خواهر گرامی؛ مکاتبه شما با این مرکز بازگو کننده گرایش های فکری و عقیدتی پاک و تحسین برانگیز و گویای حُسن اعتماد به این مرکز است. از این که با اطمینان خاطر مشکل خود را با کارشناسان این دفتر در میان گذاشتید، تشکر و قدردانى مىکنیم . امیدواریم پاسخ ارائه شده مورد استفاده شما واقع شود.اصولاً مردان وقتی ازدواج می کنند و به اصطلاح متأهل می شوند با دو وظیفه اساسی روبرو هستند یکی نیکی به والدین که سفارش اکید خداوند و اولیای دین می باشد(1) و دیگری حُسن معاشرت و خوش رفتاری با همسر که در قرآن و آموزه های دینی به آن تأکید شده است.(2) گاهی وقت ها، خواست و نظر والدین یا یکی از آنها با خواست و نظر همسر تعارض پیدا می کند که مرد به ناچار باید خواست و نظر یکی را بر دیگری ترجیح دهد. در این حالت، گویا مرد میان منگنه قرار گرفته؛ چون باید هر دو را داشته باشد. اگر ناشی باشد هر دو را از خود رنجیده می کند چون اگر امر والدین را اطاعت کند، همسرش را از خود می رنجاند و اگر خواست و نظر همسرش را مقدم بدارد، والدین خود را آزرده خاطر ساخته است. بنابراین، اگر مرد نتواند روابط را مدیریت کند و یا با مهارت های ایجاد صلح و تفاهم به خوبی آشنا نباشد، به احتمال زیاد با چالش ها و یا تنش هایی در زندگی روبرو خواهد شد.
 به هر حال، عملکرد مرد در این جا خیلی مهم و حیاتی است چرا که او مهمترین فرد در کاهش تنش های احتمالی است و گاهی با ظرافت و تکنیک می تواند بسیاری از مشکلات را حل کند. ضمن این که نباید از این نکته غافل ماند که گاهی ممکن است برخی از مردان در این زمینه دچار خطا و یا افراط گردند و اطاعت بی چون و چرا از والدین را در همه زمنیه بر خود لازم بدانند. در صورتی که اطاعت از والدین در همه جا و همه چیز همیشگی نیست. زن و شوهر در حوزه مسائل زندگی مشترک شان باید خود تصمیم بگیرند و اجازه دخالت به دیگران را ندهند.
ممکن است شوهر شما نیز در این خصوص دچار افراط شده است و فکر می کند اطاعت ازوالدین و تبعیت از همه اظهار نظرهای مربوط و نامربوط وی بر او لازم و ضروری است. در صورتی که وظیفه ای در این خصوص ندارد و یا این که با مهارت های حل تعارض آشنا نیست و یا دچار ضعف شخصیتی بوده و جرأت مندی لازم را ندارد به گونه ای که بتواند برای زندگی خود مستقلاً تصمیم بگیرد و در مقابل خواسته اشتباه و غیر منطقی خانواده اش مقاومت کند.
یکی از کارآمدترین راهکارها در این گونه مواقع این است که همسران با همدیگر به گفتگو و صحبت بنشینند و مسائل زندگی خود را بررسی نمایند که در کجای زندگی خود، روزنه ای باز بوده یا این که در کجای روابط زن و شوهری خود مشکلی دارند که دیگران می خواهند به راحتی وارد زندگی خصوصی آنها شده و دخالت نمایند. به عبارت دیگر، زن و شوهر باید آن قدر با هم صمیمی باشند و آن قدر به همدیگر اعتماد داشته باشند که حاضر نشوند سفره دل شان را نزد هر کسی باز کنند. بیشتر دخالت های اطرافیان به دلیل ضعف ارتباط زن و شوهر و یا به خاطر این است که زوجین حرف خودشان را نسنجیده پیش دیگران (والدین یا …) بازگو کرده و در واقع خودشان به آنها چراغ سبز نشان داده اند که دیگران به خود اجازه داده اند وارد زندگی آنها شده و دخالت کنند. به هر حال، صحبت شما با همسرتان در مورد احساسات تان در رابطه با خانواده شوهرتان و مسائلی که باعث رنجش تان شده است، بسیار حیاتی است. وقتی شوهرتان اطلاعی از احساس شما نسبت به خانواده اش و مشکلات همراه آن نداشته باشد، ممکن است شما را در شرایط خاصی که ابداً تمایلی به آن ندارید قرار دهد. پس در یک موقعیت مناسب با شوهرتان با آرامش و مهربانی کامل و به طور منطقی حرف بزنید.
سعی کنید در اثنای گفتگوها شوهرتان را متوجه استقلال زندگی مشترک خویش نمایید و او را متقاعد کنید که یک خانواده مستقلی را که دارای حد و مرز هست را تشکیل داده اید، پس مشارکت او را جلب کنید تا هر طور که می تواند این استقلال را تقویت کند.
در صورت لزوم می توانید از خانواده درمانگران، زوج درمانگران و مشاوران باتجربه کمک بگیرید تا آنها برخی مسائل را به شوهرتان یادآوری کنند و یا او را با مهارت های زندگی آشنا گرداند. البته به هیچ وجه نباید این مسئله را با لحن انتقاد آمیز و آمرانه مطرح کنید که نتیجه معکوس خواهد داشت.
به طور کلی، در مواقعی که خواست و نظر والدین با خواست همسر تعارض ‌کند توصیه به مدیریت روابط و حل هوشمندانه تعارض می‌شود به گونه‌ای که اگر امکان جمع بین دو نظر وجود داشته باشد، مرد سعی کند به هر مقدار که ممکن است رضایت هر دو گروه را جلب کند و یا با رایزنی و صحبت با هر دو گروه و یا یکی از آنها، راه سومی را برای حل مسئله پیدا کند تا از نارضایتی و یا احیاناً از تنش‌های احتمالی پیشگیری به عمل آورد.
مرد می‌تواند با هوشمندی روابط را به گونه‌ای مدیریت کند که هرگز در میان منگنه قرار نگیرد که مجبور شود بین امر والدین و همسرش یکی را انتخاب کند. البته برای مدیریت این روابط باید زیرک بود، دقت زیادی به خرج داد و گاهی فداکاری کرد. مرد میتواند با تفکر و تأمل در این قضیه موارد متعددی برای رفع اختلاف و تعارض یا جلوگیری از به وجودآمدن آن پیدا کند و به بهترین وجه رابطهها را مدیریت کند.
شیوه حل تعارض
برای رفع تعارض خواسته خانواده اش با خواسته همسر در جایی که امکان جمع بین آنها وجود ندارد، ابتدا باید ببینیم اولویت با کدام یک از آنهاست. در ادامه به مواردی که باعث اولویت پیدا کردن خواست و نظر یکی از دو گروه بر دیگری می‌شود، اشاره می‌کنیم:
1. وجود حقوق واجب
شکی در این نیست که هر کدام از همسر و والدین حقوقی دارند که مرد باید در ادای حقوق هر کدام کوشا باشد و اجازه ندارد به خاطر یکی به دیگری ظلم کند بر همین اساس، قانون و شرع مقدس نفقه زن بر شوهر را واجب نموده است یعنى مرد قانوناً و شرعاً موظف است کلیه‌ی مخارج خانواده را از قبیل خوراک، پوشاک و مسکن و حتى پول دوا و دکتر وی را در حد متعارف و در حدی که شأن زن اقتضا می‌کند، تامین کند. در صورت امتناع یا کوتاهى مرد از پرداخت حقوق همسر، شرعاً و قانوناً مورد بازخواست قرار خواهد گرفت. بنابراین، اگر خواسته همسر، ناظر به تأمین حقوق واجب وی می باشد در این صورت، خواست و نظر وی مقدم می‌شود.
البته پرداخت نفقه پدر و مادر در صورتی که آنها فقیر باشند بر فرزند واجب است بنابراین، اگر مرد پولی دارد که مادر امر می‌کند که با آن مایحتاج ضروری زندگی‌اش را بخرد و همسر مرد نظر دیگری دارد و می‌خواهد که شوهرش آن پول را به مصرف یک وسیله‌ی تزئینی و غیر ضروری برساند در این فرض، چون پرداخت نفقه والدین بر فرزند واجب است خواست و نظر مادر مقدم می‌گردد.
در سایر حقوق زن و شوهری و پدر و فرزندی نیز باید این گونه عمل کرد و در صورتی که امر و دستور یک گروه ناظر به حقوق واجب او بود، نظر آن گروه مقدم است.
 2. وجود مصلحت واقعی
از آن جا که در آموزه‌های دینی و تعالیم اسلامی حفظ کیان خانواده بسیار حائز اهمیت است از این روی، اطاعت از نظر هر گروهی که به حفظ نظام خانواده کمک می‌کند و به مصلحت واقعی آن است، مقدم می‌گردد.
بر فرض مثال، اگر مادر خانواده اصرار دارد که پسرش با آنها زندگی کند تا آنان احساس دل‌تنگی نکنند و نیز در بخشی از هزینه‌های زندگی پسرش از بابت پرداخت اجاره خانه صرفه‌جویی به عمل آید، اما همسر وی معتقد است که شوهرش خانه‌ای مستقل فراهم کند. اگر مصلحت واقعی اقتضا می‌کند که آنها خانه‌ای مستقل تهیه کنند تا از تنش‌های احتمالی بین عروس و مادر شوهر کاسته شود و یا استقلال آنها حفظ گردد در این صورت، قول همسر بر قول پدر مقدم می‌گردد.
3. وجود معیار عُقلایی
خواست و نظر گروهی که مبنای عُقلایی دارد و معمولاً عُقلای عالَم آن را کاملاً منطقی و عقلانی می‌دانند بر خواست و نظر گروه دیگر مقدم است. بر فرض مثال، اگر مرد با تلاش شبانه روزی و کلی زحمت، درس خوانده و در رشته‌ی مهمی تخصص گرفته به همین خاطر، همسر وی دوست دارد که شوهرش در کاری که متناسب رشته تحصیلی اوست شاغل گردد، اما پدر دوست دارد که پسرش درس و تخصص خود را رها سازد و شغل آبا و اجدادی‌اش را ادامه دهد و مثلاً به کار کشاورزی بپردازد و در این زمینه به پسرش امر می‌کند که راه او را ادامه دهد. در این فرض، چون عُقلا خواسته‌ی پدر را منطقی و عقلایی نمی‌دانند، امر همسر مقدم می‌شود.
 4. عدم تضاد با دستورات شرعی
در صورتی که خواسته‌ی طرفین یا یکی از آنها خلاف دستورات شرع باشد، مرد وظیفه دارد با خواسته‌ی آنان مخالفت کند. اما اگر خواست و نظر یک گروه با دستورات شرع موافق باشد در این فرض، طبیعتاً قول آن گروه مقدم است.
بر فرض مثال، همسر فردی می‌خواهد که آنها با یک از بستگانشان به کلی قطع رابطه کنند، ولی پدر امر به صله‌ی رحم می‌کند و از پسرش می‌خواهد که به خانه‌ی آن فامیل رفت و آمد کنند در این فرض، چون خواست و نظر همسر خلاف دستورات شرع است و در مقابل، نظر پدر با دستورات شرع موافقت دارد بنابراین، نظر پدر مقدم می‌گردد.
امام علی (علیه‌السلام) در این خصوص می‌فرماید: «لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیَةِ الْخَالِق»(3) ؛ «اطاعت از مخلوق (هر کس که باشد) در انجام معصیت الهی پذیرفتنی نیست»
آن حضرت در سخن دیگری می‌فرماید: «إِنَّ لِلْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ حَقّاً فَحَقُّ الْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ أَنْ یُطِیعَهُ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ إِلَّا فِی مَعْصِیَةِ اللَّهِ سُبْحَانَه»(4)؛ «همانا پدر بر فرزند حقی دارد. حق پدر آن است که فرزند در هر چیزی جز معصیت خداوند، از او پیروی کند.»
 
نکته1
در شرایط کاملاً مساوی و در مواردی که هیچ یک از وجوه امتیاز و اولویت دادن به خواست و نظر یکی از دو گروه بر دیگری وجود نداشته باشد در این صورت، خواست و نظر والدین بر خواست همسر مقدم می‌گردد و مرد مؤظف است امر والدین را اطاعت کند چون اطاعت از والدین در این گونه مواقع واجب است، ولی اطاعت از همسر این گونه نیست.
 
نکته2
در صورتی که مرد خواست و نظر هر یک از دو گروه را بر اساس معیارهایی که در این زمینه وجود دارد و ما به آنها اشاره کردیم، مقدم داشت؛ در هر صورت، بر اساس آموزه‌های دینی، مرد وظیفه دارد نسبت به والدین و همسر نیکی کند و با آنها به خوبی رفتار نماید. البته طبیعی است که گروهی که خواست و نظر وی مقدم شمرده نشده مقداری ناراحت شوند، اما این مرد هست که می‌تواند با گفتگو و دلجویی، آنها را متقاعد کند که اگر خواست و نظر گروهی را مقدم داشته بر اساس اصول و معیارهایی بوده که شرع بیان کرده و در واقع، او به تکلیف شرعی خود عمل نموده ‌است و قصدش بی‌احترامی به آنها نبوده است.
 
نکته پایانی
در پایان توصیه می شود در خصوص مطالبی که مطرح کردیم با شوهرتان به گفتگو بنشینید و در صورت لزوم از مشاوره های حضوری مدد بجویید. به شما نیز توصیه می کنیم تا می توانید ظرفیت خودتان را بالا ببرید و با بخشش، بزرگواری و جرأت ورزی هوشمندانه با این قضیه رفتار کنید و اگر در جایی نظر خانواده شوهرتان به نفع زندگی شماست و یا حق به جانب اوست حتی اگر با نظر شما مخالف است، بزرگوارانه آن را بپذیرید تا احیاناً باعث پیدایش تنش اضافی در زندگی و بروز اختلافات نشوید. گاهی مخالفت های پی در پی، لجاجت شوهرتان را به دنبال خواهد داشت.
 
پی‌نوشت‌ها:
1. اسراء، آیه‌ی23؛ احقاف، آیه‌ی15؛ بقره، آیه‌ی83.؛ نساء، آیه‌ی 36.
2. نساء، آیه‌ی 19؛ بقره، آیه‌ی231؛ بقره، آیه‌ی187.
3. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم ، قم : دار الکتاب الإسلامی، 1410ق، ص787.
4. شریف رضى، محمد بن حسین، نهج البلاغة، قم: هجرت، 1414ق، ص546.