مسابقات اسب‌دوانی، تیراندازی و شرط بندی پیامبر(ص)

جواب اجمالی :
مسابقه و شرط بندی در مسابقات اسب سواری و تیراندازی آن هم در بین مسابقه دهندگان جایز است .
اجمالا پیامبر ص در مسابقات اسب سواری شرکت می کرد و اصحاب را تشویق به مسابقات اسب سواری و کشتی و شنا می کرد . گاهی اصحاب و یاران پیامبر در حضور پیامبر در باره اسب سواری شرط بندی هم می کردند .
توضیح بیشتر :
شرط بندی در سبق و رمایه که به فارسی همان مسابقه اسب دوانی و تیراندازی است از تفریحات سالم است که برای پرکردن اوقات فراغت مفید است. پیامبر (ص) می فرمایند: بهترین بازی ها در پیشگاه خداوند تعالی اسب دوانی و تیراندازی است.
اسب دوانى و تیراندازى, جزء فنون نظامى عصر پیامبر(ص) و بهترین وسیله تهیه نبرد و نیرومند شدن در مقابل دشمن در آن عصر بوده است. پیامبر اکرم (ص) به عنوان رهبر جامعه اسلامی و فرمانده سپاه اسلام جهت تقویت بنیه نظامی اصحابش مسابقاتی ترتیب می داد و بعضی اوقات خود نیز در آن مسابقات شرکت می نمود. امام سجاد (ع) می فرمایند: رسول خدا (ص) مسابقات اسب دوانی برگزار می کرد و به برنده مسابقه چند مثقال نقره جایزه می داد. امام صادق (ع) می فرمایند: اعرابی به مدینه آمد و به پیامبر خدا پیشنهاد مسابقه شترسواری کرد. پیامبر قبول کرد. در این مسابقه، شتر پیامبر از شتر اعرابی عقب ماند، پیامبر به اصحاب فرمود: شما این شتر را بالا بردید و خداوند دوست داشت که او را پایین آورد. کوه ها برای کشتی نوح، گردن فرازی کردند، و کوه جودی، تواضعش از همه بیشتر بود. به همین جهت خداوند کشتی نوح را بر کوه جودی فرود آورد. امام سجاد (ع) در جایی دیگر می فرمایند: هنگامی که پیامبر اکرم (ص) از جنگ تبوک باز می گشتند مسابقه شترسواری ترتیب داد. با شتر غضباء که اسامه بر آن سوار بود، مسابقه گذاشتند، مردمی که شاهد مسابقه بودند، فریاد بر می آوردند که رسول خدا (ص) پیروز شد، ولی پیامبر فرمودند: اسامه پیروز گردید. بنابراین از تفریحات سالم که برای پرکردن اوقات فراغت مفید است مسابقه تیراندازی و اسب سواری است. پیامبر (ص) می فرمایند: بهترین بازی ها در پیشگاه خداوند تعالی اسب دوانی و تیراندازی است.
افزون بر اصل مشروع بودن این گونه مسابقه ها و بازیها, شرط بندى و رهان هم در آنها, جایز و روا شمرده شده است: (ان الملائکة لتنفر عند الرهان و تلعن صاحبه ماخلا الحافر والخف والریش و النصل.) مسابقه هایى که در آنها برد وباخت باشد. فرشتگان حضور نمى یابند و نفرت و نفرین خود را بر بازیکنان مى فرستند, جز مسابقه اسب دوانى و شتر دوانى و تیراندازى. یا برابر روایت شیعه و سنى از پیامبر(ص) و امامان(ع): (لاسبق الا فى خف او حافر او نصل.) هیچ مسابقه [و یا برد و باختى] روا نیست, جز شتر دوانى یا اسب دوانى یا تیراندازی…. از این دسته روایات, فقیهان فصل مستقل و جداگانه اى در فقه گشوده و نام آن را (سبق و رمایه) گذاشته اند. در این فصل از فقه, به ویژگیها و آداب مسابقه ها پرداخته و موارد جایز و حرام را بررسى کرده اند. آقا جمال خوانسارى مى نویسد: (گروهایى که در شرع اقدس تجویز آن شده و آن گرو بندى است در اسب دوانى و همچنین استر و الاغ و شتر دوانى و همچنین فیل, خواه نر و خواه ماده, و در آنچه پیکان یا تیغ داشته باشد چنانکه به طریق شیعه و اهل سنت هر دو از حضرت رسالت پناهى روایت شده که فرمود: (لا سَبَقَ الا فى نَصْل او خُفٍّ او حافر.)((غررالحکم ودررالکلم), آمدى, ترجمه و شرح از آقا جمال خوانسارى, ج۳۳۳/۱, دانشگاه تهران. )
شرکت پیغمبر صلی الله علیه و آله در اسب دوانی
اولیای گرامی اسلام علاوه بر تشویق مردم، خود شخصا در این مسابقات مکرر شرکت کردند و پیروزی های درخشانی به دست آوردند تا جایی که در بعضی از مواقع، زبردستی و مهارتشان باعث تعجب بینندگان مسابقه می شد.
عَنْ أَبی لَبیدٍ قالَ: سُئِلَ ابْنُ مالِک: هَلْ کنْتُمْ تَتَراهَنُونَ عَلی عَهْدِ رَسُولِ اللّه صلی الله علیه و آله فَقالَ: نَعَمْ راهَنَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله عَلی فَرَسٍ لَهُ فَسَبَقَ فَسُرَّ بِذلِک وَ أَعْجَبَهُ؛
از انس بن مالک سؤال شد: آیا شما در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله برای مسابقه شرط بندی می کردید؟ جواب داد: بلی، پیغمبر صلی الله علیه و آله خود روی اسبی که داشت، شرط بندی کرد و مسابقه را برد. این پیروزی باعث مسرت و اعجاب آن حضرت شد.
چند نفر از مشرکین برای دستبرد به گوسفندهای مردم، به اطراف مدینه آمدند. رسول اکرم صلی الله علیه و آله و جمعی از مسلمین برای سرکوبی آنان بر اسب ها سوار شدند و به خارج مدینه روی آوردند. مشرکین که احساس خطر نمودند، به سرعت فرار کردند و خود را از دسترس مسلمین دور ساختند.
فَقالَ أَبُوقَتادَةَ: یا رَسُولَ اللّه ! إِنَّ الْعَدُوَّ قَدْإِنْصَرَفَ فَإِنْ رَأَیتَ أَنْ نَسْتَبِقَ فَقالَ: نَعَمْ، فَاسْتَبِقُوا فَخَرَجَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله سابِقا عَلَیهِمْ؛
ابوقتاده که یکی از سواران حضرت بود، به حضرت عرض کرد: دشمن برگشته است و اگر موافقت فرمایید، در این صورت یک مسابقه اسب دوانی برقرار کنیم. رسول اکرم صلی الله علیه و آله جواب مثبت داد. مسابقه آغاز شد و سرانجام، آن حضرت از همه پیشی گرفت و مسابقه را برد.
رُوِی أَنَّ النَّبِی صلی الله علیه و آله مَرَّ بِقَوْمٍ مِنَ الاْءَنْصارِ یتَرامَوْنَ، فَقالَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله : «أَنَا مَعَ الْحِزْبِ الَّذی فیهِ ابْنُ الاْءَرْدَعِ». فَأَمْسَک الْحِزْبُ الاْخَرُ وَ قالُوا: لَنْ یغْلَبَ حِزْبٌ فیهِ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله . فَقالَ: «اِرْمُوا فَإِنّی أَرْمی مَعَکمْ»، فَرَمی مَعَ کلِّ واحِدٍ مِنْهُمْ رَشَقا؛
روایت شده رسول اکرم صلی الله علیه و آله بر مردمی از انصار که مشغول تیراندازی بودند، گذر کرد و داوطلب شد که در مسابقه آنها شرکت کند. فرمود: «من با گروهی که ابن اردع در آن است، همکاری می کنم». دسته مقابل با شنیدن سخن آن حضرت، از تیراندازی دست کشیدند و گفتند: گروهی که رسول اکرم صلی الله علیه و آله در آن تیراندازی کند، هرگز مغلوب نخواهد شد. برای آن که مسابقه تعطیل نشود، فرمود: «من با هر دو گروه همکاری می کنم». مجددا مسابقه شروع شد و پیغمبر صلی الله علیه و آله با هر دو دسته تیراندازی کرد.
عَنْ أَبی عَبْدِاللّه علیه السلام إِنَّهُ کانَ یحْضُرُ الرَّمْی وَ الرِّهانَ؛ امام صادق علیه السلام در مسابقه تیراندازی حاضر می شد و در شرط بندی آن شرکت می فرمود.
مستدرک، ج 2، ص 517.146. وسائل، ج 4، ص 231.147. مبسوط شیخ طوسی ، سبق و رمایه، ج 6، ص 290.148. کافی، ج 5، ص 50.