تفسیر قرآن با قرآن

امام الکلّ فی الکلّ امیرالمؤمنین علی علیه السّلام در وصف قرآن فرمود: کِتَابُ اللهِ یَنطِقُ بَعضُهُ بِبَعضٍ وَ یَشهَدُ بَعضُهُ عَلَی بَعضٍ. (نهج البلاغه/خطبه ی 131)1؛ بلکه خود قرآن کریم در وصف خود می فرماید: وَ نَزَّلنَا عَلَیکَ الکِتَابَ تِبیَاناً لِکُلِّ شَیءٍ (سوره ی نحل،آیه ی 90) ، اللهُ نَزَّلَ أحسَنَ الحَدِیثَ کِتَاباً مُتَشَابِهاً مَثَانِی (سوره ی زمر،آیه ی 26) ، وَ لَقَد آتَینَاکَ سَبعاً مِنَ المَثَانِیَ وَ القُرآنَ العَظِیم (سوره ی حجر،آیه ی 88) .

1- (نهج البلاغه امام امیرالمؤمنین علیه السّلام/ ترجمه ی حجّه الإسلام و المسلمین محمّد دشتی رحمه الله/ خ 133/ ص 178/ ناشر: دلشاد/ طبع: دوم/ سال 1386)

********************************************************

بیان مثانی و تفسیر قرآن به قرآن

معنی مثانی همان است که امیر علیه السّلام فرمود: کِتَابُ اللهِ یَنطِقُ بَعضُهُ بِبَعضٍ وَ یَشهَدُ بَعضُهُ عَلَی بَعضٍ؛ چه مثانی جمع مثنیّه اسم مفعول از ثِنی به معنی عَطف وِلوی یعنی پیچیدن و برگشتن است. (ثِنی: به کسره ی «ث» و سکون «ن»)

مثلاً رودخانه که در بعضی جاهای مسیرش پیچ می خورد و دور می زند و بر می گردد، آن جاها مثانی اوست که به جهت این انعطاف، قسمت قبل از پیچ رودخانه و قسمت بعد از پیچ آن ناظر یکدیگرند. آیات قرآنی هم با هم این چنین اند که ناظر یکدیگرند یعنی بیان و زبان یکدیگرند.

(حضرت علاّمه حسن حسن زاده ی آملی حفظه الله/ هزار و یک کلمه/ ج 1/ قسمتی از کلمه ی158 / ص295/

ناشر: مؤسّسه ی بوستان کتاب قم/ طبع چهارم/ سال 1386)

*******************************************************



نکته :{شماره ی نوشته شده برای آیات فوق، یک شماره بیش تر از شماره های درج شده در مصحف شریف قرآن می باشد. علّت آن این است که به نظر شریف جناب ابوالفضائل حضرت علاّمه حسن زاده ی آملی حفظه الله و بعضی از علمای ماقبل و معاصر از جمله حضرت امام خمینی رحمه الله و قدّس سرّه الشّریف، بسم الله الرّحمن الرّحیم هر سوره جزء آیات آن سوره می باشد و بسم الله الرّحمن الرّحیم هر سوره مربوط به همان سوره بوده و با بسم الله الرّحمن الرّحیم دیگر سوره ها متفاوت می باشد. لذا در مصحف های شریف یعنی قرآن های موجود تنها بسم الله الرّحمن الرّحیم سوره ی مبارکه ی حمد جزو آیات سوره شمرده شده است. بنابراین شماره ی آیات فوق بر اساس احتساب بسم الله الرّحمن الرّحیم سوره ها جزو آیات سوره می باشد.}

توضیح بیش تر در عنوان {بسم الله الرّحمن الرّحیم هر سوره جزء آیات آن سوره} در همین مجموعه ی نکته های اخلاقی درج شده است.



قرآن؛ دستورالعمل بزرگ ترین صنعت الهی

در کنار هر صنعتی کتاب است که دستورالعمل درست نگاهداری و حفظ آن از تباهی به نام دین و آیین آن است. انسان که بزرگ ترین صنعت الهی و قافله سالار موجودات غیر متناهی است، حاشا که بدون دستورالعمل آن چنانی بوده باشد.



آری آن قرآن فرقان ختمی مرتبت محمّدی است که خدای سبحان آن را قرین صنعت شگفت خود انسان قرار داده است که إِنَّ هَذَا القُرآنَ یَهدِی لِلَّتِی هِیَ أقوَم.

از نبی خاتم مأثور است که القُرآنُ مَأدبَهُ الله، یعنی قرآن سفره ی پر نعمت الهی است که هر انسانی به فراخور استعداد خود از آن طعمه می گیرد و لقمه بر می دارد؛و نیز مأدبه ادبستان است و ادب نگاهداشت حدّ هر چیزی است و قرآن نگاهدار حدّ انسان است.

(حضرت علاّمه حسن حسن زاده ی آملی حفظه الله/ هزار و یک کلمه/ ج 1/ قسمتی از کلمه ی 180 / ص415 و 416/ ناشر: مؤسّسه ی بوستان کتاب قم/ طبع چهارم/ سال 1386)



باطن دنیا جهنّم است



ای عزیز! باطن دنیا جهنّم است؛ «وَ إِن مِنکُم إِلاَّ وَارِدُهَا کَانَ عَلشی رَبِّکَ حَتماً مَقضِیّاً. ثُمَّ نُنَجِّی الَّذِینَ اتَّقُوا وَ نَذَرُ الظَّالِمِینَ فِیهَا جِثِیّاً. (سوره ی مریم/ آیه ی 72 و 73)؛ به قضای حتم الهی همه باید وارد دنیا بشوند. و این پل که بر روی جهنّم کشیده است، صراط مستقیم است که به لحاظ عقل عملی، عدالت متوسّط بین افراط و تفریط است که اَحَدُّ مِنَ السِّیف یعنی از شمشیر تیز تر است. و به لحاظ عقل نظری در علم توحید و فروع آن مثلاً اَدَقُّ مِنَ الشَّعر یعنی از مو باریک تر است.



معصوم درباره ی ورودش به دنیا فرموده است: جُزنَاهَا وَ هِیَ خَامِدَه، فَافهَم. …

… تو که جسر ممدود بین جنّت و ناری خود را باش تا نیفتی. عاقل را اشاره کافی است.



پس بدان خزانه ی سعی اعمال، خود انسان است و جزا نفس عمل است و ملکات نفسانی موادّ صور برزخی اند.

سه درس آخِر دروس اتّحاد عاقل به معقول و نیز شرح عیون شصت و یک تا شصت و پنج سرح العیون فی شرح العیون در تفسیر و بیان این مطلب بسیار بسیار مهم که جزا نفس عمل است، اهمّیّت شایان توجّه به سزا دارند. «وَ لاَ تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللهَ فَأنسَئهُم أنفُسَهُم أوُلَئِکَ هُمُ الفَاسِقُون. (سوره ی حشر/ آیه ی 21)

(حضرت علاّمه حسن حسن زاده ی آملی حفظه الله/ هزار و یک کلمه/ ج 1/ قسمتی از کلمه ی138 / ص234و 235 / ناشر: مؤسّسه ی بوستان کتاب قم/ طبع چهارم/ سال 1386)