مسیر عدالت در حکومت مهدوی چگونه است؟/ عدل؛ برجسته ترین ویژگی امام مهدی (عج)

در مقابل قسط و عدل، ظلم و جور قرار می گیرد. نقطه مقابل عدل، ظلم است و قسط نقطه مقابل جور است. فرق بین عدل و قسط این است که عدالت یعنى حقّ دیگرى گرفته نشود و قسط این است که بین افراد تبعیض نشود، پس ظلم به نفع خویشتن گرفتن و جور حقّ کسى را به دیگرى دادن است.

گروه فرهنگ جهان نیوز- سلام بر تو اى سرورم اى صاحب الزّمان،سلام بر تو اى فرزند رسول خدا،سلام بر تو اى فرزند امیر مؤمنان،سلام بر تو اى فرزند فاطمه زهرا،سرور بانوان جهان،سلام بر تو اى فرزند امامان،آن حجّتهاى معصوم، و اى پیشواى همه خلایق،سلام بر تو اى سرورم،سلامى با کمال خلوص…

گواهى می دهم که تو با رفتار و کردار امام هدایتگری ،و تویى آن که زمین را با عدل وداد پر کنى، پس از آنکه از ستم و جور پر شد.

پس خدا در گشایش کارت شتاب ورزد،و آمدنت را آسان نمایدو زمانت را نزدیک فرماید، و بر یاران و یاورانت بیفزاید،و به آنچه به تو وعده داده وفا کند،که خدا راستگوترین گویندگان است که در قرآن فرموده:«و ما مى خواهیم بر کسانى که در زمین ناتوان شمرده شده اند منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان قرار دهیم.»(۱۹)

عدالت در حکومت امام مهدی (عج) ۱

عدل و قسط در مقابل ظلم و جور

عدل به عنوان یکی از اصول پنجگانه آیین ما به گفته راغب اصفهانی معنای مساوات را در بردارد . . .عدل تقسیم مساوی است . قسط[هم] دست یافتن به سهم و نصیب از روی عدالت است.(۲)

در مقابل قسط و عدل، ظلم و جور قرار می گیرد . (۳) نقطه مقابل عدل، ظلم است و قسط نقطه مقابل جور است. فرق بین عدل و قسط این است که عدالت یعنى حقّ دیگرى گرفته نشود و قسط این است که بین افراد تبعیض نشود، پس ظلم به نفع خویشتن گرفتن و جور حقّ کسى را به دیگرى دادن است.

به عنوان مثال، یک وقت خانه شخصی را براى خودم مى گیرم، که این ظلم است و یک وقت خانه او را مى گیرم و به دیگرى مى دهم که این جور است. نقطه مقابل این است که خانه زید را نمى گیرم براى خودم که این عدل است و اگر به کسى هم ندهم این قسط است، پس قسط عدم تبعیض و عدل عدم ظلم است.(۴)

عدل به معنای رعایت دقیق حقّ و حقوق مردم و برابری همه آنها در برخورداری از حقوق و منافع مشروع و معقول خویش است، چنان که «ظلم» زیر پا نهادن حق و حقوق دیگران و نابرابری و تبعیض است. (۵)

برپایی عدالت، هدف بعثت پیامبران

مسأله عدالت و پابرجایی آن در میان جامعه بشریّت ، آنچنان ضروری و مهمّ است که خداوند بزرگ بعثت همه پیامبرانِ مرسل و نازل کردن کتاب‌های آسمانی را به آنان برای اجرای عدالت در میان امّت‌ها و ریشه‌کن شدن ظلم و ستم از میان آنان بوده است.(۶)

همه پیغمبران و اولیا برای این آمدند که پرچمِ توحید را در عالم به اهتزاز درآورند و روح توحید را در زندگی انسانها زنده کنند. بدون عدالت، بدون استقرار عدل و انصاف، توحید معنایی ندارد. یکی از نشانه‌ها یا ارکان توحید، نبودن ظلم و نبودن بی عدالتی است. لذا شما می بینید که پیام استقرار عدالت، پیام پیغمبران است. تلاش برای عدالت، کار بزرگ پیغمبران است.(۷)

خداوند در سوره حدید می‌فرماید: همانا ما رسولان خود را با ادلّه و معجزات فرستادیم و برای‌شان کتاب و میزان نازل نمودیم تابا مردم به عدالت رفتار نمایند. (۸)

در آیه دیگری آمده است: خدا به عدالت و نیکوکاری فرمان می دهد ، و به بخشیدن مال به خویشاوندان ، و از کارهای پلید و ناپسند و ستمکاری نهی می کند؛ او به شما پند می دهد تا مگر پند پذیرید.(۹)

تاکید بر عدالت به این سبب است که «در جامعه عادل و نظام دادگستر ، انسان درست تربیت می شود ، و با آسایش و فراغت و امنیت به تکلیف تن می دهد و به مقررات و اصول اجتماعی و حقوق همگان احترام می گذارد و در پرتو چنین تعهدشناسی و مسئولیت پذیری است که به سعادت و خوشبختی دست می یابد و راه عروج به معنویت و خدا را در پیش می گیرد. در سایه سیاه ستم و اجتماع ستم بنیاد که هیچگونه امنیت اجتماعی و عدالت معیشتی نیست و خاطری آسایش ندارد نمی توان انتظار داشت مردمان وظیفه شناس باشند و از حدود خویش تجاوز نکنند و به احکام دین عمل کنند ، و احکام الهی در میان آنان زنده باشد و جریان یابد؛ اینها همه در سایه عدل تحقق می پذیرد. دین در سایه عدل زنده است و زنده می ماند.»(۱۰)

و این است که امام علی بن ابیطالب علیه السلام فرموده است: اجرای عدالت سبب زنده بودن و زنده ماندن (عمل شدن به ) احکام دین است.»(۱۱)

عدل؛ برجسته ترین ویژگی امام مهدی (عج)

در حدیث ابىّ که در کمال الدین روایت شده از رسول اکرم صلّى اللّه علیه و اله در وصف امام قائم علیه السّلام آمده:

«أوّل العدل و آخره. . .» ؛ اوّل و آخر عدل است.(۱۲)

(امام زمان در لحظات نخستین پس از تولد، دهان به سخن گشوده و فرمود:« خداوندا! به آنچه بر من وعده دادی وفا کن، و امر مرا به کمال برسان، و گام‌های مرا استوار بدار، و زمین را به دست من آکنده از عدل و داد ساز.(۱۳)

در دعای افتتاح نیز می خوانیم: «اللّهمّ و صلّ على ولیّ أمرک القائم المؤمّل و العدل المنتظر» ؛ پروردگارا درود بفرست بر ولىّ امرت که قیام کننده و امید مردم و عدل منتظر است.

کم‌تر حدیثى دربارۀ آن حضرت آمده که عدلش در آن یادآورى نشده باشد.

در کمال الدین از پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و اله منقول است که فرمود: به درستى که خلفا و اوصیاى من و حجّت‌هاى الهى بر خلق بعد از من دوازده نفرند، اوّلشان برادرم و آخرشان پسرم است. عرض شد: یا رسول اللّه! برادرت کیست؟ فرمود: على بن ابى طالب. گفته شد: پسرت کیست؟ فرمود: همان مهدى که زمین را از قسط و عدل پر کند، هم‌چنان‌که مالامال از ستم و ظلم شده باشد.(۱۴)

پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم):

شما را به ظهور مهدی(علیه السلام) بشارت می دهم; زمین را پر از عدالت می کند همان گونه که از جور و ستم پر شده است;… و دلهای پیروان محمّد(صلی الله علیه وآله وسلم) را پر از بی نیازی می کند، و عدالتش همه را فرا می گیرد.(۱۵)

باز در حدیث دیگری از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) می خوانیم:

زمانی فرا می رسد که زمین پر از ستم می شود و کسی نمی تواند (آشکارا) نام خدا را ببرد (و دم از حقّ و عدالت بزند); سپس خداوند عزّوجل مردی را از من و خاندان من، بر می انگیزد; که زمین را پر از عدل می کند آن گونه که پیش از او، پر از ستمش کرده اند.(۱۶)

و از حضرت سید الشهدا علیه السّلام روایت شده که فرمود: اگر از عمر دنیا باقى نماند مگر یک روز، خداوند-عزّ و جلّ-آن روز را آن‌قدر طولانى مى‌کند تا این‌که مردى از فرزندانم خروج کند، سپس زمین را پر از عدل و قسط سازد، هم‌چنان‌که از ستم و بیداد پر شده باشد، شنیدم که پیغمبر صلّى اللّه علیه و اله این را مى‌فرمود.(۱۷)

حکومت عدل مهدوی ؛ آرزوی بشریت

درد بزرگ بشریت، امروز مساله فقدان عدالت است . همیشه دستگاه های ظلم و جور در سطح دنیا به شکل های مختلف بر مردم جفا کرده اند; بشریت را زیر فشار قرار داده اند و انسان ها را از حقوق طبیعی خود محروم کرده اند; اما امروز این معنا از همیشه تاریخ بیشتر است و رفع این را انسان از ظهور مهدی موعود می طلبد و انتظار می برد . مساله، مساله طلب عدالت است.(۱۸)

از همین روست که طبق روایت ، با ظهور آن بزرگوار«امت اسلامى به مهدى عجل اللّه تعالى فرجه الشریف مهر مى‌ورزند و به سویش پناه مى‌برند، آن‌چنان که زنبوران عسل به سوى ملکه خود پناه مى‌برند.عدالت را در پهنه گیتى مى‌گستراند و صفا و صمیمیت صدر اسلام را به آنها بازمى‌گرداند.خفته‌اى را بیدار نمى‌کند(یعنى کسى مزاحم آسایش کسى نمى‌شود)و خونى را[به ناحق]نمى‌ریزد.(۱۹)

در شماره بعد به مدیریت و نحوه عدالت در حکومت امام مهدی (عج) می پردازیم.

منابع:

۱- ترجمه بخشی از دعای استغاثه به آقا صاحب الزمان (عج) ، مفاتیح الجنان

۲- عصر زندگی و چگونگی آینده انسان و اسلام (پژوهشی در انقلاب جهانی مهدی (عج ) / محمد حکیمی ص ۲۶

۳-ترجمه مکیال المکارم فی فوائد دعا للقائم آیت الله موسوی اصفهانی ، ج۱ ص۱۶۰

۴- بر گرفته از درس های آیت الله العظمی مکارم شیرازی

۵-حکومت حضرت مهدی علیه السلام در عصر ظهور، علی اصغر رضوانی

۶-دولت کریمه امام زمان (عج)، سید مرتضی مجتهدی سیستانی ص۳۱

۷-بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با بسیجیان ۱۳۷۸/۰۹/۰۳

۸-سوره حدید ،آیه ۲۵

۹-سوره نحل، آیه ۹۰

۱۰- عصر زندگی و چگونگی آینده انسان و اسلام (پژوهشی در انقلاب جهانی مهدی (عج ) / محمد حکیمی ص۳۲

۱۱-همان ص۳۲ به نقل از الحیاة ۶/۴۰۴

۱۲-مکیال المکارم ج ۱ ص۱۵۹

۱۳- حکومت حضرت مهدی علیه‌السلام در عصر ظهور به نقل ازکمال الدین ج ۲، ص ۴۲۸

۱۴-ترجمه مکیال المکارم ج۱ ص ۱۶۰

۱۵- حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) ص ۲۶۹ به نقل از نورالابصار فی مناقب آل بیت النّبی المختار، ج۱ ص ۱۵۶ و ۱۵۷

۱۶- همان ، ص۲۷۱به نقل از امالی طبق نقل منتخب الاثر، صفحه ۱۶۸

۱۷-مکیال المکارم ج۱ ص ۱۶۰به نقل از کمال الدین ج ۱ ص۲۸۰

۱۸-در انتظار ولی اعظم ص۲۲ به نقل بیانات مقام معظم رهبری ۳۰/۰۷/۱۳۷۷

۱۹-با جاری انتظار ج۱ ،ص۱۵۸ به نقل از منتخب الاثر ص ۴۷۸