مفهوم غيبت امام زمان (عجل الله تعالي فرجه شريف) را بيان كنيد.

غيبت ممكن است به دو صورت باشد:
1. غيبت معرفتي: غيبت معرفتي، همان غيبت شخصيتي وحقوقي است. در اين فرض امام زمان (عج) از ديد معرفتي ما مخفي است، يعني آن حضرت به طور عادي زندگي مي‎كند و مردم كوچه و بازار او را ملاقات كرده و با او نشست و برخاست و معاشرت مي‎كنند وحضرت با مردم همدم و هم صحبت مي‎‏شود ولي مردم او را نمي شناسند و نمي دانند كه او امام زمان (عج) است حكمت الهي چنين اقتضا كرده كه حضرت به وسيله ناشناس ماندن از خطرات احتمالي ستمگران و ظالمان در امان بماند. رواياتي بر اين نظريه دلالت مي‎كند امام صادق (ع) فرموده: « در صاحب اين امر (حضرت مهدي) سنت‏هايي از پيامبران است … و سنتي که از يوسف عليه السلام دارد. مستور بودن است. خداوند بين او و مردم حجابي قرار مي‏دهد، به طوري كه او را مي‏بينند ولي نمي‎شناسند[1].
 2. غيبت جسماني كه  به دو صورت محتمل است:
 الف- نامرئي بودن امام زمان (عج) به اين معني كه امام روي همين زمين است و اينجا زندگي مي‏كند و به جاهاي مختلف مي‏رود و از احوال و رفتار شيعيان مطلع مي‎شود و آنها را مورد عنايت و لطف خود قرار مي‏دهد، ولي هيچ كس وجود حضرت را با چشمان ظاهري نمي‎بيند، چنانكه حضرت خضر چنين است. امام رضا عليه السلام فرمود : «خضر عليه السلام آب حيات نوشيده، تا نفخ صور زنده است، او به نزد ما مي‏آيد و سلام مي‎دهد ما صداي او را مي‏شنويم… و در هر سال در مراسم حج حاضر است … ولي ما او را نمي‏بينيم» [2].
اين نوع اختفاء كه همان ناپيدائيست، با اختفا به صورت ناشناس بودن، فرق دارد، زيرا اختفا به صورت ناشناسي به طور عادي صورت مي‏‎گيرد و هيچ گونه اتفاق خارق العاده اي رخ نمي دهد و اما استتار به شكل نامرئي بودن نياز به اعجاز دارد، تا حضرت در حين حضور، ظهور نداشته باشد…
ب- غيبت جسماني با تصرف در چشمان مردم: در اين فرض ناپيدائي حضرت مهدي عليه السلام به خاطر دخل و تصرف ايشان در چشمان مردم است. در اين مورد نيز نياز به اعجاز و قدرت الهي است تا در حين حضور و ظهور امام عليه السلام در ميان مردم و حضور و ظهورشان در اجتماعات و تجمعات، ديده نشود. در قرآن كريم و روايات به مواردي اشاره شده كه با معجزه الهي، افرادي نمي‎توانستند يك موجود قابل ديدن را مشاهده نمايند مثل اين آيه شريفه كه مي فرمايد: «پيش روي آنان سدي قرار داديم، و در پشت سرشان سدي و چشمانشان را پوشانده‏ايم، لذا نمي‎بينند»[3] از عبد الله بن مسعود نقل شده كه قريش كنار در خانة رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) جمع شدند، آن حضرت از منزل بيرون آمدند و بر سر آنان خاك پاشيد و آن حضرت را نمي‎ديدند.[4] و در آيه ديگر ميفرمايد: وقتي قرآن مي‎خواني، بين تو و كساني كه به آخرت ايمان نمي‎آورند پرده‏اي پوشيده قرار مي‎دهيم. [5] معجزه به دو صورت متصور است يا در بيننده اثر مي‏گذارد، يا در ديده شده، تصرف در بيننده به اين صورت است كه او را از ديدن چيزي كه در جلو اوست ناتوان كند و مكان را تهي از امام به بيند. و تصرف در ديده شده چيزي كه قابل ديدار است، واضحترين راهش اين است كه معجزه ميان رسيدن صورت نوري (تصوير) صادر شده از جسم حضرت مهدي (عج) يا ابداع صورتي او و غير اين ها از آنچه كه حواس پنج‎گانه دريافت مي‎كند حايل شود و نگذارد كه به بيننده يا شنونده برسد. بدين ترتيب اين شخص از ادراك واقعيتي كه پيش روي او نهاده شده است عاجز مي‎شود. از آنچه علماء فرموده اند استفاده مي‌شود از انواع غيبتي كه براي امام زمان متصور است نوع اول آن است يعني غيبت معرفتي اگر چه آيت الله صافي مي‌فرمايند: هر دو صورت در رابطه با امام متصور است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- ماهنامه مبلغان شماره 24 از معاونت تبليغ و آموزش‎هاي كاربردي حوزه علميه تهران 1422، چگونگي غيبت امام زمان، ص 36.
2- امامت و مهدويت آيه الله صافي گلپايگاني جلد 3.
3- منتخب الاثر آيه الله صافي گلپايگاني مؤسسه سيده معصومه چاپ اول.

پي نوشت ها:
[1] . صدوق، كمال الدين و تمام النعمه، مؤسسه النشر الاسلامي جامعه مدرسين، ج2، باب 33، حديث 46.
[2] . مجلسي، بحارالانوار، تهران ، كتابفروشي اسلامي، چاپ سوم، ج51، ص221 و 222.
[3] . يس/9.
[4] . مجمع البيان، تهران، كتابفروشي اسلامي، ج8، ص416.
[5] . مجمع البيان، ذيل آية 45، سورة اسراء.