فضیلت امر به معروف و نهی از منکر کمتر از ادای نماز و روزه نیست و در صورتیکه این فریضه گفتمان حاکم جامعه شود می توان به اثرات و نتایج ارزشمندی دست یافت ،امام باقر(ع) در مورد فلسفه این دو اصل می‌فرماید: “امر به معروف و نهی از منکر دو فرضیه مهم و بزرگ الهی هستند که به وسیله آن دو، سایر واجبات الهی اقامه می‌شوند، راه‌ها امن می‌گردد، کسب و کار مردم حلال ، حقوق افراد تأمین، سرزمین‌ها آباد و از دشمنان انتقام گرفته می‌شود و استواری تمام کارها، به عملی شدن این دو اصل بستگی دارد.

توجه به این سخنان ما را اندکی با فلسفه امر به معروف و نهی از منکر آشنا می سازد، فریضه ای که در زندگی بانوی بزرگ اسلام حضرت زهرا (س) به زیبایی ترسیم شده است که خود حاوی نکته مهمی نیز هست که در آیات قرآن بدان پرداخته شده است :

قرآن کریم عمل به دو اصل حیاتی امر به معروف و نهی از منکر را از ویژگی های اهل ایمان می داند ” وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ، مردان و زنان با ایمان دوستان یکدیگرند. آنان همدیگر را امر به معروف و نهی از منکر می کنند.

” از دیدگاه قرآن زنان نیز همچون مردان وظیفه امر به معروف و نهی از منکر را بر عهده دارند و حضرت زهرا (س) نیز در تمامی زندگی به ویژه پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) با عمل به آن نقش مهمی در دفاع از حریم اسلام و شیعه داشتند، قسمتی از سبک زندگی اولین شهید امر به معروف و نهی از منکر را مرور می کنیم: بر اساس پژوهشهای انجام شده در سیره حضرت زهرا (س)، ایشان برای نهی از منکر از شیوه های 5 گانه ای بهره برده اند که عبارتند از :

استدلال به آیات قرآنی، استدلال‌های عقلانی، قهر و سکوت، تهدید و هشدار، افشاگری ( که عبدالکریم پاک‌نیا در مجله فرهنگ کوثر شماره 69 به خوبی آن را تشریح می کند)در شیوه استدلال به قرآن برای نمونه ایشان فرموده اند :”وای بر دوستان دنیا! چرا نگذاشتند حق در مرکز خود بماند و خلافت بر پایه‌های نبوت بچرخد؛ چرا که آنان خلافت را از خانه‌ای که جبرئیل نازل می‌شد، به جای دیگر بردند و حق را از علی(ع) که به مسائل دین و سیاست آگاه بود، گرفتند”. سپس حضرت آیاتی از سوره‌های اعراف، زمر، رعد، کهف و … را قرائت فرمود.

پس می توان چنین برداشت کرد که ناهی از منکر در سبک فاطمی باید با قرآن آشنا باشد و برای استدلالهای خویش از آیه های گهربار کلام خداوندی بهره ببرد.در شیوه استلالهای عقلی آن حضرت در مناظره با ابوبکر، علاوه بر قرآن، به دلایل عقلی نیز استناده می‌کرد.روزی آن حضرت به نزد ابوبکر رفت و او را از عمل زشت غصب فدک بر حذر داشت. او در پاسخ خلیفه که او را شایسته ارث نمی‌دانست، فرمود: ای ابوبکر! هر گاه تو بمیری چه کسی از تو ارث می‌برد؟ او گفت: زن و فرزندانم. حضرت زهرا(س) فرمود:

پس چه شده که من نمی‌توانم از پدرم ارث ببرم؟در شیوه قهر و سکوت نیز حضرت هنگامی که شاهد هجوم ناجوانمردان به خانه‌اش، اهانت به علی(ع)، سیاست‌های غیر اسلامی اهل سقیفه، بی‌تفاوت بودن مردم و ده‌ها مورد دیگر، از جمله کارهای ناپسند و زشت عده‌ای هواپرست و خودخواه بعد از وفات پیامبر بود، برای مقابله با این اعمال ناروا، به مبارزه منفی روی آورد و ناراحتی خود را با قهر و سکوت ابراز داشت و خطاب به خلیفه اول فرمود: “به خدا قسم هرگز با تو سخن نخواهم گفت. به خدا سوگند در نمازهایم تو را نفرین خواهم کرد”.وصیت حضرت زهرا (س) در دفن شبانه نیزاز دیگر نشانه‌های مبارزه منفی و استفاده از شیوه قهر و سکوت در مقابل رفتارهای منکر و خلاف شرع است.

در شیوه تهدید و هشدار نیز حضرت برای جلوگیری از فساد و بی‌بند و باری و کارهای زشت و ناپسند، باید به اهل خلاف هشدار داد و از عواقب وخیم و فرجام کار زشتشان بر حذر داشت.در شیوه افشاگری حضرت فاطمه(س) در عمل به مراحل مختلف نهی از منکر، هر گاه که احساس می‌کرد گفتگو و موعظه و ارشاد تأثیر ندارد، به افشاگری می‌پرداخت. او در مقابل اعمال زشت حاکمان زمان که حقوق وی را غصب کرده و مرتکب اعمال ناپسند شده بودند، وقتی که از گفتگوی رو در رو نتیجه‌ای نگرفت، در جمع مسلمانان به افشاگری و تظلّم پرداخت.با مداقّه در شیوه هایی که حضرت زهرا (س) برای نهی از منکر از آنها بهره می برده است، می توان به عمق هوشمندی حضرت در انتخاب شیوه و روش پی برد که الگویی جاودان برای تمامی کسانی است که به دنبال اجرایی کردن این واجب اجتماعی مهم هستند.

امر به معروف و نهی از منکر را شاید بتوان مهمترین آموزه سبک زندگی فاطمی دانست چرا که به اعتقاد بسیاری ایشان شهید این راه هستند، باید با الگو قرار دادن سبک آن حضرت، این واجب مهم فراموش شده را در جامعه دوباره زنده سازیم که بهار زندگی اجتماعی انسانی با رشد و شکوفایی امر به معروف و نهی از منکر روی زیبای خود را نشان می دهد.

منبع:بولتن نیوز