سوره هود، آيه 48: («قِيلَ يا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا وَ بَرَكاتٍ عَلَيْكَ وَ عَلى أُمَمٍ مِمَّنْ مَعَكَ وَ أُمَمٌ سَنُمَتِّعُهُمْ ثُمَّ يَمَسُّهُمْ مِنَّا عَذابٌ أَلِيم»)
آيه مباركه فوق در فضايي صادر شده كه كشتى حضرت نوح (ع) بر كوه جودى استقرار يافته است و مي دانيم در اين هنگام غير از تني چند از انسانها و حيوانات زوجي كه در كشتى بودند هيچ نفس كشى در روى زمين باقى نمانده بود و همه غرق شده بودند. در چنين شرايطي خداوند متعال براى اهل كشتى حكم نمود كه بر زمين پياده شده و هبوط كنيد؛ بنابراين چنين خطابى عمومى بوده و شامل همه بشر در تمام زمان ها مى شود، از روزى كه از كشتى خارج شدند تا روز قيامت.
اين خطاب نظير خطابى است كه از ناحيه خداى تعالى در روز هبوط آدم از بهشت به زمين صادر شد، و خداى تعالى آن را در قرآن مجيدش اين چنين حكايت كرده: ” وَ قُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتاعٌ إِلى حِينٍ … قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمِيعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ، وَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ”[1]؛ “و گفتيم از بهشت به زمين هبوط كنيد در حالى كه با يكديگر دشمن هستيد و در زمين تا مدتى معين مستقر گرديد … همگى از بهشت هبوط كنيد، تا آن گاه كه از ناحيه من هدايتى به سوى شما آيد- كه البته خواهد آمد- پس كسانى كه هدايتم را پيروى كنند نه خوفى خواهند داشت و نه اندوهگين مى شوند، و كسانى كه كفر ورزيده و آيات ما را تكذيب كنند آنان ملازم با آتش خواهند بود، و در آن جاودانه مى مانند.” و در جاي ديگر مي فرمايد: ” قالَ فِيها تَحْيَوْنَ وَ فِيها تَمُوتُونَ وَ مِنْها تُخْرَجُونَ”[2]؛ در زمين زندگى مى كنيد و در همان زمين مى ميريد و از آن زمين بيرون مى شويد.”.
پس در حقيقت خطاب به حضرت نوح، در آيه مورد بحث خطاب دوم به كل بشر است؛ زيرا تمامى افراد بشر كه در زمان نوح بودند به آدم منتهى مى شدند و همه افرادى كه تا روز قيامت آمده و مى آيند به نوح و همراهان آن جناب منتهى مى گردند. در اينجا نيز خداوند مخاطبينى را كه اذن داده در زمين، حيات بشرى خود را از سر بگيرند به دو طايفه تقسيم نموده است و از اذن خود به يك طايفه با «سلام و بركات» تعبير كرده، كه خالى از بشارت به خير و سعادت صاحبانش نيست. اين طايفه عبارتند از نوح و بعضى از امت هايى كه همراه او بودند. اما از اذن خود به طايفه ديگر، با عنوان «تمتيع و بهره مند كردن» و به دنبال آن «رسيدن به عذابى كه مخصوص آنان است» تعبير نموده است.
بدين ترتيب روشن مي شود كه خطاب هبوط و نازل شدن از كشتى به زمين با متعلقاتى كه اين خطاب داشت متوجه عامه بشر و همه افراد است، از زمان به زمين نشستن كشتى تا روز قيامت، همانطور كه خطاب هبوطى كه متوجه آدم و همسرش شد، چنين خطابى بود. همچنين در اين خطاب اذنى عمومى در برخوردارى از زندگى زمينى وجود دارد، كه اين اذن عمومى براى كسى كه اطاعت خدا كند وعده است، و براى كسى كه نافرمانيش كند وعيد است، هم چنان كه خطاب در داستان آدم «طابق النعل بالنعل» اين طور بود.
پي نوشت:
[1] سوره بقره، آيات 36- 39. [2] سوره اعراف، آيه 25.ترجمه تفسير الميزان، ج10، ص 359.