گرچه میزان مشارکت در انتخابات اخیر کمتر از دوره های گذشته بود، اما اولاٌ؛ با وجود کاهش درصد شرکت‌کنندگان نسبت به دوره قبل، متوسط مشارکت، پایین‌تر از نُرم‌های معمول در بسیاری از کشورهای مدعی دموکراسی، نیست و اگر این موضوع با بسیاری از کشورها مقایسه شود، وضعیت ایران بسیار قابل قبول‌تر است. ثانیاٌ؛ از این مسأله نمی توان عدم مقبولیت مردمی و رویگردانی مردم از حمایت از نظام را برداشت نمود، زیرا دلایل متعددی در کاهش میزان مشارکت مردم در انتخابات اخیر تأثیرگذار بود که به چند عامل مهم اشاره می کنیم.
1. یکی از دلایل عمده در مشارکت پایین مردم در انتخابات اخیر، عملکرد نامناسب مجلس کنونی و نارضایتی مردم از آن بود که نتایج انتخابات به روشنی نشان می‌دهد که مردم خواستار تغییر اساسی در مجلس هستند.به گونه ای که درصد بالایی از نمایندگان مجلس دهم تغییر کرده‌اند و فقط 56 نماینده از نماینده‌های فعلی در مجلس آینده هم حضور دارند. از 290 نماینده فعلی مجلس، 37 نفر در انتخابات ثبت‌نام نکردند، از 248 نفر ثبت‌نام کرده 173 نفر تایید صلاحیت شدند و از میان 173 نماینده فعلی مجلس حاضر در رقابت‌ها فقط 56 نفر موفق به حضور در مجلس یازدهم هم شدند.
به عبارت بهتر شورای نگهبان 30 درصد از نماینده‌های فعلی را ردصلاحیت کرد(75 از 248)؛ اما مردم بیش از 2 برابر این درصد یعنی 70 درصد از آنها که در رقابت‌ها حاضر بودند(117) را فاقد صلاحیت لازم برای نمایندگی دانستند.
2. نارضایتی از عملکرد دولت و سرخوردگی و نا امیدی نسبت به تغییر وضعیت کشور، نیز از عوامل دیگر کاهش مشارکت و اعلام نارضایتی مردم از وضعیت موجود بود. رأی ندادن مردم به جریان همسو با دولت و طیف اصلاح طلب نشان داد که مردم از تفکر و عملکرد حاکم بر دولت و مجلس همسو با آن دلخوشی ندارند که برخی با عدم شرکت در انتخابات آن را نشان دادند و برخی نیز با حضور در انتخابات و رأی به نامزدهای مخالف این تفکر و نامزدهای مستقل، نارضایتی خود را نشان دادند.
آنچنانکه نظرسنجی‌ها هم پیشتر نشان می‌داد اعتراض مردم به اوضاع اقتصادی و کارنامه نامطلوب دولت و مجلس اصلاح‌طلب در جلب رضایت مردم عامل اصلی انگیزش برخی از مردم برای عدم مشارکت بود. براساس داده‌های مراکز معتبر افکارسنجی پیش از انتخابات، مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم با اختلاف بسیار زیاد دغدغه اصلی مردم بود.
طبق نظرسنجی‌ تاریخ 14 الی 16 بهمن، از میان افرادی که گفته بودند قصد ندارند در انتخابات شرکت کنند، 43 درصدشان عدم تاثیرگذاری انتخابات در بهبود وضعیت کشور را دغدغه خود می‌دانستند و تنها 3درصد غیررقابتی بودن را دلیل خود برای نرفتن پای صندوق رای می‌دانستند. 17 درصد از این افراد در مواجهه با این سوال که در چه شرایطی ممکن است تا روز انتخابات تصمیم بگیرند در انتخابات شرکت کنند، بهبود شرایط اقتصادی را شرط دانسته‌اند و 18 درصد نیز اینکه شرکت در انتخابات موجب بهتر شدن اوضاع شود را شرط حضور دانستند.
(www.tasnimnews.com/fa/news/1398/12/04/2208458/10)
3. پایین‌ترین نرخ مشارکت در انتخابات ایران متعلق به شورای شهر دوم و در آخرین سالهای دوره اصلاحات بود اما تغییر رویه شورای شهر دوم و مجلس هفتم و قرار گرفتن این دو نهاد بر روی ریل خود، موجب شد تا در ادوار بعدی شاهد مشارکت بالای مردم باشیم. شورای شهر سوم که در تاریخ 24 آذرماه 85 برگزار شد مشارکت 64.83 داشت که رشد 15 درصدی را نسبت به شورای دوم نشان می‌داد.انتخابات مجلس هشتم 24 اسفندماه سال 86 برگزار شد. در این انتخابات میزان مشارکت 55.4 بود و رشد 5 درصدی نسبت به مجلس هفتم داشت . از این رو انتظار می‌رود با عملکرد صحیح مجلس یازدهم و رسیدگی به دغدغه‌های اصلی مردم، شاهد افزایش مشارکت و بازگشت امید بیشتر به جامعه در انتخابات 1400باشیم.
4. با وجود تحریم های گسترده و طولانی مدت دشمنان در راستای ایجاد جنگ ادارکی و کاهش انسجام ملی ایرانیان، و حجم گسترده تبلیغات علیه حضور مردم در انتخابات مجلس یازدهم و حتی سوء استفاده از ویروس کرونا و… این میزان از مشارکت مرد م نشان‌دهنده عدم توفیق کمپین تحریم فشار حداکثری بود. آمریکا و هم‌پیمانان او از کمپین فشار حداکثری در حوزه اقتصاد و کمپین رأی_بی‌_رای در انتخابات این هدف را دنبال می‌کردند که اولاً؛ کسی در انتخابات حاضر نشود و عملاً امکانی برای اجرای انتخابات به وجود نیاید.و ثانیاً اگر هم مشارکتی در سطح حداقلی صورت گرفت افرادی رای بیاورند که به دنبال تامین هدف کمپین فشار حداکثری، یعنی مذاکره با آمریکا و پذیرفتن دیکته‌های این کشور علیه مولفه‌های قدرت ملی ایران باشند.
حضور مردم و نتایج انتخابات نشان می‌دهد که هر دوی این اهداف شکست خورد؛ یعنی هم حضور نسبتاً قابل قبولی(با درنظر گرفتن تمام شرایط اعم از اعتراض به بدعملی دولت و مجلس، وضع اقتصادی و کرونا و …) شکل گرفت و هم افرادی وارد مجلس شدند که مواضع کاملاً ضدآمریکایی دارند و مخالف تسلیم در برابر او هستند.
5. چگونه کاهش میزان مشارکت مردم را به حساب عدم مقبولیت نظام و نوعی رفراندوم تلقی می کنیم، اما حضور خیره کننده در تشییع پیکر سردار شهید سلیمانی و حضور حماسی در راهپیمایی 22 بهمن با وجود همه مشکلات و نارضایتی ها را به حساب پایبندی مردم به ارزش ها واصول انقلاب نمی دانیم.
با وجود این میزان از تبلیغات منفی و مسائل گوناگون، مشارکت مردم قابل قبول بود، همانگونه که مقام معظم رهبری با تشریح شرایط و فضای ایجاد شده، فرمودند:« شما می دانید که علیه شرکت مردم در انتخابات چه حجمی کار شد؛ در فضای مجازی، در دستگاه‌های گوناگون، از هر عاملی که توانستند استفاده کردند. حالا نه در این چند روز اخیر؛ از یک ماه پیش، از دو ماه پیش: «اینکه انتخابات نیست، اینکه انتخاب واقعی نیست، اینکه شورای نگهبان چنین کرده» و از این قبیل حرفها. هر چه نزدیک‌تر شدیم، این حجم بیشتر شد؛ حالا آخری هم این بیماری [جدید] که این هم شد یک بهانه‌ خوبی. شب پنج‌شنبه که جمعه‌اش انتخابات بود، خبر بُروز این ویروس و این بیماری در قم مثلاً داده شد، [دشمن] از سحر پنج‌شنبه شروع کرد تبلیغات کردن که «مردم نبادا بروید در صف انتخابات بِایستید، در صف رأی دادن بِایستید، آنجا چنین است، چنان است، بیماری هست، مرض هست، ویروس هست»؛ ببینید! یعنی از کم‌ترین فرصتی استفاده کردند و نگذاشتند حتّی چند ساعت هدر برود؛ بلافاصله شروع کردند به گفتن و دائم تأکید کردند.
خب مردم آمدند پای صندوقها؛…از مردم هم حقیقتاً به خاطر این باید تشکّر کرد. این نکته‌ی اوّل.»
(بیانات در ابتدای جلسه درس خارج فقه، 98/12/4/)