اولاً پیامبر اکرم(ص) غیر از جنگ خندق نیز با مسلمانان مشورت کرده اند. چنانکه در جنگ اُحد (ر.ک تفسیر نمونه 3/70) جنگ بدر، همان، 3/142، جنگ تبوک، همان، 8/178 با سپاهیان مشورت کرده و نظر آنها را پذیرفتند. قرآن کریم نیز با صراحت به حضرت می فرماید:شاوِرْهُمْ فِی اَلْأَمْرِ(آل عمران/159) پیامبر(ص) علاوه بر اینکه از وحی آسمانی برخوردار بود و فکر نیرومندی نیز داشت که آن حضرت را از مشورت بی نیاز می کرد. اما به جهات مختلفی با مسلمانان به مشورت می پرداخت (و در صورتی که نظر آنان با رأی پیامبر مخالف بود حضرت نظر آنان را ترجیح می داد) برخی از آن جهات عبارتند از:

1- مسلمانان به اهمیت مشورت پی ببرند. و آنرا جزو برنامه های اساسی زندگی خود قرار دهند.

2- نیروی فکر و اندیشه را در افراد پرورش دهد.

3- برای دیدگاه و آراء افراد صاحب نظر ارزش خاصی قائل شوند.

4- به شخصیت افراد احترام و ارزش دهد.

5- میزان دوستی افراد را بیازمایند.

6- مشاوره به سپاهیان نوعی آماده سازی روحی و روانی و زمینه سازی حضور در جنگ است و… شاید مشورتهای پیامبر با آن قدرت فکری فوق العاده ای که داشتند، به خاطر مجموع این جهات باشد. ر.ک: تفسیر نمونه، 3/145)