میترائیسم یا آیین مهر پرستی ؛ اساس مهرپرستی بر این اعتقاد است که مهر، خدای بزرگ است و خدایان دیگر کوچکتر از اویند. میترائیسم بر اساس پرستش آتش و پرستش قوای طبیعت مثل باد؛ طوفان؛ خرمی، بهار؛ آسمان؛ کوه و جنگل، شب و پرداختن به سحر و جادو است و لازمه پرستش قوای طبیعت و اعتقاد به ارواح خبیث و طیب که دست اندرکار جهان می باشند. میترائیسم بر اساس پرستش آتش و مهر است. «مهر» خدایی است در خورشید نه خود خورشید و اصالت را از آن جادوگر می داند یعنی ممکن نست در جامعه ای جادوگری باشد اما جادوگر نباشد. (قدیانی، عباس، تاریخ ادیان و مذاهب در ایران،تهران: انیس، 1376، ص 94)با وجود همه سوابق و اطمینان به این که مهر یا «میترا» یک ایزد ایرانی است، رواج «مهرپرستی» به عنوان دین ویژه در مغرب بوده است. به طور کلی منطقه نفوذ آیین «مهرپرستیی» اروپا بویژه ایتالیا، شبه جزیره بالکان و اطراف رودخانه های راین و دانوب بوده و همچنین از آثار باقی مانده می توان به مهرپرستی در سوریه و شمال بین النهرین و نواحی شمالی آفریقا نیر اشاره کرد. (باقری، مهری، دین های ایرانی پیش ازاسلام، دانشگاه تبریز، 1376، ص154)ریچارد فرای در «مکتب ایرانی» صورتی تاریخی از نظریه «ملی‌گرایی اشراقی» را ترسیم می‌کند که مخرج مشترکی از ریشه‌های ناسیونالیستی و آئین‌های صوفیانة شرقی است؛ فرای «فرقه میترائیسم» (آئین مِهرپرستی) را نمونه برجستة بازگشت به سنت‌ باستانی ایران و از پایه‌های اشراقیِ «مکتب ایرانی» می‌دانست. فراماسونر‌ها دلبستگی زیادی به این فرقه دارند و به همین جهت نیز برخی آداب میان فراماسونری و میترائیسم مشترک است. از طرفی، ماهیتِ بسیاری از فرقه‌های صوفی‌گری در ایران با عقاید میترائیسم به عنوان «دین مهر» پیوند خورده است و مورخان انگلیسی رواج اصطلاحات میترائیسم مانند «مهراب» در شعر عرفانی و ادبیاتِ سلسله صوفیه را نشانه چنین پیوندهایی معرفی می‌کنند.
نویسنده ماسون قرن نوزدهمی، «آلبرت پایک» بیان می‌دارد که فراماسونری «جانشین مدرن» آئین‌های باستانی بود و «سر ساموئل دیل» از میترائیسم به عنوان «فراماسونری قدسی» یاد می‌کند. شباهت‌هایی قطعی میان این دو وجود دارد. به مانند فراماسونری، میترائیسم نیز به درجات و سطوح مختلف تقسیم می‌شود که هر یک مراسم و آداب نمادین ویژه خود را داشت. همان‌طور که در فراماسونری، نوع‌دوستی و مهر اهمیت زیادی داشت، میترائیست‌ها نیز یکدیگر را «برادر» می‌خواندند.(جرمی هاروود ،تاریخچه فراماسونری در جهان ، ترجمه علی شیعه علی ،
www.iiketab.com/ebook/ebook42.html )