مال ولقمه شبهه ناک مال ویا لقمه ای است که احتمال حرام در آن موجود باشد ونیز باید دانست که استفاده از مال شبهه ناک عوارضی دارد و مناسب است که راجع به تبعات غذای حرام به سطور زیرنیز توجه شود:
یکی از تبعات غذای حرام، این است که توجه و بیداری را از انسان سلب کرده، او را در غفلت فرو می‌برد. وقتی چنین شد، حال عبادت ندارد، از نماز لذت نمی‌برد و بدتر از آن، از گناه لذت می‌برد. به مرتبه‌ای از سقوط می‌‌رسد که رابطه با خدا برایش مشکل است و نه تنها موفق به خواندن نماز شب نمی‌شود، بلکه توفیق نماز اوّل وقت نیز از او سلب می‌شود.
هر چه آثار معنوى و مثبت و پرفایده در خوردن مال حلال است، ضدّش در مال حرام است. ترک نماز واجب، ترک نماز شب، قساوت قلب، بى میلى به حقایق اصیل، تاریکى دل، سرسختى نشان دادن در مقابل حق، کسالت روح، ظلمت جان، سستى در دین، دست زدن به کارهاى زشت و ناشایست و بسیارى از امور شیطانى به طورى که قرآن مجید و روایات مى گویند، از آثار شوم حرام خوارى است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ»: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هر گونه تصرف در مال دیگری که بدون حق و بدون یک مجوز شرعی باشد ممنوع است مگر آنکه بر اساس تجارتی از روی خشنودی و رضایت میان خودتان انجام بگیرد.( ر.ک: تفسیر نمونه، آیت الله ناصر مکارم شیرازی، ج3، ص355.)
همچنین امیر المومنین(ع) می‌فرماید: «لَا تُدْخِلُوا بُطُونَکُمْ لُعَقَ الْحَرَامِ» ،«لُعَق» جمع «لعقه‌» است و لعقة به مقدار کمی از غذا می‌گویند که در یک قاشق یا بین انگشتان جا می‌شود.( الشیء القلیل به قدر ما تأخذه الملعقه‌ی أو الإصبع. المعجم الوسیط ص 828.) که اینجا کنایه از نهایت کوچکی آن مال حرام است. امیرالمومنین(ع) در این فراز از کلام گهربارشان مردم را از هر گونه تصرف حتی در ذره‌ای از مال حرام هم نهی می‌کند. سپس برای آنکه شنونده از پشتوانه ایمانی بیشتری برخوردار شود و این معصیت را راحت‌تر ترک کند بلافاصله فرمودند: «فَإِنَّکُمْ به عین مَنْ حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَعْصِیَةَ وَ سَهَّلَ لَکُمْ سُبُلَ الطَّاعَةِ »( نهج البلاغه، ترجمۀ مرحوم دشتی، خطبه 151)؛ زیرا در برابر مراقبت خداوندی هستید که گناه را بر شما حرام کرده و راه بندگی را بر شما آسان نموده است.
– معیارهای تشخیص حلال از حرام:
1. قلب و دل انسان مؤمن: حلال چیزی است که نافرمانی و معصیت خداوند در آن نباشد و نافرمانی خدا را جز به اشارت قلب نمی توان دریافت. گفته پیامبر(ص) است که گفت: از دلت فتوا بخواه، هر چند فقیهان هم فتوا دهند.
2. احکام و دستورات دین و فتاوی مراجع دینی: هرچه فقهاء اجازه دادند، حلال بدانید و هرچه رخصت ندادند، مالی حرام است.
3. رضایت کامل صاحب مال: تشخیص حلال از حرام، اساسش این است که مال دیگری را حلال ندانیم و از آن استفاده نکنیم، مگر به رضایت کامل و بدون قید و شرط صاحب آن و شایسته است که چیزی را از کسی درخواست نکنیم و اگر بر حسب ضرورت خواستیم، در حضور جمع از وی نخواهیم، زیرا ممکن است به سبب حیا از مردم، چیزی را ببخشد و قلبا راضی نباشد.
– راه نجات از مال حرام :
در صورتی که انسان یقین دارد که مالی از حق کسی خورده شده و ظلم صورت گرفته است، اگر صاحبان مال را مى شناسیم مالشان را به آنان برگردانیم، اگر نمى شناسیم از جانب آنان صدقه بدهیم؛ این کلام از امام باقر(ع) است که در صورت انجام این کار، دیگر وظیفه ای به دوش نداشته و ایشان بهشت را بر انسان ضمانت کرده اند. این نسخه ای است که أهلبیت(ع) در این گونه مواقع پیچیده اند.( اصول کافى، ج 5، ص106)
– توصیۀ پایانی:
حساسیت و نگاه شما به مسایل دینی – بسیار جای تقدیر دارد؛ اما باید توجه داشت که در این نابسامانی موجود شما باید به قدر یقین خود عمل کنید و مبادا به گونه ای رفتار کنید که مبتلا به وسواس شوید. وظیفۀ امروز شما در این است که اصل پاکی و حلال بودن اموال و معاملات اقتصادی است، مگر اینکه با قراین و شواهد دیگری به مسایلی پی ببرید.
نباید حساسیت خود را به قدری بالا ببرید که دچار عسر و حرج(سختی و مشکلات) شوید! آنچه را که احکام و دستورات دین و فتاوی مراجع دینی بر آن تأکید دارد را رعایت کنید و بقیه را با دعاها و کمک به دیگران و ردّ مظالم در صورت احتمالات خاص، حل کنید.
– معرفی کتاب های اخلاقی جهت مطالۀ بیشتر:
1- معراج السعادة، نویسنده: ملا احمد نراقی.
2- گناهان کبیره، نویسنده: شهید دستغیب، ج2.