همچنان دست نخورده باقي ماند.[3]

اهداف و مسئوليت ها:
موساد، مسئول جمع آوري اطلاعات انساني، عمليات مخفي و عمليات ضد تروريسم است. وظيفة اصلي آن انجام عمليات عليه دول و سازمان هاي عربي، نمايندگان رسمي آن ها و تأسيسات آن ها در سراسر جهان، به خصوص در اروپاي غربي و آمريكاست. موساد دربارة نيروهاي نظامي اعراب (محل، روحيه، تسليحات و رهبري آن ها) اطلاعات جمع آوري مي كند. همچنين درباره سياست داخل و روابط رهبران مهم عرب و فعّاليت ديپلماتيك كشورهاي عربي اطلاعات مي گيرد. به علاوه اين مؤسسه بر فعاليت تمامي اعراب، به ويژه دربارة خريد اسلحه از عرب نظارت مي نمايد و سعي مي كند با تلاش هاي اعراب جهت استخدام كارشناسان نظامي، اقتصادي و سياسي مبارزه نمايد. مسئوليت هاي موساد در زمينة عمليات مخفي شامل تلاش ها براي ايجاد اخلال از طريق سوء ظن متقابل بين دول عربي و نظارت و مقابله با تبليغات اعراب است. اهداف موساد در كشورهاي بلوك شرق شامل دست يافتن به سياست دولت هاي مزبور نسبت به اسرائيل است در اروپاي غربي، موساد اقدام به جمع آوري اطلاعات دربارة سياست غرب، واتيكان و سازمان ملل نسبت به امور شرق نزديك مي نمايد. مأموران موساد همچنين در پي ترغيب منابع ديگر، معامله تسليحاتي در جهت منافع نيروهاي دفاعي اسرائيل و نيز كسب اطلاعاتي جهت ساكت كردن گروه هاي مخالف سياست هاي اسرائيل در غرب، هستند.
در آمريكا موساد در پي جمع آوري اطلاعات علمي و فني و كسب خبر دربارة توان نظامي دول عربي و نيز سياست هاي مخفي آمريكا در قبال مسائل خاورميانه است.[4] به طور كلي بايد گفت در هر نقطه كه منافع ملّي مسلمانان به ويژه اعراب، با منافع اسرائيل در خاورميانه، اصطكاك پيدا كند، موساد به جمع آوري اطلاعات در زمينة آمادگي، وضعيت روحي و رواني، تسليحات، تجهيزات و چگونگي اداره و رهبري هر يك از ارتش هاي عرب كه در صورت بروز جنگ مي تواند وارد كارزار عليه اسرائيل بشود مي پردازد.
پايگاه ها و حوزه هاي عملياتي:
عمليات خارجي موساد به دو طبقة اصلي تقسيم مي شود: طبقة اول در خاورميانه، به عنوان خط اول دفاعي و طبقة دوّم در قسمت ها و مناطق ديگر جهان است. مقر موساد در خارج از منطقة عربي خاورميانه، اكثراً تحت پوشش هاي ديپلماتيك، در داخل سفارت خانه ها و كنسول گري هاي اسرائيل است. موساد در ايالت متحده آمريكا، اكثر پايتخت هاي اروپايي، تركيه و مراكز استراتژيك در آمريكاي لاتين، آفريقا و خاور دور پايگاه هايي دارد. در ايران در دوران سلطنت محمد رضا شاه نيز اين پايگاه ها مستقر بودند.[5]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. استراتژي پيرامون اسرائيل، محمد تقي تقي پور، مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي، تهران 1383.
2. سازمان هاي جاسوسي جهان، جفري. تي. ريچلسون، ترجمه بابك ساعدي، انتشارات كيهان، تهران 1374.
3. سازمان هاي جاسوسي دنيا، احمد ساجدي، نشر: محراب قم، تهران 1369.

پي نوشت ها:
[1] . ساجدي، احمد، سازمان هاي جاسوسي دنيا، قم: محراب، 1369، ص 121.
[2] . جفري. تي. ريچلسون، ترجمه بابك ساعدي، سازمان هاي جاسوسي جهان، تهران: انتشارات كيهان 1374، صص 258-257.
[3] . تقي پور، محمد تقي، استراتژي پيرامون اسرائيل، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي 1383، صص 42-38.
[4] . سازمان هاي جاسوسي جهان، همان، صص 265-264.
[5] . اسناد لانه جاسوسي، تهران: مركز نشر اسناد لانه جاسوسي آمريكا، شماره 11، ص 44.