« حکم وجوب حجاب در قرآن و روایات »
از منظر آموزه های اصیل اسلامی رعایت حجاب امری لازم بوده و تحقق آن در جامعه یکی از کارکردها و وظایف مهم حکومت اسلامی است . تبیین صحیح این موضوع نیازمند توجه دقیق به مطالب ذیل می باشد:
الف . حجاب و پوشش اسلامی از احکام ضروری اسلام است و هیچ مسلمانی نمی تواند در آن تردید کند، زیرا هم قرآن کریم بدان تصریح نموده و هم روایات فراوان بر وجوب آن دلالت دارد. از همین رو فقهای شیعه و سنی به اتفاق به وجوب آن فتوا داده اند، همان گونه که نماز و روزه و سایر معارف اسلامی، به دورانی خاص اختصاص ندارد دستور پوشش نیز چنین است و ادعای عصری بودن آن بی دلیل و غیر کارشناسانه می نماید.
ب . در خصوص رعایت حجاب از سوی مسلمانان در زمان پیامبر (ص) باید توجه داشت که هر چند در زمان پیامبر(ص) و امام علی(ع) زنان بدحجاب وجود داشته است اما قرآن با این پدیده برخورد کرده، به دنبال آن دیگر آنها نمی توانستند هر طور دلشان خواست در اجتماع ظاهر شوند، این مطلب از آیات حجاب که بر لزوم پوشش و پرهیز از تبرج، خودنمایی، تحرک و بی حجابی زمان جاهلیت تأکید می نماید،و همچنین کتابها و منابع معتبر تاریخی به خوبی قابل اثبات است :
یکم . وجوب حجاب از منظر قرآن
از منظر قرآنی مسئله حجاب ابتدا به طور اجمال در سوره احزاب مطرح شده و سپس با تفصیل بیشتر در سوره نور آمده است:
1. «وَ قَرْنَ فی بُیوتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیةِ اْلأُولى ؛ ای زنان پیامبر! در خانه های خود بمانید و هم چون جاهلیت نخستین در میان مردم ظاهر نشوید. اندام و وسایل زینت خود را در معرض تماشای دیگران قرار ندهید.»(سوره احزاب، آیه 33.)
مراد از جاهلیت اولی همان جاهلیتی است که مقارن عصر پیامبر(ص) بوده و به طوری که در تاریخ آمده آن موقع زنان حجاب درستی نداشتند و دنباله روسری خود را به پشت سر می انداختند به گونه ای که گلو و قسمتی از سینه و گردن بند و گوشواره آنان نمایان بود و به این ترتیب قرآن همسران پیامبر را از این گونه اعمال باز می دارد. البته بدون شک این حکم عام و تکیه آیات بر زنان پیامبر به عنوان تأکید بیشتر است.( مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، ج 14.)
2.« یا أَیهَا النَّبِى قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاء الْمُؤْمِنِینَ یدْنِینَ عَلَیهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَى أَن یعْرَفْنَ فَلَا یؤْذَینَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا؛ اى پیامبر به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو پوشش هاى خود را بر خود فروتر گیرند این براى آن که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند و خدا آمرزنده مهربان است.( سوره احزاب ، آیه 59 )
3 . « و َقُل لِلْمُؤْمِنَاتِ یغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیوبِهِنَّ وَلَا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِى إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِى أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیرِ أُوْلِى الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاء وَلَا یضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیعْلَمَ مَا یخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعًا أَیهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ و به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را فرو بندند و پاکدامنى ورزند و زیورهاى خود را آشکار نگردانند مگر آن چه طبعاً از آن پیداست، و باید روسرى خود را بر گردن خویش اندازند و زیورهایشان را جز براى شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان خود یا کنیزانشان یا خدمت کاران مرد که بى نیازند یا کودکانى که بر عورت هاى زنان وقوف حاصل نکرده اند آشکار نکنند و پاهاى خود را نکوبند تا آنچه از زینت شان نهفته مى دارند معلوم گردد. اى مؤمنان!همگى به درگاه خدا توبه کنید امید که رستگار شوید. وَ الْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاء اللَّاتِى لَا یرْجُونَ نِکَاحًا فَلَیسَ عَلَیهِنَّ جُنَاحٌ أَن یضَعْنَ ثِیابَهُنَّ غَیرَ مُتَبَرِّجَات بِزِینَة وَ أَن یسْتَعْفِفْنَ خَیرٌ لَّهُنَّ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ; و بر زنان از کار افتاده اى که امید زناشویى ندارند گناهى نیست که پوشش خود را کنار نهند زینتى را آشکار نکنند، و عفت ورزیدن براى آن ها بهتر است و خدا شنواى داناست. (سوره نور ، آیه 31.) همانگونه که مشاهده می نمایید این آیه به صورت تفصیل وجوب حجاب ، کیفیت و حدود پوشش را معرفی می نماید و اگر رعایت حجاب از منظر خداوند لازم نبود ، دلیلی بر استثنا کردن افراد محرم از نامحرم و کسانی که رعایت حجاب برآنها واجب نیست وجود نداشت .
وجوب حجاب از منظر روایات
علاوه بر آیات قرآن ، روایات متواتری در این زمینه وجود دارد که در کتب معتبر حدیث ذکر شده است که اصل وجوب حجاب را مسأله مسلم و ضروری دانسته، به شرایط، خصوصیات، زمان و استثنائات آن پرداخته است، به طور نمونه به چند مورد از آنها اشاره می نماییم:
1. در روایاتى از سوى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) محدوده حجاب بیان شده است. به عنوان نمونه در روایتى آمده است که نمایان ساختن تمام بدن براى زوج رواست و سر و گردن را مى توان در برابر پسر و برادر آشکار کرد، اما در برابر نا محرم باید از چهار پوشش استفاده کرد: پیراهن (درع)، روسرى (خمار)، پوششى وسیع تر از روسرى که بر روى سینه مى افتد (جلباب) و چادر (ازار). (فضل بن حسن طبرسى، مجمع البیان، ج 7،271.)
2. در حدیثی از امام صادق(ع) می خوانیم: «کل آیته فی القرآن فیها ذکر الفروج فهی من الزنا إلا هذه الآیته فإنها من النظر؛ هر آیه که در قرآن مجید سخن از حفظ فروج به میان می آورد منظور حفظ کردن از زنا است جز این آیه که مراد از آن، حفظ کردن از نگاه دیگران می باشد.»( بحارالانوار، ج 97، ص 33.)
3. فضیل بن یسار می گوید: «سألت ابا عبدالله(ع) عن الذراعین من المرائته، هما من الذینته التی قال الله: «و لا یبدین زینتهن إلا لبعولتهن»؟ قال: نعم و ما دون الخمار من الزینته و ما دون السوارین؛ از امام صادق(ع) سؤال کردم آیا دو تا ذراع زن از مارد زینت است که خداوند می فرماید: برای غیر شوهر نشان داده نشود؟» فرمود: بلی ونیز سر و موهای سر و گردن و مقداری از سینه که با روسری پوشانده می شود هم از زینت است و نیز آن چه زیر دستبند و بالاتر است هم از زینت (مراد محل زینت است) است و برای غیر محارم نمی تواند نشان بدهد.»( وسائل الشیعه، حر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث، ج 14، ب 109، ح 1، ص 145.)
4. محمد بن مسلم از امام محمد باقر(ع) روایت می کند: «لا یصلح للجاریته إذا حاضت إلا أن تختمر؛ دختر زمانی که به حد بلوغ شرعی رسید، باید روسری داشته باشد.»( وسائل الشیعه، ج 14، باب 126، ح 1، ص 168.)
5. از امام هشتم(ع) روایت شده است: «لا تفطی المرأئته رأسها من الفلام حتی یبلغ الفلام؛ پسر وقتی به حد بلوغ رسید زن باید حجاب را رعایت کرده و سر خود را از وی بپوشاند.»( همان، ح 4.)
تاریخچه حجاب در صدر اسلام
اصولا پوشش امر غریزی و فطری برای بشر است و کاوش های باستان شناسی نشان می دهد که از دیر زمان بشر در حد امکان نسبت به مسأله پوشش اهتمام ورزیده است و همه صاحبان ادیان نیز آن را سرلوحه عمل خویش قرار داده اند. گزارش هاى قطعی تاریخى حاکى از آن است که مسلمانان بعد از نزول این آیات حجاب ، به ضرورت ایجاد تغییرات و دگرگونى هایى در چگونگى پوشش زنان پى بردند و به همین دلیل بعد از نزول این آیات، زنان با پوشش هاى متفاوتى از عصر جاهلیت در اجتماع حاضر مى شدند. مثلا طبرى در تفسیر خود آورده است: « عن عائشه زوج النبى(صلى الله علیه وآله) انّها قالت یرحم الله النساء المهاجرات الاول لما انزل الله«ولیضربنّ بخمرهنّ…» شققن اکثف مروطهن فاختمرن به ؛ رحمت خدا بر زنان مهاجر پیشگام باد که هنگامى که خداوند فرمان حجاب را نازل فرمود، ضخیم ترین پوشش هاى پشمین خود را برش داده و با آن سر و گردن خود را پوشاندند. »(ابن جریر طبرى، ابن جریر، جامع البیان، ج 9، ص 306 .)
سیوطى نیز به سند خود از ام سلمه نقل مى کند که بعد از نزول آیه «یدنین علیهن من جلابیبهن» زنان انصار از منازلشان با پوشش هاى مشکى خارج مى شدند به گونه اى که به نظر مى رسید بر سر ایشان کلاغى نشسته است. (جلال الدین سیوطى، الدر المنثور، ج 5، ص 221 )
همچنین از تاریخ استفاده می شود که در صدر اسلام حتی یهودی و نصاری هم نوعی حجاب داشتند. منتها حجاب های آنان با حجاب های مسلمین فرق داشته. این در حالی است که ما می بینیم بعضی از اهل کتاب هم پوشش سر را رعایت می کردند. بر طبق تورات و انجیل و حتى گفته هاى باقى مانده از زرتشت، حجاب بر زنان واجب بوده و نگاه به نامحرم حرام بوده است. البته حجاب در ادیان الهى گذشته کمى سخت تر از حجاب اسلامى بوده است. (براى آگاهى بیشتر ر.ک: حجاب در ادیان الهى، على محمدى آشنانى.)
«مجازات بدحجابی در اسلام»
بر خلاف نظر کسانی که مدعی این هستند که مجازاتی برای بد حجابی در قرآن نیامده است , باید بگوییم اولاً , صرف نیافتن موردی برای مجازات در قرآن, دلیل بر نبودن حکم شرعی در رابطه با بی حجابی یا بدحجابی نیست زیرا اینگونه نیست که همه احکام شرعی و نیز مجازات هایی که از ناحیه شرع برای متخلفین در نظر گرفته می شود در قرآن باشد , بلکه عمده احکام مستفاد از سیره و سنت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ و اهل بیت ـ علیهم السلام ـ است که خود تفسیر واقعی آیاتند و نسبت هم به عنوان یک منبع شرعی بالاتفاق از حجیت برخوردار است.
ثانیاً, اگر عدم وجود حکم مجازات شخص بی حجاب در قرآن دلیل عدم جواز مجازات بی حجاب در جامعه اسلامی است پس مجازات روزه خوار و… نیز مستند شرعی نباید داشته باشد درحالی که چنین چیزی نیست.
ثالثاً: حکم مجازات بی حجاب و بدحجاب به مقتضای دلالت چند آیه از قران کریم است که تنها به دو نمونه اشاره می کنیم در سوره نور چنین آمده است « ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه فی الذین آمنوا لهم عذاب الیم فی الدینا و الاخره والله یعلم و انتم لا تعلمون » « کسانى که دوست دارند زشتیها در میان مردم با ایمان شیوع یابد عذاب دردناکى براى آنها در دنیا و آخرت است، و خداوند مى داند و شما نمى دانید.» ( سوره نور , آیه 19) از آنجا که بی حجابی زمینه ساز اشاعه فحشا و فساد در جامعه است و آثار مخربی برای خانواده ها و جامعه به همراه دارد , مصداق « یحبون ان تشیع الفاحشه فی الذین آمنوا » محسوب گردیده و مشمول مجازات دنیوی خواهد شد .
در سوره حج نیز در مورد وظایف و مسئولیت های حکومت اسلامی چنین آمده است « الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلواه و اتو الزکوه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر ولله عاقبه الامور» « کسانى که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم نماز را بر پا مى دارند و زکات را ادا مى کنند و امر به معروف و نهى از منکر مى نمایند و پایان همه کارها از آن خدا است» ( سوره حج , آیه 41) مقابله با منکرات و مفاسد در جامعه در این آیه شریفه از وظایف و مسئولیت های دولت اسلامی بر شمرده شده است و معلوم است که مقابله با مفاسد و منکرات در جامعه بدون ترسیم و تنظیم مجازات های بازدارنده و تکیه صرف به توصیه و نصحیت تحقق پیدا نخواهد کرد بر این اساس حکومت اسلامی به منظور جلوگیری از بروز منکرات در جامعه که ناشی از پدیده بی حجابی است , می تواند مجازات هایی را برای عاملان آن در نظر بگیرد .
در سیره حضرت علی علیه السلام نیز تأکید بر مسأله حجاب و مقابله با بد حجابی به خوبی مشهود است به عنوان نمونه امیرالمومنین در نامه ای خطاب به فرزندش امام حسن علیه السلام در مورد لزوم رعایت حجاب می فرماید: (و اکفف علیهن من ابصار هن بحجابک ایاهن فان شده الحجاب ابقی علیهن) .(نامه 31 نهج البلاغه) «جلو دیدگان آنان را با حجاب خود نسبت به آنان بگیر زیرا شدت حجاب و پوشیدن بیشتر، آنان را باقی و پایداری می دارد» در اینجا امام امیرالمومنین علیه السلام مردان را مسئول حجاب و پوشش زنان قرار داده و جه بسا از این عبارت استفاده شود که اگر مرد، مواظبت نکند زن به طبع خود مایل به خودنمائی و فساد و گناه است و میل دارد بدن خود را، باز و بی حفاظ، به نامحرمان نشان دهد. مرد باید بکوشد و کاملا زن را در حجاب لازم و پوشش کافی شرعی در آورد و بدینطریق دیده ی او را از نامحرم باز دارد. همچنین نمونه دیگر این مسأله را در ماجرای برخورد شدید امیرالمومنین علی علیه السلام با مسئله بی غیرتی و بد حجابی برخی از مردم کوفه بعد از ورود آنحضرت به این شهر می توان مشاهده نمود . امام صادق علیه السلام به نقل از حضرت على علیه السلام مى فرماید: یا أَهْلَ الْعِراقِ! نُبِّئْتُ أَنَّ نِساءَکُمْ یدافِعْنَ الرِّجالَ فِى الطَّرِیقِ؛ أَما تَسْتَحْیونَ؟! قالَ الْکُلَینِىُّ: وَ فِى حَدِیثٍ آخَرَ أَنَ أَمِیرَالْمُؤْمِنینَ علیه السلام قالَ: أَما تَسْتَحْیونَ وَ لاتَغارُونَ نِساءَکُمْ یخْرُجْنَ إِلَى الْأَسْواقِ وَ یزاحِمْنَ الْعُلُوجَ؟!(وسائل الشیعه، ج 14،ص 176؛محمد بن یعقوب کلینى، الکافى، ج ۵، ص ۵۳۷.) یعنى: اى اهل عراق! با خبر شدم که زنان شما در راه، با مردان برخورد مى کنند؛ آیا حیا و شرم نمى کنید؟! مرحوم کلینى مى گوید: در حدیث دیگرى آمده است که حضرت فرمود: آیا حیا نمى کنید و به غیرت نمى آیید که زنانتان به طرف فروشگاه ها بیرون مى روند و با افراد بى ایمان و لاابالى برخورد مى کنند؟! حضرت سپس به آنان فرمودند: لعنت خدا بر کسی که غیرت نداشته باشد. این روایات به خوبی نشان می دهد که آن حضرت تا چه اندازه مقید به رعایت حجاب با تمام شئون آن بوده است.
بنابر این از آنجا که یکی از اموری که فضای جامعه اسلامی را آلوده می‌سازد عدم رعایت پوشش اسلامی است و در واقع بی‌حجابی از آن‌جا که دامنة فساد را در جامعه گسترش می‌دهد تهدید بزرگی است برای امنیت روحی و روانی جامعه و پی‌آمدهای آن را هرگونه حساب کنیم به زیان جامعه است , حکومت اسلامی موظف است با این تهدید مبارزه نماید بر این اساس , اسلام به عنوان پیشگیری از این تبعات بر زنان حجاب را واجب نموده است تا از این طریق فضای جامعه سالم باقی بماند و در سایه این کار، فضای جامعه را برای رشد و تعالی افراد آن سالم و آماده نگاه دارد. بر این اساس در مورد حجاب وبرخی از امور اجتماعی اجبار صورت می گیرد تا اگرفرد هم اعتقادی به آنها ندارد در سایه این اجبار از تبعات و آثار اجتماعی آن جلوگیری شود هر چند اعتقاد به این امور در رعایت آنها نقش اساسی را دارد وتا فرد اعتقاد مناسبی به این امور نداشته باشد آن را به نحو صحیح رعایت نمی کند اما الزام و اجبار اجتماعی از آثار و تبعات اجتماعی عدم رعایت آن به نحو زیادی جلوگیری می کند امور اجتماعی و حجاب اسلامی حکم آن کشتی را دارند که یکی از مسافران بخواهد بدلخواه خود, به آن آسیب برساند که ضرر وخسارت آن متوجه تمامی مسافران خواهد شد این برخلاف نماز و روزه و عبادات فردی است که عدم رعایت آنها تبعات مستقیم اجتماعی به دنبال ندارد و لذا در مورد آنها اجبار از سوی حکومت اسلامی صورت نمی‌گیرد اما در مورد همین موارد هم اگر جنبه اجتماعی پیدا نماید حکومت اسلامی می‌تواند با آن مقابله نماید به عنوان نمونه اگر کسی روزه نگیرد و در ظاهر هم کاری انجام ندهد که نشانگر روزه نگرفتن اوست حکومت اسلامی اجبار و الزامی نسبت به او ندارد هر چند این دسته از امور نیز اگر جنبه اجتماعی پیدا نماید,حکومت اسلامی می تواند با آن مقابله نماید.
« بررسی دیدگاه آیت الله طالقانی در مورد حجاب»
آیت الله طالقانی درباره حجاب زنان و بحث هایی که در آن زمان نسبت به حجاب مطرح شده بود , فرمودند : «… [حجاب] ساخته من و فقیه و دیگران نیست؛ این نص صریح قرآن است. آن قدری که قرآن مجید بیان کرده، نه ما می توانیم از حدود آن خارج شویم و نه زنانی که معتقد به این کتاب بزرگ آسمانی هستند.ایشان درباره حجاب زنان در ادارات گفت: اسلام، قرآن و دین می خواهند شخصیت زن حفظ شود؛ این حرکت انقلابی است. کی در این راهپیمایی ها، خانم ها، خواهران و دختران ما را مجبور کرد که با حجاب یا بی حجاب بیایند؟ خودشان با احساس مسئولیت اسلامی که این لباس یکی از شعارهای اسلامی و ایرانی است، اصالت خودشان را نشان دادند … هو و جنجال راه نیندازند. همان طور که بارها گفتیم، همه حقوق حقه زنان در اسلام و در محیط جمهوری اسلامی محفوظ خواهد ماند و از آن ها خواهش می‌کنیم که با لباس ساده با وقار، روسری هم روی سرشان بیندازد به جایی بر نمی‌خورد. اگر آن هایی هم که می خواهند موی شان خراب نشود، اگر روی مویشان روسری بیندازند، بهتر است و بیشتر محفوظ می‌ماند… چه جنگ ها، چه قتل ها، چه فجایع که تا یک سال قبل دائما هر روز یک قسمت از اخبار روزنامه‌ها همین فجایع بود. منشاء این ها کی بود؟ منشأ این ها از کجا بود؟ غیر از همین تحریکات بی جا بود؟… خطری که حس می‌کنیم این است که زن‌ها دوباره به ابتذال برگردند. حجاب حکم ضروری دین است. منظور امام و علما این نیست که زن خانه نشین باشد. اجباری حتی برای زن های مسلمان هم نیست. چه اجباری؟ حضرت آیت الله خمینی نصیحتی کردند مانند پدری که به فرزندش نصیحت می کند، راهنمایی اش می‌کند که شما این جور باشید به این سبک باشید…» ( روزنامه کیهان , 20اسفند 1357) برای تحلیل دیدگاه ایشان باید به شرایط و مقتضیات زمانی این سخنان نیز توجه داشت .آن‌چه از مرحوم آیت الله طالقانی ذکر شد نظری است که ایشان در اوائل انقلاب و در دورانی که جامعه شاهد جدال دو نگرش افراطی و تفریطی در مسائل سیاسی ـ اجتماعی و حتی دینی بود، ارائه شد. در حقیقت نظر ایشان پاسخی به هر دو این نگرش‌ها باشد. ایشان از سویی نگرش‌های افراطی را در مسئله حجاب مورد انتقاد قرار می‌دهند و از سوی دیگر رویکردهای تفریطی را. مضمون سخن ایشان این است که در مسئله حجاب نه بایستی به ورطه افراط افتاد، عملی که معدود افرادی در اوائل انقلاب به دنبال آن بودند، و نه از سوی دیگر در جنبه‌ای تفریطی قرار گرفت که مخالف اصل حجاب و طرفدار اجبار به بی‌حجابی در ایران بودند. این‌که ایشان می‌گویند ما نمی‌گوییم زنان به ادارات نروند کاملاً در همین زمینه قابل فهم است که ایشان هم زمان، مبارزه‌ای فکری را با جریان‌های افراطی و غربی در اول انقلاب دنبال می‌کنند. این نکته را نیز لازم است مدنظر قرارداد که، ایشان این سخن را زمانی می‌گویند که هنوز قوانین کشور تدوین و تصویب نشده است.
در مورد مطلبی که از آقای شوشتری نقل شده گفتنی است هر چند چنین مطلبی در برخی سایت ها نقل شده است ولی صحت استناد آن مشخص نیست , علاوه بر اینکه قرائن و شواهدی در خود همین مطلب , حکایت از نادرستی آن دارد , زیرا در مورد روزه ماه مبارک رمضان , اگر کسی توان روزه گرفتن را نداشته باشد و روزه برای آو ضرر داشته باشد , بر اساس ایه شریفه , روزه واجب نیست و بعد از اینکه خوب شدند باید قضای آن را به جا آورند و این اختصاصی به کسانی که قصد اسلام آوردن را دارند , نداشته و عمومیت دارد و حکم اسلام این است که « لا یکلف الله نفساً الا وسعها ». در مورد حجاب نیز ضرورت وجوب آن از ان جا که ضروری دین است , نمی توان از کسی آن را برداشت , بله به تازه مسلمانانی که در محیط غیر اسلامی و دینی بزرگ شده اند باید زمان داد تا با این حکم اسلام خود را هماهنگ سازند نه اینکه حکم حجاب در مورد آنها تخصیص یا استثنا بخورد . علاوه بر اینکه رعایت اصل حجاب و پوشش در توان همه زنان است و چیز سخت و خارج از توان افراد نیست و افراد به آن عادت خواهند نمود که نمونه های آن را در زنان تازه مسلمان مشاهده می کنیم.