در پاسخ چند نکته مختصر بیان می گردد 1. تاریخ طبری تاریخ الرسل و الملوک یا تاریخ الامم و الملوک معروف به تاریخ طبری کتابی است به زبان عربی که توسط محمد بن جریر طبری تاریخنگار و پژوهشگرِ ایرانی مسلمان در اواخر سده سوم پس از هجرت به رشته تحریر درآمدهاست و یکی از بزرگترین منابع دوره اسلامی است.
این کتاب، تاریخ را از زمان خلقت شروع کرده و سپس به نقل داستان پیامبران و پادشاهان قدیمی میپردازد. در بخش بعدی کتاب طبری به نقل تاریخ پادشاهان ساسانی میپردازد، و از آنجا به نقل زندگی پیامبر اسلام، محمد میپردازد. در این کتاب وقایع پس از شروع تاریخ اسلامی (مقارن با هجرت به مدینه) به ترتیب سال تنظیم شده و تا سال ۲۹۳ هجری شمسی را در بر میگیرد.
2. اعتبار تاریخ طبری
تاریخ طبری همانند سایر کتب تاریخ موافقان و مخالفانی دارد
برخی معتقدند ، تاریخ طیری صرفا گزارش و نقل وقایع تاریخی بدون توجه به اعتبار و صحت گزارش های تاریخی است شیوهٔ نگارش تاریخ طبری، گردآوری نقل قولها بودهاست، اما این کار بیهیچ گزینش صحیحی صورت گرفتهاست ضعف هایی بسیاری در تاریخ طیری وجود دارد و به همان میزانی که وهابیت بر برخی از گزارش های تاریخ طیری تاکید دارد شیعه یرخی از گزارش های طبری را صحیح نمی داند
3- در براه وصیت معاویه به فرزندش یزید در منابع تاریخی گزارش های متعدد ی وجود دارد
در یکی از گزارش ها آمده است :
وصیّت معاویه به یزید در کتاب هاى شیعه نیز وجود دارد.
شیخ صدوق رحمة اللّه علیه مى گوید: فردى از امام صادق علیه السلام درباره شهادت سیّدالشهداء علیه السلام پرسید؟
حضرت فرمودند: پدرم از پدرش این گونه نقل فرمود:
معاویه در حال احتضار بود که یزید را طلبید و او را نزد خود نشاند و به او این گونه سفارش کرد:
فرزندم! من گردن هاى سرکش را براى تو ذلیل کرده ام و سرزمین ها را براى مالکیت تو آماده نموده ام، ولى از سه نفر که در مقابل تو هستند، مى ترسم و این سه تن در مقابل تو دردسر ساز مى شوند که عبارتند از: عبداللّه بن عمر بن خطّاب، عبداللّه بن زبیر و حسین بن على.
عبداللّه بن عمر، با تو همراه مى شود و فقط رهایش نکن.
عبداللّه بن زبیر را هر جا یافتى تکه تکه کن، حکایت او با تو مثل شیر و گلّه و مثال رویارویى او با تو مثل گرگ و سگ است.
امّا حسین را همان طور که مى شناسى او از رسول خدا صلى اللّه علیه وآله بهره برده است و به ناچار با اهل عراق همراه مى شود و به سوى آنان از مدینه خارج مى شود و همان اهل عراق او را تنها مى گذارند و از بین مى برند.( . امالى شیخ صدوق ص . 216.)
پس خلاصه وصیّت معاویه این است که کارى با حسین نداشته باش، عبداللّه بن زبیر را تکه تکه کن، با عبداللّه بن عمر مدارا کن و با پول و یا با احترام و گفتن القاب و اوصاف او را بخر.
اینکه معاویه امام حسین را فامیل بداند و سفارش فامیلی کند صحیح نیست ، معاویه از قیام شیعیان و علویان می ترسید و سعی می کرد با حسین ع همانند امام حسن ع عمل کند معاویه سیاستمدار بود بر خلاف یزید تازه کار و بی تجربه ،اما یزید به دلایل مختلف به وصیت پدرش معاویه عمل نکرد که در نهایت واقعه کربلا اتفاق افتاد
منابع جهت مطالعه بیشتر :
– تاریخ طبرى، ج 4،
– فتوح ابن اعثم، ج 5،
– مقتل الحسین خوارزمى، ج 1،
– حیاة الامام الحسین ، ج 2 ،
– موسوعة کلمات الامام الحسین ،
– بحارالأنوار، ج44، علامه مجلسی ،
– اللهوف، سید ابن طاووس
– الارشاد، شیخ مفید قم، مکتبة بصیرتی،
– امالى شیخ صدوق
– مناقب ابن شهر آشوب، ج 4،
– سید جعفر شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام (چاپ بیست و یکم: تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1376) ص 174.
– عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها، سعید داودی و مهدی رستم نژاد،(زیر نظر آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى)، موسسه امام على بن ابى طالب علیه السلام ، قم ، 1388 ه. ش ، ص 317.
– دانشنامه امام حسین یا با عنوان کامل «دانشنامه امام حسین علیهالسلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ: فارسی – عربی» (۱۶ جلد) با ترجمه فارسی ت، محمد محمدی ریشهری،پژوهشکده علوم و معارف حدیث
– سخنان حسین بن علی علیه السلام / محمدصادق نجمی
– حماسه حسینی، نویسنده: علامه شهید مرتضی مطهری، ناشر : صدرا.
– نهضت امام حسین(ع) و قیام کربلا، نویسنده: غلامحسین زرگری نژاد، ناشر : مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت). – تأملی در نهضت عاشورا، نویسنده: حجت الاسلام والمسلمین رسول جعفریان، ناشر: انصاریان (قم).
– قیام حسین (ع)، نوشته: سید جعفر شهیدی، ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
این کتاب، تاریخ را از زمان خلقت شروع کرده و سپس به نقل داستان پیامبران و پادشاهان قدیمی میپردازد. در بخش بعدی کتاب طبری به نقل تاریخ پادشاهان ساسانی میپردازد، و از آنجا به نقل زندگی پیامبر اسلام، محمد میپردازد. در این کتاب وقایع پس از شروع تاریخ اسلامی (مقارن با هجرت به مدینه) به ترتیب سال تنظیم شده و تا سال ۲۹۳ هجری شمسی را در بر میگیرد.
2. اعتبار تاریخ طبری
تاریخ طبری همانند سایر کتب تاریخ موافقان و مخالفانی دارد
برخی معتقدند ، تاریخ طیری صرفا گزارش و نقل وقایع تاریخی بدون توجه به اعتبار و صحت گزارش های تاریخی است شیوهٔ نگارش تاریخ طبری، گردآوری نقل قولها بودهاست، اما این کار بیهیچ گزینش صحیحی صورت گرفتهاست ضعف هایی بسیاری در تاریخ طیری وجود دارد و به همان میزانی که وهابیت بر برخی از گزارش های تاریخ طیری تاکید دارد شیعه یرخی از گزارش های طبری را صحیح نمی داند
3- در براه وصیت معاویه به فرزندش یزید در منابع تاریخی گزارش های متعدد ی وجود دارد
در یکی از گزارش ها آمده است :
وصیّت معاویه به یزید در کتاب هاى شیعه نیز وجود دارد.
شیخ صدوق رحمة اللّه علیه مى گوید: فردى از امام صادق علیه السلام درباره شهادت سیّدالشهداء علیه السلام پرسید؟
حضرت فرمودند: پدرم از پدرش این گونه نقل فرمود:
معاویه در حال احتضار بود که یزید را طلبید و او را نزد خود نشاند و به او این گونه سفارش کرد:
فرزندم! من گردن هاى سرکش را براى تو ذلیل کرده ام و سرزمین ها را براى مالکیت تو آماده نموده ام، ولى از سه نفر که در مقابل تو هستند، مى ترسم و این سه تن در مقابل تو دردسر ساز مى شوند که عبارتند از: عبداللّه بن عمر بن خطّاب، عبداللّه بن زبیر و حسین بن على.
عبداللّه بن عمر، با تو همراه مى شود و فقط رهایش نکن.
عبداللّه بن زبیر را هر جا یافتى تکه تکه کن، حکایت او با تو مثل شیر و گلّه و مثال رویارویى او با تو مثل گرگ و سگ است.
امّا حسین را همان طور که مى شناسى او از رسول خدا صلى اللّه علیه وآله بهره برده است و به ناچار با اهل عراق همراه مى شود و به سوى آنان از مدینه خارج مى شود و همان اهل عراق او را تنها مى گذارند و از بین مى برند.( . امالى شیخ صدوق ص . 216.)
پس خلاصه وصیّت معاویه این است که کارى با حسین نداشته باش، عبداللّه بن زبیر را تکه تکه کن، با عبداللّه بن عمر مدارا کن و با پول و یا با احترام و گفتن القاب و اوصاف او را بخر.
اینکه معاویه امام حسین را فامیل بداند و سفارش فامیلی کند صحیح نیست ، معاویه از قیام شیعیان و علویان می ترسید و سعی می کرد با حسین ع همانند امام حسن ع عمل کند معاویه سیاستمدار بود بر خلاف یزید تازه کار و بی تجربه ،اما یزید به دلایل مختلف به وصیت پدرش معاویه عمل نکرد که در نهایت واقعه کربلا اتفاق افتاد
منابع جهت مطالعه بیشتر :
– تاریخ طبرى، ج 4،
– فتوح ابن اعثم، ج 5،
– مقتل الحسین خوارزمى، ج 1،
– حیاة الامام الحسین ، ج 2 ،
– موسوعة کلمات الامام الحسین ،
– بحارالأنوار، ج44، علامه مجلسی ،
– اللهوف، سید ابن طاووس
– الارشاد، شیخ مفید قم، مکتبة بصیرتی،
– امالى شیخ صدوق
– مناقب ابن شهر آشوب، ج 4،
– سید جعفر شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام (چاپ بیست و یکم: تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1376) ص 174.
– عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها، سعید داودی و مهدی رستم نژاد،(زیر نظر آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى)، موسسه امام على بن ابى طالب علیه السلام ، قم ، 1388 ه. ش ، ص 317.
– دانشنامه امام حسین یا با عنوان کامل «دانشنامه امام حسین علیهالسلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ: فارسی – عربی» (۱۶ جلد) با ترجمه فارسی ت، محمد محمدی ریشهری،پژوهشکده علوم و معارف حدیث
– سخنان حسین بن علی علیه السلام / محمدصادق نجمی
– حماسه حسینی، نویسنده: علامه شهید مرتضی مطهری، ناشر : صدرا.
– نهضت امام حسین(ع) و قیام کربلا، نویسنده: غلامحسین زرگری نژاد، ناشر : مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت). – تأملی در نهضت عاشورا، نویسنده: حجت الاسلام والمسلمین رسول جعفریان، ناشر: انصاریان (قم).
– قیام حسین (ع)، نوشته: سید جعفر شهیدی، ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.