مناظره امام رضا(ع) با مامون

برای روشن شدن جواب باید متن مناظره امام را در نظر بگیرید . متن مناظره چنین است : مأمون از علما پرسید:« معنی این آیه چیست: « ثم اورثنا الکتاب الذین اصطفینا من عبادنا»؛ (آیه‌ی 32 سوره فاطر)؛ (پس ما کتاب را نزد بندگان برگزیده‌ی خود به ارث گذاشتیم.)» علمای حاضر در مجلس گفتند:« مقصود، همه امت است.» 
مأمون از امام رضا پرسید:« یا اباالحسن، نظر شما چیست؟» 
حضرت رضا علیه السلام فرمود:« مقصود عترت طاهره علیهم السلام است. یعنی علم کتاب و قرآن نزد اهل بیت رسول الله است؛ زیرا اگر مقصود، همه‌ی امت بود، باید همه‌ی آنها به بهشت بروند، چون خداوند بعد از این آیه بلافاصله می‌فرماید:« جنات عدن یدخلونها » ( آن وارثین کتاب وارد بهشت می‌شوند ) ولی همه‌ی امت وارد بهشت نمی‌شود؛ پس مقصود عترت ‌پیامبر است؛ همان‌هایی که خداوند فرمود:« خداوند اراده کرده است که هر گونه پلیدی را از شما اهل بیت بزداید و شما را پاک گرداند.» (آیه 33 سوره احزاب) 
و نیز رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم درباره‌شان فرمود:« من دو چیز گرانقدر نزد شما باقی می‌گذارم: کتاب خدا و اهل بیتم. این دو از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا کنار حوض کوثر بر من وارد شوند. ببینید با آنها چگونه رفتار می کنید. ای مردم، به آنها چیزی یاد ندهید که از شما داناترند.» 
مقصود از آل محمدبعضی از علما گفتند:« از رسول خدا روایت شده که آل محمد همان امّت اوست.» 
امام این روایت را قبول نکرد و فرمود:« به من بگویید آیا صدقه بر آل محمد حرام است؟» 
گفتند:« بله.» 
فرمود:« آیا بر باقی امت هم حرام است؟» 
گفتند:« نه.» 
فرمود:« فرق آل محمد با بقیه همین است. وای بر شما! کجا به انحراف می‌روید؟! آیا از قرآن روگردان شده اید؟! خداوند می‌فرماید:« و ما نوح و ابراهیم را فرستادیم و نبوت و کتاب را در نسل ابراهیم قرار دادیم. پس عده‌ای از آنها هدایت یافتند و عده زیادی از آنها فاسق شدند.» (آیه 26 سوره حدید) طبق این آیه، وارثین انبیا و کتب آسمانی باید افراد متقی و هدایت شده باشند، نه فاسق و تبهکار. مگر قضیه پسر نوح را که معصیت کار بود و هلاک شد، نمی‌دانید؟» 
فضیلت اهل بیت بر دیگراندراین هنگام مأمون پرسید:« آیا خداوند عترت رسول الله را بر سایر مردم فضیلتی داده است؟» 
حضرت رضا علیه السلام فرمود:« بله، در آیه 33 سوره آل عمران چنین فرموده است:« خداوند آل ابراهیم و آل عمران را از همه مردم عالم برگزید.» (آیه 33 سوره آل عمران) و در آیه‌ی 54 سوره‌ی نسا فرموده است: « پس کتاب و حکمت و ملک عظیم را به آنان ارث دادیم.» و مقصود از ملک عظیم همان اطاعت از برگزیدگان الهی است که خداوند بعد از آن _ در آیه‌ی 59 همین سوره _ خطاب به همه‌ی اهل ایمان فرموده:« ای مؤمنین! از خدا و رسول او و اولی الامر اطاعت کنید.» 
علما گفتند:« آیا خداوند متعال «اصطفینا» را در قرآن توضیح داده و خصوصیات برگزیدگان را بیان فرموده است؟» 
امام فرمود:« در چند جای قرآن به طور آشکار تفسیر فرموده: 
یکی آیه تطهیر که ثابت می‌کند اهل بیت از هر گونه پلیدی پاک و مطهرند. 
دوم آیه شریفه مباهله که وقتی نازل شد، روشن شد حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام وفاطمه زهرا و حسن و حسین علیهماالسلام، به منزله‌ی جان پیامبرند. ( همان‌طور که در جنگ با بنی ولیعه نیز رسول خدا فرمود:« به سوی آنها مردی را خواهم فرستاد که مانند جان من است.) و سپس همه دیدند که علی علیه السلام را فرستاد.) 
سوّم آیه‌ای است درباره‌ی حضرت موسی و حضرت هارون علیه السلام که فرمود:« ما به موسی و برادرش حضرت هارون علیه السلام وحی کردیم. » آیه 87 سوره یونس) از این آیه قدر و منزلت حضرت حضرت هارون علیه السلام معلوم می‌شود. 
رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم هم خطاب به امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود:«انت منی بمنزله هرون من موسی » (ای علی، تو نسبت به من به منزله‌ی حضرت هارون علیه السلام نسبت به موسی هستی) و نیز وقتی رسول خدا در خانه‌ی اصحاب را رو به مسجد بست جز در خانه علی علیه السلام را، عباس (عمویش) گفت:« یا رسول الله! ما را از مسجد بیرون کردی و علی را نگاه داشتی!» 
پیامبر فرمود:« من از پیش خود، کاری نکردم. همه به دستور خدای متعال بود.» و این فضیلتی بسیار عظیم است. و نیز رسول خدا فرمود:« وارد شدن به این مسجد برای هیچ جنب و حائضی جایز نیست، مگر برای محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله وسلم.» و نیز فرمود:« من شهر علم هستم و علی درِ آن شهر است. هر کس می‌خواهد به شهر علم بیاید، باید از در آن وارد شود.» یعنی راه رسیدن به معارف نهفته در سینه رسول خدا که همان معارف قرآن است، امیرالمؤمنین علی علیه السلام است. اینها فضایلی است که جز دشمنان، کسی نمی‌تواند آن را رد کند. 
چهارم آیه‌ی « و آت ذالقربی حقه» (ای پیامبر حق نزدیکان را بده) _ سوره اسراء، 26 _ است. خداوند آل پیغمبر را با این امر، مخصوص گردانیده است. هنگامی که این آیه فرود آمد، رسول خدا فرمود:« ای فاطمه! فدک بدون لشکرکشی و جنگ به دست آمده و متعلق به من است. آن را به تو می‌بخشم؛ خداوند فدک را به تو و فرزندانت داده است.» 
پنجم آیه‌ی « اجر رسالت» است که فرمود:« ای رسول ما! به مسلمان‌ها بگو من از شما اجر و مزدی نمی‌خواهم جز مودّت و محبّت به نزدیکان خاصّ من.» (آیه 23 سوره شوری) در صورتی که خداوند در داستان حضرت نوح و هود و چندین پیامبر دیگر از قول آنان می‌فرماید:« اجر و پاداش ما جز بر خداوند نیست.» پس محبّت آل رسول از طرف خداوند بر مومنین واجب شده است. 
ششم این آیه است:« ان الله و ملائکته یصلّون علی النبی یا ایها الذین امنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما » _ سوره احزاب، 56_ (خداوند و ملائکه‌اش بر رسول خدا صلوات می‌فرستند. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، شما نیز بر او صلوات بفرستید و تسلیم او باشید.) 
آنگاه مسلمین از پیامبر پرسیدند:« چگونه صلوات بفرسیتم؟» 
رسول خدا فرمود:« بگویید اللهم صل علی محمد و آل محمد.» 
سپس حضرت رضا علیه السلام پرسید:« تفسیر« یس » چیست؟» 
علمای حاضر در مجلس گفتند:« مقصود از« یس » محمد است و در آن شکی نیست.» 
حضرت رضا فرمود:« خداوند به محمد و آل محمد فضیلتی داده که به هیچ کس عطا نکرده؛ و آن این است که جز به انبیا به کس دیگری سلام نکرده. او فرموده است: «سلام بر ابراهیم.» (آیه 109 سوره صافات)، یا «سلام بر نوح» (آیه 79 سوره صافات) و یا « سلام بر موسی و هارون.» (آیه 120 سوره صافات)؛ اما در مورد پیامبر اسلام فرموده است: « سلام علی آل « یس » یعنی سلام بر آل محمد.» (آیه‌ی 103 سوره صافات) پس خداوند بر آل محمد نیز سلامی مانند سلام به پیامبران داده است. 
هفتم آیه‌ی خمس است که می‌فرماید:« یک پنجم هر غنیمتی متعلّق به خدا و رسول و نزدیکان خاص اوست.» (آیه‌ی 41 سوره‌ی انفال) در این آیه، بین نزدیکان خاص پیامبر با مردم فرق گذاشته شده و آنچه را خداوند برای خود برگزیده، برای آنها نیز اختیار کرده است. اما در آیه‌ی صدقات می‌فرماید:« صدقات فقط برای فقرا و مساکین و جمع‌کنندگان صدقات و برای نزدیک کردن قلب‌ها و آزادی اسیران و ضرردیدگان و در راه خدا و درسفرماندگان است» (آیه60 سوره توبه) 
مشاهده می‌کنید که خداوند در این آیه برای خود و رسولش و ذوی القربی (خویشان او) سهمی معین نکرده است زیرا صدقه بر آنها حرام است. 
هشتم آیه‌ای که می‌فرماید:« اگر نمی‌دانید، از اهل ذکر بپرسید.» (آیه 7 سوره انبیاء) و اهل ذکر ماییم.» 
علما گفتند:« مقصود، علمای یهود و نصاری هستند.» 
حضرت رضا علیه السلام فرمود:« مقصود از ذکر، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است که خداوند می‌فرماید:« خداوند ذکر یعنی رسولش را به سوی شما فرستاد که برای شما آیه تلاوت کند.» (آیات 10 و 11 سوره طلاق) این آیه تصریح دارد بر اینکه ذکر، رسول خداست. پس اهل ذکر، «اهل رسول خدا» یعنی ما هستیم. 
نهم آیه‌ای است که می‌فرماید:« ازدواج با مادران و دختران و . . . حرام است.» (آیه 23 سوره نساء) اینک جواب دهید آیا رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم اگر زنده بود می‌توانست با دختر من ازدواج کند؟» 
گفتند:« نه.» 
فرمود:« آیا می‌توانست با دختر یکی از شما ازدواج کند؟» 
گفتند:« آری.» 
فرمود:« پس از اینجا معلوم می‌شود ما آل او هستیم و شما امّت او. فرق آل با امت همین است. 
دهم، این آیه:« و مرد مؤمنی از آل فرعون گفت. . . » (آیه 28 سوره غافر) آن مرد پسردایی فرعون بود و خداوند او را ازآل فرعون معرفی می کند. همین طور هم خداوند ما را به «آل محمد» مخصوص گردانیده زیرا ما از رسول خدا متولد شده‌ایم ولی سایر مردم به دین او نسبت داده شده اند. 
یازدهم، این آیه:« اهل خود را به نماز امر کن و بر آن شکیبا باش!» (آیه 132 سوره طه) وقتی این آیه نازل شد، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هر روز وقت نماز، مقابل در خانه امیرالمؤمنین علی و فاطمه زهرا می‌ایستاد و با صدای بلند می‌فرمود:« به نماز بشتابید. رحمت خدا بر شما.» 
سپس حضرت رضا علیه السلام فرمود:« خداوند هیچ یک از فرزندان پیغمبران را مانند ما گرامی نداشت.» 
(عیون اخبار الرضا یک مجلدی و در دو جزء ، جزءاول ص 228 باب 23 و اخبار و آثار حضرت امام رضا علیه السلام، نوشته عزیزالله عطاردی، ح 7. )
ترجمه از دانشنامه رشد