اصل کتاب به زبان عربی و با عنوان «موسوعة کلمات الامام الحسین(علیه السلام)» تهیه شده است؛ تألیف آن به دست گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم(علیه السلام) قم، و توسط آقایان: محمود شریفی، سیّد حسین زینالی، مرحوم محمود احمدیان و سید محمود مدنی صورت گرفته است. سپس حجت الاسلام علی اشرف مویّدی به ترجمه این اثر ارزشمند، همت گمارده و استفاده از این کتاب را برای فارس زبانان فراهم نموده است. و به سال ۱۳۷۷ توسط انتشارات نشر معروف، قم در ۳۰۰۰ نسخه برای نوبت اوّل انتشار یافت. البته پس از آن، انتشار اثر توسط موسسه انتشارات امیرکبیر صورت گرفته و در سال ۱۳۸۶ به چاپ پنجم رسیده است. این نشانگر ارزشمند بودن اثر و میزان استقبال مردم از آن می باشد.

اگرچه فرمایشات گهربار سومین امام همام را در دیگر منابع و حتی در نرم افزارها به صورت پراکنده می بینیم، اما این اثر به گونه ای تهیه شده تا امکان دستیابی به تمامی فرمایشات آن حضرت در اختیار مشتاقان و پژوهشگران ارجمند قرار گیرد.

در اینجا مناسب است به کتاب ارزشمند مرحوم محمد دشتی در این رابطه اشاره نماییم. ایشان اقدام به تهیه مجموعه ای باارزش از فرمایشات معصومین علیهم السلام با نام «نهج الحیاة» نموده اند. ششمین مجلد از این مجموعه به فرمایشات امام حسین علیه السلام اختصاص یافته و عنوان «فرهنگ سخنان امام حسین(علیه السلام)» بر آن نهاده شده است. هرچند مرحوم دشتی در این اثر تلاش نموده اند فرمایشات امام حسین علیه السلام را به ترتیب الفبایی چینش نمایند و در آخر کتاب نیز فهرستی موضوعی از محتوای این اثر ارائه نمایند، اما ویژگی های کتاب «موسوعة کلمات الامام الحسین» و ترجمه آن یعنی «فرهنگ جامع سخنان امام حسین(علیه السلام)» که در ادامه این نوشتار می آید، به گونه ای است که نسبت به دیگر آثار مشابه جامع تر می باشد.

در اینجا به معرفی اجمالی کتاب فرهنگ جامع سخنان امام حسین علیه السلام می پردازیم. این کتاب دارای مقدمه و دو بخش است که بخش نخست آن چهار فصل و بخش دوّم کتاب دارای پنج فصل می باشد.

در مقدمه این اثر، پژوهشکده باقرالعلوم، به شرح نحوه تهیه این اثر و ویژگی های آن می پردازد. همچنین با توجه به تهیه اثر به زبان عربی و سپس ترجمه آن به زبان فارسی، هدف از این اقدام در مقدمه کتاب چنین آمده است: پژوهشکده هدف خود را در مقدمه ترجمه کتاب اینگونه می آورد:

پژوهشکده باقر العلوم از آغاز به منظور خدمت به جامعه فارسی زبان در نظر داشت این کتاب ارزشمند را به فارسی برگرداند تا گروه بیشتری از امّت اسلامی و شیفتگان عترت با فکر و فرهنگ حسینی آشنا گردند.

بخش نخست :

بخش اول این کتاب، به ارائه سخنان گرانسنگ امام حسین علیه السلام بر اساس زمان می پردازد. به همین رو در فصل اوّل بخش نخست با فرمایشات امام حسین (علیه السلام) در زمان پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) آشنا می شویم. فضایل و کرامات امام (علیه السلام)، کرامات آن حضرت (علیه السلام) در کودکی، اخلاق حسین (علیه السلام) در کودکی و بازگو کردن حوادث عصر پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم)، موضوعاتی هستند که در فصل اوّل بخش یک به آنها پرداخته شده است.

فصل دوّم شامل سخنان امام حسین (علیه السلام) در زمان امام علی (علیه السلام) است؛ که به بیان مطالبی چون بیعت گرفتن از علی (علیه السلام)، وصیّت و شهادت حضرت زهرا (سلام الله علیها)، خطبه امام (علیه السلام) در محضر پدر، هدیه ای از جانب خدا و شهادت، سفارش، تغسیل، تشییع و دفن علی (علیه السلام) و نیز بیان حوادث عصر امام علی (علیه السلام) پرداخت شده است.

سخنان امام (علیه السلام) در زمان امام حسن (علیه السلام) زینت بخش فصل سوم کتاب است.

فصل چهارم به کلمات حضرت (علیه السلام) در زمان امامتشان اختصاص یافته که شامل فرمایشات حضرت (علیه السلام) قبل و پس از مرگ معاویه، در منی، هجرت از مدینه، در مکّه، سفر کربلا، رویدادهای شب و روز عاشورا، آغاز نبرد و شهادت اصحاب، شهادت خاندان پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و بالاخره شهادت خود حضرت (علیه السلام) می باشد.

بخش دوم :

بخش دوم کتاب در صدد دسته بندی سخنان امام حسین علیه السلام بر اساس موضوع می باشد. موضوع بندی فرمایشات در پنج فصل صورت گرفته که به شرح زیر می باشد:

اوّلین فصل بخش دوّم که سخنان موضوعی امام حسین (علیه السلام) است در ۹ بند به بحث های اعتقادی پرداخته است:

۱. توحید و امامت. ۲. قرآن و تفسیر ۳. پیرامون جدّ گرامی حضرت (علیه السلام). ۴. پپرامون اهل بیت (علیه السلام) ۵. پیرامون حضرت علی علیه السلام ۶. پیرامون امام حسن علیه السلام ۷. پیرامون خود حضرت علیه السلام ۸. پیرامون امامان پس از حضرت علیه السلام ۹. درباره شیعیان.

در فصل دوّم این بخش به احکام عبادی در ۱۲ بند اشاره رفته است:

۱. طهارت ۲. نماز ۳. روزه و زکات فطره ۴. صدقه ۵. حج ۶. جهاد ۷. امربه معروف و نهی از منکر ۸. نکاح ۹. داد و ستد ۱۰. بدهی و وصیت ۱۱. معیشت ۱۲. حدود.

فصل سوم بخش دوّم کتاب حاضر، شامل مباحث ارزنده اخلاقی آن حضرت از حدود اطاعت پدر، صفات حسنه، ادب و پاداش اسلام تا نصایح حضرت، آثار صله رحم، نتیجه گناه، تصویر مرگ، ویرانی خانه آخرت و بالاخره ارزش اطعام مسلمان می باشد.

دعاهای عارفانه حضرت زینت بخش فصل چهارم این بخش شده است. دعاهایی در موضوعات عاجزترین مردم، معنی استدراج، نیایش در قنوت نمازها، دعای عشرات، دعای عرفه، دعای تسکین درد اعضای بدن و بالاخره دعای مشلول از جمله مطالب این فصل است. آخرین فصل کتاب اختصاص به اشعاری دارد که آن حضرت در مناسبت ها و زمان های مختلف انشاء فرموده اند.

تذکار :

در این کتاب که برای خوانندگان فارسی زبان تهیه شده، متن احادیث و فرمایشات امام حسین علیه السلام در پاورقی قرار گرفته است. اما متأسفانه سند روایات در این متن مشاهده نمی شود. همین نکته موجب می شود، رجوع محققان و پژوهشگران به منابع اصلی روایات غیر ممکن گردد. امیدواریم این نقیصه در چاپ های بعدی این کتاب ارزشمند مرتفع گردد و این کتاب سودمند، بیش از پیش مورد استفاده همگان به ویژه پژوهشگران قرار گیرد.

منبع: طوبی.