مقربان درگاه الهي كه در سوره واقعه آمده است، چه كساني هستند؟

در سوره واقعه خداوند پس از اشاره به وقوع قيامت به بيان احوال مردم در اين روز مي پردازد و آنها را به سه گروه تقسيم مي كند: دسته اول اصحاب ميمنه، دسته دوم اصحاب مشئمه و دسته سوم سابقون هستند. مقربان درگاه الهي همين دسته سوم هستند، چنانچه خداوند مي فرمايد:
«وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ. أُوْلَئكَ الْمُقَرَّبُون. فىِ جَنَّاتِ النَّعِيم. ثُلَّةٌ مِّنَ الْأَوَّلِينَ. وَ قَلِيلٌ مِّنَ الاَْخِرِين»و (سومين گروه) پيشگامان پيشگامند، آنها مقرّبانند! در باغهاى پرنعمت بهشت (جاى دارند)! گروه زيادى (از آنها) از امّتهاى نخستين اند، و اندكى از امّت آخرين![1] مساله قرب و بعد دو معناي نسبي است و اجسام به جهت جايگاهي كه نسبت به جايي دارند به آن نزديك يا از آن دورند. كلمه قرب حتي در مورد خداوند به خاطر احاطه ‏اى كه به هر چيز دارد، استعمال شده، خود خداى تعالى فرموده: «وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ»[2]. اين كلمه در مورد بندگان نيز استعمال شده است، يعني بندگان با نزديك شدن به خداوند كه امري است اكتسابي و با بندگي و عبوديت حاصل مي شود، مقرب درگاه او مي شوند. تقرب به معناي اين است كه كسي بخواهد به چيزي يا كسي نزديك شود و اين نزديكى عبارت است از اينكه در معرض شمول رحمت الهى واقع شود، و در آن مرحله اسباب و عوامل شقاوت و محروميت را از او دور كنند. در واقع خداوند او را به جايگاهي وارد مي كند كه ويژگي اين جايگاه رسيدن به سعادتي است كه در غير از آن جايگاه وجود ندارد و اين سعادت عبارت است از اكرام خداو مغفرت و رحمت او. بنابراين مقربون بلندمرتبه ترين طبقات اهل سعادت اند. كه در اين آيات به برخي از سعادت هاي آنان اشاره شده است:
«كِتابٌ مَرْقُومٌ يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُون»[3] « وَ مِزاجُهُ مِنْ تَسْنِيمٍ عَيْناً يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُون»[4] و چنين مرتبه اي براي كسي حاصل نمي شود مگر  از راه عبوديت و رسيدن به حد كمال آن و عبوديت هم تكميل نمى ‏شود مگر وقتى كه عبد تابع محض باشد، و اراده و عملش را تابع اراده مولايش كند، هيچ چيزى نخواهد، و هيچ عملى نكند، مگر بر وفق اراده مولايش، و اين همان داخل شدن در تحت ولايت خدا است، پس چنين كسانى اولياء اللَّه نيز هستند، و اولياء اللَّه تنها همين طايفه‏اند.[5] در برخي روايات برخي مصاديق سابقون بيان شده است، مثلا در روايتي ابن عباس از پيامبر اكرم(ص) در مورد همين آيات سوال مي كند، حضرت جواب مي دهند: «ذلك على ع و شيعته هم السابقون الى الجنة، المقربون من اللَّه بكرامته لهم»آنها على ع و پيروان او هستند كه پيشگامان به سوى بهشت و مقربان درگاه خدايند به خاطر احترامى كه خدا براى آنها قائل شده است. بايد به اين نكته توجه كرد كه مفهوم سابقون مفهوم گسترده اي است كه مقربان را در هر امتي شامل مي شود و اين روايت به بيان مصداق روشن آن پرداخته است. [6] پي نوشت:
[1] .واقعه،10-14
[2] . و چون بندگانم سراغ مرا از تو مى‏ گيرند من نزديكم. بقره، 186.
[3]  كتابى مرقوم كه تنها مقربين آن را مشاهده مى‏ كنند. مطففين، 20.
[4] چاشنى آن از تسنيم است يعنى از چشمه ‏اى است كه مقربان مى ‏نوشند. مطففين، 27 و 28.
[5] . ترجمه تفسير الميزان، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسين حوزه علميه قم، 1374، ج‏19، ص: 206-209
[6] . تفسير نمونه، دار الكتب الإسلامية،1374،ج‏23، ص: 205