قوی ترین طلسمات+قویترین دعا و طلسم+قوی ترین کتاب طلسم و دعانویسی مطالب مذهبی+طلسم سیاهی و طلاق+طلسم احضار محبت معشوق+دانلود کتاب طلسم محبت و طلاق قوی
مشکل ازدواج جوانان. ازدواج موقت در اسلام.
۱۳۹۵/۰۱/۰۳
–
۳۹۳ بازدید
با سلام من خدمت شما سوالی داشتم آیا در جامعه ای که ازدواج به دلیل بیکاری و عدم امنیت شغلی در جوانان به تاخیر افتاده و هر کسی نمی تواند ازدواج کند و یا به دلیل مسایل خانوادگی ممکن است نتواند ازدواج کند آیا درست است در چنین جامعه ای که هنوز خیلی از مسائل جوانان مثل بیکاری و در صورت کار داشتن هم از نظر مسائل مالی درآمد خوبی ممکن است نداشته باشند و باز هم به خانواده متکی باشد و بدون پشتیبان نتواند خرج و مخارج زندگی خود را تامین کند. آیا درست است که ما هیچ گونه رفاه و کاری برای قشر جوان جامعه نکرده ایم و مشکلات آنها پابرجاست و اکنون به بهانه ازدواج موقت و صیغه که در جامعه رواج دادند این کار را باید تباه و نابود شود؟ من به عنوان یک جوان و یک زن مطلقعه عرض می کنم آیا من که درآمد خوبی ندارم و تمام توان خود را برای داشتن یک کار و درامد انجام داده ام ولی متاسفانه در جامعه ما این باب شده که زنان فقط برای هرزگی مرد ساخته شده اند و تن به ازدواج موقت باید بدهند به خاطر شهوت مردان و خود دچار خسران و تباهی شود به خاطر شهوت مردان و دیگران تباه و نابود شود؟ آیا درست است که اکنون به زن مثل موجودی نگاه کنند که فقط برای لذت مرد آفریده شده است؟ چگونه به خود و دیگران ثابت کند که همان خداوند فرموده است که اگر برای شما ازدواج مهیا نبود و نشد عفت پیشه کنید؟ مگر نه اینکه حضرت خدیجه زن بود و با پیامبر ازدواج کرد ولی اکنون دیدگاه مردم نسبت به زن و ازدواج دائم با او عوض شده و زن در حد یک کالا که باید در دست مردان آلت و بازیچه باشد معرفی شده است. من خود شاهد بی حرمتی از طرف بعضی از جوانان شده ام که بخاطر زن بودن دچار این مسائل هستم.
ما نیز مانند شما قبول داریم که باید به تمامی مشکلات جامعه و به خصوص جوانان توجه شود و تمام تلاش مسئولین در رابطه با حل آن مشکلات به کار گرفته شود؛ و این موضوع نباید باعث نگاه های افراطی و تفریطی به بعضی از موضوعات ارائه شده در شرع مقدس اسلام شود. بلکه باید با تبیین درست و کامل آن موضوعات نگرش درست اسلامی را روشن نمود و تلاش کرد تا رفتار و برداشتهای نادرست دیگران را اصلاح و جلوی سوء استفاده ها را نیز گرفت. از جمله این موضوعات که شما نیز به حق به ان اشاره کردید موضوع ازدواج موقت یا همان صیغه کردن برای جلوگیری از انحرافات جنسی در اسلام است. امکری که متأسفانه با نگاه ای افراطی و تفریطی زیادی مواجه و مورد سوء استفاده بعضی از افراد قرار گرفته است و حتی در بعضی موارد با عملکرد غلط و نادرست نسبت به آن آبروی اسلام را نیز می برند. لذا لازم است در اینجا نگاهی جامع به این موضوع داشته باشیم.
جواب اجمالی:
1. ازدواج موقت راه کار خروج از موارد اضطراری نیازهای طبیعی است و نبایستی به گونه ای عرف و رایج شود که جایگزین ازدواج دائم گردد.
2. وجود قانون ازدواج موقت و تعدد زوجات در جهت حمایت از ازدواج دائم و نهادینه کردن و فراگیر کردن آن است.
توجه به مصالح ازدواج موقت و مفاسدی که عدم پیش بینی ازدواج موقت دامن گیر فرد و جامعه و خانواده ها می کند در پاسخ یابی تاثیر به سزایی دارد. به این نکته توجه ویژه شود که ازدواج موقت راه کار خروج اضطراری از نیازهای جنسی است و در حقیقت جایگزینی مشروع ، قانونمند و ضابطه مند برای روابط بی قاعده و بی ضابطه جنسی است نه جایگزین ازدواج دائم و نه شبیه روابط عاشقانه یا شهوت رانی های مکرر و بی قاعده.
پاسخ تفصیلی:
حکمت ازدواج موقت
بنیان ازدواج و زناشویی بر اساس پاسخ به نیاز طبیعی و غریزی انسان نسبت به جنس مخالف و به دنبال آن تشکیل خانواده و تکثیر نسل انسان و پرورش آن در محیط مناسب و امن و پاک خانواده است.
اما تفاوت های جسمی و روحی بین زن و مرد، موجب وضع احکام متفاوتی در این موضوع شده است. حکم جواز تعدد زوجات و ازدواج موقت از این موارد است. در حقیقت این قوانین پاسخی است برای این اختلاف وضعیت.
برخی از نکاتی که موجب امضای ازدواج موقت می شود عبارت است از:
ـ عدم آمادگی زن برای زناشویی در ایام قاعدگی و آمادگی مرد به طور دائم.
ـ کم بودن میل جنسی زن در ایام بارداری و شیردهی و عدم امکان آبستنی مجدد در این ایام.
ـ جدا شدن زن و شوهر در طول زندگی به علل مختلف از جمله مسافرت برای کار یا تحصیل یا جنگ و مبارزه و یا امری دیگر، خصوصاً سفر به محیط های آلوده جنسی که در دنیای امروز فراوان است.
ـ عدم امکان پرداخت هزینه سنگین و دائمی زندگی مشترک برای بعضی مردان و پسران و نداشتن شرایط دیگر زندگی دائمی.
ـ قوّت غریزه جنسی در بعضی مردان و عدم ارضاء با یک زن.[1]
ـ بیمار شدن مکرر یا طولانی زن و عدم امکان زناشویی.
ـ دخترانی که امکان ازدواج دائم یا خواستگار دائمی ندارند یا بیوه زنانی که همسر دائم به سراغ آنها نمی رود یا مردانی که از همسر دائمی جدا شده اند یا همسر آنها فوت کرده و قصد یا امکان ازدواج دائم ندارند.
ـ نیاز به محرمیت در برخی شرایط مثلاً آشنایی برای عقد دائم یا برقراری محرمیت در برخی خانواده ها و سفرها به علت کثرت رفت و آمد نامحرم با زنان.
ـ نازایی زن دائم و عدم قصد یا عدم امکان ازدواج دائمی دوم.
ـ موارد دیگر.
اینک با توجه به مصالح فوق و با عنایت به اینکه نیاز به ارضاء غریزه جنسی یکی از نیازهای اولیه و عمومی و قوی در همه انسان ها است. غریزه و نیروی عظیمی که بسیاری آن را قوی ترین غریزه در میان غرایز و لذّت حاصل از آن را بالاترین لذات مادی می دانند، اگر فردی شرایط و امکانات ازدواج دائم یا ارضای کامل و مشروع را ندارد چه باید بکند؟ در این حالت یکی از سه راه متصوّر را هر بشری و ما به عنوان یک مسلمان باید انتخاب کنیم: رهبانیت[2] یا ازدواج موقت یا بی بند و باری جنسی و دنباله روی از حیوانات در ارضای غریزه جنسی.
وقتی شرایط اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی جوامع امروزی بیش از هر زمانی بین بلوغ طبیعی و بلوغ اجتماعی فاصله می اندازد، جوانان ما در فاصله بلوغ جنسی و نیاز به تأمین غریزه جنسی تا زمان آمادگی اجتماعی و اقتصادی و فکری برای تشکیل زندگی دائم چه باید بکنند؟ کسانی که به حکم عقد موقت اشکال می کنند، سعی در ارائه پیشنهاد بهتر و حلّ این معضل اجتماعی و جهانی کنند. به جرأت می توان گفت هیچ یک از منتقدین ـ مگر موارد نادر ـ نه در سخن و نه در عمل طرفدار گزینش رهبانیت و متارکه دنیا در این زمینه نیستند و اصولاً برای بسیاری از جوانان میسور نیست و به هر حال فساد، خود را در چهره های مختلف و زشت نشان خواهد داد. پس راه منحصر می شود به دو تا: ازدواج موقت یا زنا. اینجاست که سخن بسیار پر ارزش امیرالمؤمنین(علیه السلام) جلوه می کند که فرمود: «اگر خلیفه دوم سبقت نمی جُست و متعه را تحریم نمی کرد، احدی جز افرادی که سرشت شان منحرف است، زنا نمی کرد».[3]
به راستی پاسخ این سؤال اساسی چیست که چرا همواره در طول تاریخ در کنار ازدواج دائم، روابط نامشروع و پنهانی نیز وجود داشته و دارد؟
این مسلم است که هیچ متدیّن و مسلمانی نمی تواند راه غیر مشروع و بی بند و باری جنسی و زنا را انتخاب کند. پس نه آنهایی که متدیّن هستند از میان منتقدین راهی معقول و مشروع پیش رو دارند و نه آنهایی که لاابالی هستند و یا متدین نیستند. به هر حال آزادی جنسی، زنا و رابطه نامشروع قابل ترجیح بر ازدواج موقت نیست.
از طریق عقد موقت، مشکل جوانان و دانشجویان در ایام تحصیل یا اوایل بلوغ حل می شود. مشکل مردانی که برای مدتی از خانواده و همسر دور هستند حل می شود، مشکل بسیاری از زنان بی سرپرست و آنهایی که شرایط مناسب برای ازدواج دائم ندارند حل می شود. مشکل زنان و مردان در آغاز ازدواج برای آشنایی بیشتر و اطمینان از توافق اخلاقی و فرهنگی حل خواهد شد. و بالاخره مشکل فحشا و این همه فساد جنسی در دنیای وحشی و بدون کنترل فعلی حل خواهد شد.
امروزه در دنیای معاصر متفکرینی مثل برتراند راسل معترف هستند که ازدواج دائم وافی به همه احتیاجات جامعه بشری نیست و مدل ازدواج رفاقتی و یا چیزی نظیر ازدواج موقت را ارائه می دهند.[4]
خانم ساچیکو موراتا ژاپنی در رساله ای به نام «ازدواج موقت» از ارزش و ویژگی های این حکم مترقی و عالی اسلام سخن می گوید. وی در ابتدای کتاب می نویسد: «موضوعات بسیاری است که شرقیان آن را دلیل عقب ماندگی خود دانسته و به دور انداخته اند و یا لااقل توجهی به آن ندارند; ولی متفکران غربی پس از تحقیقات و بررسی های زیاد در تاریخ گذشته و مشاهده واقعیت های اجتماعی کنونی بدین نتیجه رسیده اند که همان امور، کلید حل مشکلات امروزی است. موضوع متعه نیز از این قبیل است که از لحاظ وضع ازدواج و طلاق در دنیای امروزی و مقتضیات اجتماعی عصر ما بسیار قابل توجه است».
وی در صفحه 85 کتاب در پاسخ کسانی که ـ متأسفانه مانند بعضی از مسلمانان روشن فکر ـ این نوع ازدواج را خلاف شأن و حقوق زن می دانند، می نویسد: «گستاخی گردش روزگار شهادت می دهد به اینکه در مغرب زمین به اصطلاح امروزی آخرین مد ازدواج، ازدواج قراردادی است. به این معنا که زن و مرد با هم توافق می کنند و برای مدت معینی ازدواج می کنند، در حالی که در سرزمین شیعه مذهب، متعه را با دست آویز تساوی زن و مرد، کم کم از بین می برند و نکته قابل توجه در این قضیه، آن است که در نتیجه تساوی زن و مرد و آزادی کامل زن در مغرب زمین، ازدواج قراردادی به وجود آمده است».
در صفحه 92 کتاب ایشان به این حقیقت تصریح می کند که در همه جوامع این گونه رابطه هست، چه به شکل قانونی و ازدواج موقت و چه به شکل غیر قانونی و زنا، او می گوید: «در حقوق مدنی غیر از مذهب شیعه، ازدواج موقت به معنای اخص وجود ندارد; ولی در واقع، مردم به طور آشکار و یا به طور پنهانی ازدواج موقت می کنند و چون این از نظر قانون جایز نیست، پس مانند زناست و اگر بچه پیدا شد، بعضی زنان سقط جنین می کنند و یا اگر بچه متولد شد، بچه نامشروع خواهد بود».
سرانجام ایشان در صفحه 94 این قانون را به غرب پیشنهاد می دهد: «به نظر نگارنده، آنچه اکنون مغرب زمین، سخت به آن احتیاج دارد و به درد آن می خورد، نظام متعه است و اگر آنها بتوانند نظام متعه را به نحوی در حقوق مدنی پیاده کنند، بسیار مفید خواهد بود…».[5]
الوین تافلر، ایدئولوگ معروف غرب در این باره می نویسد: «ازدواج متوالی، یعنی ازدواج های موقت و پی در پی، لباسی است برازنده عصر ناپایداری که در آن تمام روابط انسان و تمام پیوندهایش با محیط از نظر زمانی کوتاه و مختصر شده است. این رشد مربوط به یک نظم اجتماعی طبیعی و اجتناب ناپذیر است که در آن اتومبیل ها را اجاره می دهند، عروسک ها را مبادله می کنند و لباس ها را پس از یک بار پوشیدن به دور می افکنند و الگوی اصلی ازدواج های فردا نیز همین است».
… به قول پروفسور جِسی برنارد (Jessie Bernard) جامعه شناس خانواده که شهرت جهانی دارد: «امروز ازدواج های چند باره در جامعه ما نسبت به جوامعی که در آنها چند همسری مجاز شمرده می شود به مراتب بیشتر و رایج تر است. تنها تفاوتی که در این میان وجود دارد این است که ما ازدواج متعدد را به شکل پی در پی و متوالی رسمی کرده ایم و آن جوامع آن را به طور همزمان و یکباره پذیرفته اند».
ازدواج مجدد در آمریکا به قدری رواج پیدا کرده که تقریباً از هر چهار مردی که ازدواج می کنند یکی قبلاً ازدواج کرده است.
شکی نیست که ازدواج موقت از مشخصات معیارهای آینده و شاید خصیصه غالب و عمومی زندگی خانوادگی در آینده خواهد بود.[6]
شبهات بحث ازدواج موقت
بعد از روشن شدن نیاز جامعه به نکاح منقطع و فواید آن و بعد از دانستن تفاوت بین ازدواج موقت و ازدواج دائم و زنا، می گوییم برخی افراد به دلیل پاره ای از اشکالات و پیامدهای احتمالی با این راه اصولی مخالفت کرده اند. برخی از اشکال هایی که گفته شده همراه با پاسخ مختصر آن را در پی می آوریم:
.1. پایه ازدواج و پیوند زناشویی و مودت باید بر دوام باشد و تصور جدایی به استحکام این بنیان ضربه می زند. بنابراین ازدواج موقت نمی تواند پیمان استواری میان زوجین باشد.
نقد و بررسی: سخن شما صحیح است ولی اولا، بحث ما در جایی است که علی الفرض مشکل جامعه تنها با نکاح دائم حل نمی شود و برای فرار از ورطه کمونیسم جنسی به دنبال راه دیگری هستیم که سالم ترین و نزدیک ترین راه به راه اصلی می باشد. ثانیاً، عقد موقت جایگزین عقد دائم نیست و در کنار آن و برای تکمیل آن در شرایط خاصی گریزناپذیر است.[7] هر چیز یا حکمی ممکن است دارای فواید و ضررهایی باشد; اما مهم این است که در مجموع آیا امری است مثبت یا منفی.[8]
.2. ازدواج موقت از طرف افکار عمومی مردم شیعه مورد قبول نیست. و نوعی تحقیر و عمل زشت شمرده می شود.[9]
نقد و بررسی: منفور شدن صیغه در میان زنان شیعه مولود عواملی است. اول سوء استفاده مردان هوسران و بی اعتنایی آنان بعد از ازدواج به زن های دیگر یا زن دائم، و دوم سابقه تاریخی قضیه و تبلیغات مخالفین نسبت به این مطلب. نکته سوم اینکه به هر حال عقد موقت راه دوم و گزینه دوم بعد از نکاح دائم است، و به اندازه آن مورد استقبال زنان نیست.
ضمن اینکه توجه به توابع و آثار سوء بستن این راه و نگاهی به وضعیت اسفبار فعلی جوامع ـ صرف نظر از توابع و پیامدهای اخروی و عذاب الهی ـ پذیرش این راه را گوارا خواهد کرد. متأسفانه گاهی افکار عمومی یک عمل صحیح و حلال الهی را نمی پسندد; اما عملی نامشروع و زشت را به راحتی تحمّل می کند. نکته دیگر اینکه در این داستان فقط مردان ذی نفع نیستند; بلکه زنان هم در همان حد بهره مند هستند. عقد ازدواج، قراردادی است دو طرفه که ایجاب و قبول دارد و بر اساس تراضی دو طرف است و کسانی که نیاز به ازدواج ندارند یا ازدواج دائم کرده اند و تأمین شده اند نباید نسبت به دیگران بی توجهی کنند.
.3. ازدواج موقت بر خلاف حیثیت زن و نوعی کرایه و اجیر کردن انسان است.
نقد و بررسی: اولاً، ازدواج موقت و دائم در ماهیت یکسان هستند و مهریه در هر دو وجود دارد و اگر یکی توهین باشد دیگری هم خواهد بود. ثانیاً، مهریه به هیچ وجه قیمت خون زن و ارزش بدن او نیست و ـ چنانچه در بحث مهر و صداق گفته شد ـ نشانه صداقت مرد به پیوند ازدواج است و گفتیم که مرد طالب وصال و جمال و کمال زن است. و ثالثاً، با عدم پرداخت مهریه و رابطه نامشروع بدون رد و بدل شدن مال، آیا حیثیت زن باز خواهد گشت و عدم پرداخت مهر از پرداختن آن برای زنان بهتر است؟ و رابعاً، از کی تا کنون اجیر کردن سایر افراد ممنوع شده است؟ همه کارگرها و کارمندها و پزشکانی که ویزیت دریافت می کنند و سایرین هر یک به نوعی اجیر و مورد کرایه هستند.[10]
.4. عقد موقت، چون دوام ندارد، بستر مناسبی است برای پیدا شدن کودکان بی سرپرست و بی خانمان.[11]
نقد و بررسی: قبلاً گذشت که اولاً: هدف اصلی از ازدواج موقت تکثیر نسل نیست و طرفین بدون اجازه دیگری می توانند جلوگیری کنند ـ که امروزه راه های متعدد و مطمئنی دارد ـ بنابراین تا حدود زیادی بچه دار شدن به تصمیم پدر و مادر بستگی دارد و اگر این مسئولیت را پذیرفتند مثل عقد دائم می توانند بچه دار شوند. ثانیاً: در رتبه دوم و در صورتی که نطفه منعقد شد ـ که از بین بردن آن و سقط جنین در اسلام حرام است ـ مسئولیت سرپرستی و تأمین نیازهای او بر عهده پدر است و قبلاً پیش بینی شده است و مرد ملزم است قانوناً و شرعاً به وظیفه خود عمل کند. در ازدواج دائم نیز پس از طلاق، قانون حافظ حقوق فرزندان است.
.5. تجویز ازدواج موقت به اضافه اجازه داشتنِ چهار زن دائم، مساوی است با امضاء تشکیل حرمسرا برای مردان.[12]
نقد و بررسی: اولاً; هدف از تشریع حکم ازدواج موقت تأمین وسیله هوسرانی برای افراد نیست; چرا که این اصل از مسلمات است که اسلام و ادیان الهی با هوی پرستی مخالف است و آن را در ردیف بت پرستی قرار می دهد و دین برای کنترل هواها و امیال آمده است.[13] و چنان که در روایات آمده، افرادی که به دنبال هوس رانی و کامجویی از موارد بیشتر و بیشتر باشند مورد لعن و غضب الهی هستند.[14] پس به هیچ وجه این وصله به اسلام نمی چسبد; بلکه هدف اسلام تأمین نیاز جنسی انسان ها از بهترین راه است برای افراد و در شرایط خاصی که اشاره شد.
ثانیاً; دنیای مدرن امروز با بستن راه شرعی و آزاد گذاشتن رابطه جنسی در حقیقت همه جا را آلوده کرده است و راه را برای شهوت رانی حیوانی برای همه مردان و زنان بدون هزینه و زحمت زیاد با وسایل جدید و صحنه های نو فراهم آورده است.
ثالثاً; مرد با زن در نوع غریزه جنسی متفاوت است، این از جمله اختلافات زن و مرد است، و سرّ اینکه مرد می تواند در شرایطی چند زن داشته باشد و زن نمی تواند، بحثی است که در مسأله تعدد زوجات و ازدواج موقت مطرح می شود.
رابعاً; بسیاری از زنان در جامعه هستند که امکان و موقعیت ازدواج دائم را ندارند، ازدواج کوتاه مدت راه چاره ای است برای این عده.
خامساً; اسلام هم زمینه ارضاء معقول و سالم غرایز را فراهم می کند و هم انسان را از زیاده روی در خواب و خوراک و شهوت جنسی باز می دارد.
این گونه هشدارها به اضافه لزوم مراعات شرط عدالت، توصیه های اخلاقی و سلامت روحی، نگاه داشتن عدّه، وظیفه مهریه و نفقه و محدودیت های جسمی و مالی، همگی اهرم هایی هستند در قبال افسار گسیختگی شهوت جنسی.
پی نوشت:
[1]. محمد تقی مصباح یزدی، همان، ج 5، ص 54 ـ 57.
[2].در صورتی که اصولاً ازدواج دائم هم نکرده است و شرایطش را ندارد.
[3]. ر.ک: وسائل الشیعة، ج 14، ابواب المتعة، باب 8; خلیفه دوم طبق نقل شیعه و سنی در زمان خلافت خود گفت: «دو چیز در زمان پیغمبر روا بود من امروز آنها را ممنوع اعلام می کنم و مرتکب آنها را مجازات می نمایم. متعه زنها و متعه حج» و رشد آنچه شد. و نیز نگاه کنید به محمد حسین طباطبایی، همان، ج 4، ص 309.
[4]. ر.ک: مرتضی مطهری، همان، ص 30.
[5]. به نقل از: احمد بهشتی، خانواده در قرآن، صص 66-65
[6]. الوین تافلر، شوک آینده، ص 253 ـ 258.
[7]. مرتضی مطهری، همان، صص 32 و 33.
[8]. محمد حسین فضل الله، همان، صص 132 و 133.
[9]. مرتضی مطهری، همان، ص 33.
[10]. همان، صص 37-33.
[11]. همان، ص 37.
[12]. همان، صص 47-42.
[13]. از جمله ر.ک: کهف، 28; طه، 16; فرقان، 43; قصص، 50; جاثیه، 23.
[14]. وسائل الشیعة، ج 15، کتاب الطلاق، ابواب مقدماته و شرائطه، باب 1، ح 3 و 5.
جواب اجمالی:
1. ازدواج موقت راه کار خروج از موارد اضطراری نیازهای طبیعی است و نبایستی به گونه ای عرف و رایج شود که جایگزین ازدواج دائم گردد.
2. وجود قانون ازدواج موقت و تعدد زوجات در جهت حمایت از ازدواج دائم و نهادینه کردن و فراگیر کردن آن است.
توجه به مصالح ازدواج موقت و مفاسدی که عدم پیش بینی ازدواج موقت دامن گیر فرد و جامعه و خانواده ها می کند در پاسخ یابی تاثیر به سزایی دارد. به این نکته توجه ویژه شود که ازدواج موقت راه کار خروج اضطراری از نیازهای جنسی است و در حقیقت جایگزینی مشروع ، قانونمند و ضابطه مند برای روابط بی قاعده و بی ضابطه جنسی است نه جایگزین ازدواج دائم و نه شبیه روابط عاشقانه یا شهوت رانی های مکرر و بی قاعده.
پاسخ تفصیلی:
حکمت ازدواج موقت
بنیان ازدواج و زناشویی بر اساس پاسخ به نیاز طبیعی و غریزی انسان نسبت به جنس مخالف و به دنبال آن تشکیل خانواده و تکثیر نسل انسان و پرورش آن در محیط مناسب و امن و پاک خانواده است.
اما تفاوت های جسمی و روحی بین زن و مرد، موجب وضع احکام متفاوتی در این موضوع شده است. حکم جواز تعدد زوجات و ازدواج موقت از این موارد است. در حقیقت این قوانین پاسخی است برای این اختلاف وضعیت.
برخی از نکاتی که موجب امضای ازدواج موقت می شود عبارت است از:
ـ عدم آمادگی زن برای زناشویی در ایام قاعدگی و آمادگی مرد به طور دائم.
ـ کم بودن میل جنسی زن در ایام بارداری و شیردهی و عدم امکان آبستنی مجدد در این ایام.
ـ جدا شدن زن و شوهر در طول زندگی به علل مختلف از جمله مسافرت برای کار یا تحصیل یا جنگ و مبارزه و یا امری دیگر، خصوصاً سفر به محیط های آلوده جنسی که در دنیای امروز فراوان است.
ـ عدم امکان پرداخت هزینه سنگین و دائمی زندگی مشترک برای بعضی مردان و پسران و نداشتن شرایط دیگر زندگی دائمی.
ـ قوّت غریزه جنسی در بعضی مردان و عدم ارضاء با یک زن.[1]
ـ بیمار شدن مکرر یا طولانی زن و عدم امکان زناشویی.
ـ دخترانی که امکان ازدواج دائم یا خواستگار دائمی ندارند یا بیوه زنانی که همسر دائم به سراغ آنها نمی رود یا مردانی که از همسر دائمی جدا شده اند یا همسر آنها فوت کرده و قصد یا امکان ازدواج دائم ندارند.
ـ نیاز به محرمیت در برخی شرایط مثلاً آشنایی برای عقد دائم یا برقراری محرمیت در برخی خانواده ها و سفرها به علت کثرت رفت و آمد نامحرم با زنان.
ـ نازایی زن دائم و عدم قصد یا عدم امکان ازدواج دائمی دوم.
ـ موارد دیگر.
اینک با توجه به مصالح فوق و با عنایت به اینکه نیاز به ارضاء غریزه جنسی یکی از نیازهای اولیه و عمومی و قوی در همه انسان ها است. غریزه و نیروی عظیمی که بسیاری آن را قوی ترین غریزه در میان غرایز و لذّت حاصل از آن را بالاترین لذات مادی می دانند، اگر فردی شرایط و امکانات ازدواج دائم یا ارضای کامل و مشروع را ندارد چه باید بکند؟ در این حالت یکی از سه راه متصوّر را هر بشری و ما به عنوان یک مسلمان باید انتخاب کنیم: رهبانیت[2] یا ازدواج موقت یا بی بند و باری جنسی و دنباله روی از حیوانات در ارضای غریزه جنسی.
وقتی شرایط اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی جوامع امروزی بیش از هر زمانی بین بلوغ طبیعی و بلوغ اجتماعی فاصله می اندازد، جوانان ما در فاصله بلوغ جنسی و نیاز به تأمین غریزه جنسی تا زمان آمادگی اجتماعی و اقتصادی و فکری برای تشکیل زندگی دائم چه باید بکنند؟ کسانی که به حکم عقد موقت اشکال می کنند، سعی در ارائه پیشنهاد بهتر و حلّ این معضل اجتماعی و جهانی کنند. به جرأت می توان گفت هیچ یک از منتقدین ـ مگر موارد نادر ـ نه در سخن و نه در عمل طرفدار گزینش رهبانیت و متارکه دنیا در این زمینه نیستند و اصولاً برای بسیاری از جوانان میسور نیست و به هر حال فساد، خود را در چهره های مختلف و زشت نشان خواهد داد. پس راه منحصر می شود به دو تا: ازدواج موقت یا زنا. اینجاست که سخن بسیار پر ارزش امیرالمؤمنین(علیه السلام) جلوه می کند که فرمود: «اگر خلیفه دوم سبقت نمی جُست و متعه را تحریم نمی کرد، احدی جز افرادی که سرشت شان منحرف است، زنا نمی کرد».[3]
به راستی پاسخ این سؤال اساسی چیست که چرا همواره در طول تاریخ در کنار ازدواج دائم، روابط نامشروع و پنهانی نیز وجود داشته و دارد؟
این مسلم است که هیچ متدیّن و مسلمانی نمی تواند راه غیر مشروع و بی بند و باری جنسی و زنا را انتخاب کند. پس نه آنهایی که متدیّن هستند از میان منتقدین راهی معقول و مشروع پیش رو دارند و نه آنهایی که لاابالی هستند و یا متدین نیستند. به هر حال آزادی جنسی، زنا و رابطه نامشروع قابل ترجیح بر ازدواج موقت نیست.
از طریق عقد موقت، مشکل جوانان و دانشجویان در ایام تحصیل یا اوایل بلوغ حل می شود. مشکل مردانی که برای مدتی از خانواده و همسر دور هستند حل می شود، مشکل بسیاری از زنان بی سرپرست و آنهایی که شرایط مناسب برای ازدواج دائم ندارند حل می شود. مشکل زنان و مردان در آغاز ازدواج برای آشنایی بیشتر و اطمینان از توافق اخلاقی و فرهنگی حل خواهد شد. و بالاخره مشکل فحشا و این همه فساد جنسی در دنیای وحشی و بدون کنترل فعلی حل خواهد شد.
امروزه در دنیای معاصر متفکرینی مثل برتراند راسل معترف هستند که ازدواج دائم وافی به همه احتیاجات جامعه بشری نیست و مدل ازدواج رفاقتی و یا چیزی نظیر ازدواج موقت را ارائه می دهند.[4]
خانم ساچیکو موراتا ژاپنی در رساله ای به نام «ازدواج موقت» از ارزش و ویژگی های این حکم مترقی و عالی اسلام سخن می گوید. وی در ابتدای کتاب می نویسد: «موضوعات بسیاری است که شرقیان آن را دلیل عقب ماندگی خود دانسته و به دور انداخته اند و یا لااقل توجهی به آن ندارند; ولی متفکران غربی پس از تحقیقات و بررسی های زیاد در تاریخ گذشته و مشاهده واقعیت های اجتماعی کنونی بدین نتیجه رسیده اند که همان امور، کلید حل مشکلات امروزی است. موضوع متعه نیز از این قبیل است که از لحاظ وضع ازدواج و طلاق در دنیای امروزی و مقتضیات اجتماعی عصر ما بسیار قابل توجه است».
وی در صفحه 85 کتاب در پاسخ کسانی که ـ متأسفانه مانند بعضی از مسلمانان روشن فکر ـ این نوع ازدواج را خلاف شأن و حقوق زن می دانند، می نویسد: «گستاخی گردش روزگار شهادت می دهد به اینکه در مغرب زمین به اصطلاح امروزی آخرین مد ازدواج، ازدواج قراردادی است. به این معنا که زن و مرد با هم توافق می کنند و برای مدت معینی ازدواج می کنند، در حالی که در سرزمین شیعه مذهب، متعه را با دست آویز تساوی زن و مرد، کم کم از بین می برند و نکته قابل توجه در این قضیه، آن است که در نتیجه تساوی زن و مرد و آزادی کامل زن در مغرب زمین، ازدواج قراردادی به وجود آمده است».
در صفحه 92 کتاب ایشان به این حقیقت تصریح می کند که در همه جوامع این گونه رابطه هست، چه به شکل قانونی و ازدواج موقت و چه به شکل غیر قانونی و زنا، او می گوید: «در حقوق مدنی غیر از مذهب شیعه، ازدواج موقت به معنای اخص وجود ندارد; ولی در واقع، مردم به طور آشکار و یا به طور پنهانی ازدواج موقت می کنند و چون این از نظر قانون جایز نیست، پس مانند زناست و اگر بچه پیدا شد، بعضی زنان سقط جنین می کنند و یا اگر بچه متولد شد، بچه نامشروع خواهد بود».
سرانجام ایشان در صفحه 94 این قانون را به غرب پیشنهاد می دهد: «به نظر نگارنده، آنچه اکنون مغرب زمین، سخت به آن احتیاج دارد و به درد آن می خورد، نظام متعه است و اگر آنها بتوانند نظام متعه را به نحوی در حقوق مدنی پیاده کنند، بسیار مفید خواهد بود…».[5]
الوین تافلر، ایدئولوگ معروف غرب در این باره می نویسد: «ازدواج متوالی، یعنی ازدواج های موقت و پی در پی، لباسی است برازنده عصر ناپایداری که در آن تمام روابط انسان و تمام پیوندهایش با محیط از نظر زمانی کوتاه و مختصر شده است. این رشد مربوط به یک نظم اجتماعی طبیعی و اجتناب ناپذیر است که در آن اتومبیل ها را اجاره می دهند، عروسک ها را مبادله می کنند و لباس ها را پس از یک بار پوشیدن به دور می افکنند و الگوی اصلی ازدواج های فردا نیز همین است».
… به قول پروفسور جِسی برنارد (Jessie Bernard) جامعه شناس خانواده که شهرت جهانی دارد: «امروز ازدواج های چند باره در جامعه ما نسبت به جوامعی که در آنها چند همسری مجاز شمرده می شود به مراتب بیشتر و رایج تر است. تنها تفاوتی که در این میان وجود دارد این است که ما ازدواج متعدد را به شکل پی در پی و متوالی رسمی کرده ایم و آن جوامع آن را به طور همزمان و یکباره پذیرفته اند».
ازدواج مجدد در آمریکا به قدری رواج پیدا کرده که تقریباً از هر چهار مردی که ازدواج می کنند یکی قبلاً ازدواج کرده است.
شکی نیست که ازدواج موقت از مشخصات معیارهای آینده و شاید خصیصه غالب و عمومی زندگی خانوادگی در آینده خواهد بود.[6]
شبهات بحث ازدواج موقت
بعد از روشن شدن نیاز جامعه به نکاح منقطع و فواید آن و بعد از دانستن تفاوت بین ازدواج موقت و ازدواج دائم و زنا، می گوییم برخی افراد به دلیل پاره ای از اشکالات و پیامدهای احتمالی با این راه اصولی مخالفت کرده اند. برخی از اشکال هایی که گفته شده همراه با پاسخ مختصر آن را در پی می آوریم:
.1. پایه ازدواج و پیوند زناشویی و مودت باید بر دوام باشد و تصور جدایی به استحکام این بنیان ضربه می زند. بنابراین ازدواج موقت نمی تواند پیمان استواری میان زوجین باشد.
نقد و بررسی: سخن شما صحیح است ولی اولا، بحث ما در جایی است که علی الفرض مشکل جامعه تنها با نکاح دائم حل نمی شود و برای فرار از ورطه کمونیسم جنسی به دنبال راه دیگری هستیم که سالم ترین و نزدیک ترین راه به راه اصلی می باشد. ثانیاً، عقد موقت جایگزین عقد دائم نیست و در کنار آن و برای تکمیل آن در شرایط خاصی گریزناپذیر است.[7] هر چیز یا حکمی ممکن است دارای فواید و ضررهایی باشد; اما مهم این است که در مجموع آیا امری است مثبت یا منفی.[8]
.2. ازدواج موقت از طرف افکار عمومی مردم شیعه مورد قبول نیست. و نوعی تحقیر و عمل زشت شمرده می شود.[9]
نقد و بررسی: منفور شدن صیغه در میان زنان شیعه مولود عواملی است. اول سوء استفاده مردان هوسران و بی اعتنایی آنان بعد از ازدواج به زن های دیگر یا زن دائم، و دوم سابقه تاریخی قضیه و تبلیغات مخالفین نسبت به این مطلب. نکته سوم اینکه به هر حال عقد موقت راه دوم و گزینه دوم بعد از نکاح دائم است، و به اندازه آن مورد استقبال زنان نیست.
ضمن اینکه توجه به توابع و آثار سوء بستن این راه و نگاهی به وضعیت اسفبار فعلی جوامع ـ صرف نظر از توابع و پیامدهای اخروی و عذاب الهی ـ پذیرش این راه را گوارا خواهد کرد. متأسفانه گاهی افکار عمومی یک عمل صحیح و حلال الهی را نمی پسندد; اما عملی نامشروع و زشت را به راحتی تحمّل می کند. نکته دیگر اینکه در این داستان فقط مردان ذی نفع نیستند; بلکه زنان هم در همان حد بهره مند هستند. عقد ازدواج، قراردادی است دو طرفه که ایجاب و قبول دارد و بر اساس تراضی دو طرف است و کسانی که نیاز به ازدواج ندارند یا ازدواج دائم کرده اند و تأمین شده اند نباید نسبت به دیگران بی توجهی کنند.
.3. ازدواج موقت بر خلاف حیثیت زن و نوعی کرایه و اجیر کردن انسان است.
نقد و بررسی: اولاً، ازدواج موقت و دائم در ماهیت یکسان هستند و مهریه در هر دو وجود دارد و اگر یکی توهین باشد دیگری هم خواهد بود. ثانیاً، مهریه به هیچ وجه قیمت خون زن و ارزش بدن او نیست و ـ چنانچه در بحث مهر و صداق گفته شد ـ نشانه صداقت مرد به پیوند ازدواج است و گفتیم که مرد طالب وصال و جمال و کمال زن است. و ثالثاً، با عدم پرداخت مهریه و رابطه نامشروع بدون رد و بدل شدن مال، آیا حیثیت زن باز خواهد گشت و عدم پرداخت مهر از پرداختن آن برای زنان بهتر است؟ و رابعاً، از کی تا کنون اجیر کردن سایر افراد ممنوع شده است؟ همه کارگرها و کارمندها و پزشکانی که ویزیت دریافت می کنند و سایرین هر یک به نوعی اجیر و مورد کرایه هستند.[10]
.4. عقد موقت، چون دوام ندارد، بستر مناسبی است برای پیدا شدن کودکان بی سرپرست و بی خانمان.[11]
نقد و بررسی: قبلاً گذشت که اولاً: هدف اصلی از ازدواج موقت تکثیر نسل نیست و طرفین بدون اجازه دیگری می توانند جلوگیری کنند ـ که امروزه راه های متعدد و مطمئنی دارد ـ بنابراین تا حدود زیادی بچه دار شدن به تصمیم پدر و مادر بستگی دارد و اگر این مسئولیت را پذیرفتند مثل عقد دائم می توانند بچه دار شوند. ثانیاً: در رتبه دوم و در صورتی که نطفه منعقد شد ـ که از بین بردن آن و سقط جنین در اسلام حرام است ـ مسئولیت سرپرستی و تأمین نیازهای او بر عهده پدر است و قبلاً پیش بینی شده است و مرد ملزم است قانوناً و شرعاً به وظیفه خود عمل کند. در ازدواج دائم نیز پس از طلاق، قانون حافظ حقوق فرزندان است.
.5. تجویز ازدواج موقت به اضافه اجازه داشتنِ چهار زن دائم، مساوی است با امضاء تشکیل حرمسرا برای مردان.[12]
نقد و بررسی: اولاً; هدف از تشریع حکم ازدواج موقت تأمین وسیله هوسرانی برای افراد نیست; چرا که این اصل از مسلمات است که اسلام و ادیان الهی با هوی پرستی مخالف است و آن را در ردیف بت پرستی قرار می دهد و دین برای کنترل هواها و امیال آمده است.[13] و چنان که در روایات آمده، افرادی که به دنبال هوس رانی و کامجویی از موارد بیشتر و بیشتر باشند مورد لعن و غضب الهی هستند.[14] پس به هیچ وجه این وصله به اسلام نمی چسبد; بلکه هدف اسلام تأمین نیاز جنسی انسان ها از بهترین راه است برای افراد و در شرایط خاصی که اشاره شد.
ثانیاً; دنیای مدرن امروز با بستن راه شرعی و آزاد گذاشتن رابطه جنسی در حقیقت همه جا را آلوده کرده است و راه را برای شهوت رانی حیوانی برای همه مردان و زنان بدون هزینه و زحمت زیاد با وسایل جدید و صحنه های نو فراهم آورده است.
ثالثاً; مرد با زن در نوع غریزه جنسی متفاوت است، این از جمله اختلافات زن و مرد است، و سرّ اینکه مرد می تواند در شرایطی چند زن داشته باشد و زن نمی تواند، بحثی است که در مسأله تعدد زوجات و ازدواج موقت مطرح می شود.
رابعاً; بسیاری از زنان در جامعه هستند که امکان و موقعیت ازدواج دائم را ندارند، ازدواج کوتاه مدت راه چاره ای است برای این عده.
خامساً; اسلام هم زمینه ارضاء معقول و سالم غرایز را فراهم می کند و هم انسان را از زیاده روی در خواب و خوراک و شهوت جنسی باز می دارد.
این گونه هشدارها به اضافه لزوم مراعات شرط عدالت، توصیه های اخلاقی و سلامت روحی، نگاه داشتن عدّه، وظیفه مهریه و نفقه و محدودیت های جسمی و مالی، همگی اهرم هایی هستند در قبال افسار گسیختگی شهوت جنسی.
پی نوشت:
[1]. محمد تقی مصباح یزدی، همان، ج 5، ص 54 ـ 57.
[2].در صورتی که اصولاً ازدواج دائم هم نکرده است و شرایطش را ندارد.
[3]. ر.ک: وسائل الشیعة، ج 14، ابواب المتعة، باب 8; خلیفه دوم طبق نقل شیعه و سنی در زمان خلافت خود گفت: «دو چیز در زمان پیغمبر روا بود من امروز آنها را ممنوع اعلام می کنم و مرتکب آنها را مجازات می نمایم. متعه زنها و متعه حج» و رشد آنچه شد. و نیز نگاه کنید به محمد حسین طباطبایی، همان، ج 4، ص 309.
[4]. ر.ک: مرتضی مطهری، همان، ص 30.
[5]. به نقل از: احمد بهشتی، خانواده در قرآن، صص 66-65
[6]. الوین تافلر، شوک آینده، ص 253 ـ 258.
[7]. مرتضی مطهری، همان، صص 32 و 33.
[8]. محمد حسین فضل الله، همان، صص 132 و 133.
[9]. مرتضی مطهری، همان، ص 33.
[10]. همان، صص 37-33.
[11]. همان، ص 37.
[12]. همان، صص 47-42.
[13]. از جمله ر.ک: کهف، 28; طه، 16; فرقان، 43; قصص، 50; جاثیه، 23.
[14]. وسائل الشیعة، ج 15، کتاب الطلاق، ابواب مقدماته و شرائطه، باب 1، ح 3 و 5.