منظور از خبر بزرگ (نبأ عظيم) در سوره نبأ چيست؟

دقت در مجموع آيات اين سوره مخصوصا تعبيراتى كه در آيات بعد آمده و جمله «ان يوم الفصل كان ميقاتا» كه بعد از ذكر نشانه هاى قدرت خداوند در زمين و آسمان آمده، و توجه به اين حقيقت كه شديدترين مخالفت مشركان در مسأله (معاد) بود، روي هم رفته تفسير اول يعنى معاد و رستاخيز را تاييد مى كند.

چنانكه گفتيم نبا عظيم به چند معنى تفسير شده : قيامت ، قرآن ، تمام اصول عقائد دينى اعم از مبدا و معاد، ولى قرائن موجود در مجموعه آيات اين سوره نشان مى دهد كه تفسير آن به معاد از همه برترى دارد.

ولى در روايات زيادى كه از طرق اهل بيت (عليهم السلام) و بعضى از طرق اهل سنت نقل شده ،(نبا عظيم) (خبر بزرگ ) به مسأله ولايت و امامت اميرمؤمنان على (عليه السلام) كه مورد اختلاف و گفتگو از سوى جمعى بود، يا به مسأله (ولايت به طور اعم) تفسير شده است .

اين روايات گاه از خود على (عليه السلام)، و گاه از امامان ديگر (عليهم السلام) نقل شده كه به عنوان نمونه سه روايت را در اينجا مى آوريم :

1 – روايتى است كه حافظ محمد بن مؤ من شيرازى كه از علماى اهل سنت است نقل كرده كه رسول الله (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) در تفسير عم يتساءلون عن النبا العظيم فرمود: منظور ولايت على است كه از آنها درباره آن در قبر سؤ ال مى شود، و هيچكس در شرق و غرب عالم ، در بر و بحر از دنيا نمى رود مگر اينكه فرشتگان از او درباره ولايت امير مؤمنان (عليه السلام) بعد از مرگ پرسش مى كنند، و به او مى گويند: دينت چيست ؟ پيامبرت كيست ؟ و امامت كيست ؟

2 – در حديث ديگرى آمده است كه روز جنگ صفين مردى از لشكر شام در حالى كه سلاح بر تن پوشيده ، و قرآنى حمايل كرده بود، وارد ميدان شد، و سوره عم يتساءلون عن النبا العظيم را تلاوت مى كرد، على (عليه السلام ) شخصا به ميدان او آمد و به او فرمود: اتعرف النبا العظيم الذى هم فيه مختلفون (آيا مى دانى نبا عظيمى كه در آن اختلاف دارند چيست ؟!)

آن مرد در جواب گفت : نه ، نمى دانم !

امام فرمود: انا و الله النبا العظيم الذى فيه اختلفتم و على ولايته تنازعتم ، و عن ولايتى رجعتم بعد ما قبلتم … و يوم القيامة تعلمون ما علمتم

 (منم آن نبا عظيم كه درباره آن اختلاف داريد! و در ولايت او به نزاع برخاسته ايد، شما از ولايت من باز گشتيد بعد از آنكه پذيرفتيد، و در قيامت بار ديگر آنچه را قبلا در اين زمينه دانسته ايد خواهيد دانست !).

3 – در روايتى از امام صادق (عليه السلام ) آمده است كه فرمود: النبا العظيم الولاية : (نبا عظيم همان مسأله ولايت است).

جمع ميان محتواى اين روايات و آنچه در مورد تفسير آيه به مسأله معاد ذكر كرديم از دو راه ممكن است : نخست اينكه(نبا عظيم ) مفهوم وسيع و گسترده اى دارد كه همه اينها را شامل مى شود هر چند به هنگام نزول اين آيات تكيه قرآن بيش از همه در بيان اين جمله روى مسأله معاد بود، ولى اين مانع نمى شود كه آيه مصداقهاى ديگرى نيز داشته باشد ديگر اينكه همانگونه كه مى دانيم و بارها نيز گفته ايم قرآن داراى بطون مختلفى است ، يعنى يك آيه ممكن است معانى متعددى داشته باشد كه از ميان آنها يك معنى ظاهر است ، و معانى ديگر بطون قرآن است كه به كمك قرائن مختلفى از آن استفاده مى شود، و يا به تعبير ديگر نوعى دلالت التزامى است كه براى همه كس جز خاصان روشن نيست .

تنها اين آيه نيست كه داراى ظاهر و باطنى است ، آيات زياد ديگرى در قرآن كريم داريم كه در روايات اسلامى تفسيرهاى گوناگونى براى آن آمده كه بعضى هماهنگ با ظاهر است ، و بعضى معنى باطن را بيان مى كند.

ولى اين نكته را مؤكدا يادآور مى شويم كه فهم باطن قرآن بدون وجود قرائن روشن ، يا تفسيرهايى كه از شخص پيغمبر و امامان معصوم (عليهم السلام ) رسيده است جائز نيست ، و وجود بطون براى قرآن نبايد دستاويزى براى هوسبازان و منحرفان شود كه آيات قرآن را هرگونه بخواهند به ميل خود تفسير كنند.

 

منبع:

تفسير نمونه ج26 ص6،9،10،11