پاسخ اجمالی: شیعه معتقد است: پدر ، مادر و اجداد هیچ یک از پیامبران مشرک و بتپرست نبوده، بلکه همه آنان موحد و خداپرست بودند. همچنین میتوان گفت: بنابر اعتقادات شیعه پیامبران معصومند و به جهت آنکه آنها در جایگاه هدایتگری مردم قرار دارند، اگر از نسب درستی برخوردار نباشند، امکان دارد که باعث انزجار مردم و پیروی نکردن از آنها شود.
پاسخ تفصیلی:
عقیده شیعه درباره موحد بودن اجداد پیامبر(ص):
پاکدامنى پدران و مادران پیامبر از اصول اساسى عقاید شیعه امامیه است . پیروان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) با استفاده از نظرات آن پیشوایان الهى، معتقدند که همه اجداد رسول گرامى اسلام(ص) مؤمن و خداپرست بودهاند. گروهى از آنان توانستهاند ایمان خویش را اظهار کنند و گروهى دیگر ایمان خویش را پنهان کرده و در درون، بر ایمان خویش استوار بودند.
کلام برخی از دانشمندان بزرگ شیعه :
1. شیخ صدوق(متوفای 386ق): «اعتقاد ما درباره پدر و اجداد پیامبر(ص) آن است که همه آنها از حضرت آدم(ع) تا پدرش مسلمان بودهاند».[1]
2. شیخ مفید(متوفای 413ق): «پدر و اجداد پیامبر(ص) تا حضرت آدم(ع) موحّد بوده و بر حسب آنچه ابوجعفر شیخ صدوق فرمود به خداوند ایمان آورده بودند، و شیعه بر این امر اجماع دارد».[2]
وی در جاى دیگر میگوید: «علماى امامیّه اتفاق دارند که پدر و اجداد رسول خدا(ص) از حضرت آدم(ع) تا عبداللَّه بن عبدالمطلب به خداوند عزّوجلّ ایمان آورده و به توحید اعتراف نمودهاند».[3]
3. شیخ طوسى(460ق): «نزد اصحاب ما به اثبات رسیده که در میان اجداد پیامبر کافر وجود نداشته است و دلیل آنان اجماع فرقه بر حقّ است و در جاى خود به اثبات رسیده که اجماع آنان به جهت دخول معصوم در بین آنها ، حجّت است. در این مسئله اختلافى بین امامیه نیست».[4]
4. علامه حلی(متوفای 726ق): «شیعه امامیه بر آنند که پیامبر باید از پستى پدران و آلودگى مادران و از صفتهاى زشت و کارهایى چون تمسخر که مقام آدمى را فرو میآورد پیراسته باشد؛ زیرا این امور منزلت و قدر او را در قلب انسانها حقیر میکند و مردم از پیروى او پرهیز مینمایند».[5]
ادله ایمان پدر و اجداد پیامبر اسلام(ص)
شیعه امامیه بر مدعاى خود دلایلى ذکر کردهاند که به برخى از آنها اشاره میکنیم:
1. اجماع شیعه امامیه بر ایمان جمیع آباء و اجداد پیامبر(ص).[6]
2. استدلال به این سخن خداوند متعال: «الَّذی یَراکَ حینَ تَقُومُ، وَ تَقَلُّبَکَ فِی السّاجِدینَ»؛[7] هم او که تو را هنگامى که [براى عبادت ] میایستى میبیند، و گردش و حرکت تو را در میان سجده کنندگان [مشاهده میکند].
معناى آیه آن است که خداوند متعال روح پیامبر خدا(ص) را از سجده کنندهاى به سجده کننده ای دیگر منتقل میکند؛ طبق این معنا آیه دلالت دارد بر اینکه جمیع آباء پیامبر با ایمان و خداپرست بودهاند.[8]3. از جمله ادله ایمان عبدالمطلب – جدّ پیامبر اسلام(ص) – کلام و دعاى او هنگام هجوم ابرهه حبشى به مکه براى خراب نمودن کعبه است؛ زیرا در این هنگام حضرت عبدالمطلب به بُتها پناه نبرد، بلکه براى حمایت کعبه بر خداوند متعال توکّل نمود![9]
4. همچنین میتوان گفت: بنا بر اعتقادات شیعه ، پیامبران معصومند و به جهت آنکه آنها در جایگاه هدایتگری مردم قرار دارند، اگر از نسب درستی برخوردار نباشند، امکان دارد که باعث انزجار مردم و پیروی نکردن از آنها شود.[10]
ایمان پدر و اجداد پیامبر اسلام(ص) از دیدگاه روایات
روایات فراوانى وجود دارد که دلالت بر ایمان پدر و اجداد پیامبر اسلام دارد :
پیامبر اکرم(ص):
«خداوند چون خواست مرا خلق کند، مرا نطفهاى پاک آفرید، آنگاه آنرا در صلب پدرم آدم(ع) قرار داد. پیوسته آن نطفه را از صلب پاکى به رحم پاکى تا نوح و ابراهیم(ع) منتقل نمود و اینچنین بود تا به عبدالمطلب رسید. پس مرا بدیهاى جاهلیت اصابت نکرده است».[11]
امام على(ع):
« خداوند پیامبران را در بهترین جایگاه به ودیعت گذارد و در بهترین مکانها استقرارشان داد. از صلب کریمانه پدران به رحم پاک مادران منتقل کرد که هرگاه یکى از آنان درگذشت دیگرى براى پیشبرد دین خدا بپاخاست تا آنکه کرامت اعطای نبوت از طرف خداى سبحان به حضرت محمّد(ص) رسید، نهاد اصلى وجود او را از بهترین معدن استخراج کرد ، نهال وجود او را در اصیلترین و عزیزترین سرزمینها کاشت و آبیارى کرد، او را از همان درختى که دیگر پیامبران و امینان خود را از آن آفرید، به وجود آورد، عترت او بهترین عترتها ، خاندانش بهترین خاندانها و درخت وجودش بهترین درختان است. در حرم امن الهى رویید و در آغوش خانواده کریمى بزرگ شد. شاخههاى بلند آن سر به آسمان کشید که دست کسى به میوه آن نمیرسد».[12]
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این موضوع می توانید به این کتابهامراجعه کنید :
فروغ ابدیت :آیت الله جعفر سبحانی.
زندگانی حضرت محمد(ص):رسولی محلاتی.
پی نوشت:
[1]. شیخ صدوق ، الاعتقادات، ص 110، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ دوم ، 1414ق.
[2]. شیخ مفید، تصحیح اعتقادات الإمامیة، ص 139، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
[3]. شیخ مفید، أوائل المقالات، ص 45، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول ، 1413ق.
[4]. شیخ طوسی، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، ص 217، بیروت، دار الأضواء، چاپ دوم ، 1406ق.
[5]. علامه حلی، نهج الحقّ و کشف الصدق، ص 159 – 160، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، چاپ اول، 1982م.
[6]. جمیل حمود، محمد، الفوائد البهیة فی شرح عقائد الإمامیة، ج 1، ص 479، بیروت، مؤسسة الأعلمی ، چاپ دوم ، 1421ق.
[7]. شعراء، 218 – 219.
[8]. التبیان فی تفسیر القرآن، ج 8، ص 68، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا
[9]. ر.ک: شیخ مفید، الأمالی، ص 313، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق
[10]. ر.ک: «اصلاب شامخه و ارحام مطهره»، سؤال 11812؛ «ضرورت عصمت و راه های تشخیص آن در امام(ع)»، سؤال 258.
[11]. شیخ طوسی، الامالی، ص 500، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.
[12]. نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، خطبه 94، ص 139، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
پاسخ تفصیلی:
عقیده شیعه درباره موحد بودن اجداد پیامبر(ص):
پاکدامنى پدران و مادران پیامبر از اصول اساسى عقاید شیعه امامیه است . پیروان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) با استفاده از نظرات آن پیشوایان الهى، معتقدند که همه اجداد رسول گرامى اسلام(ص) مؤمن و خداپرست بودهاند. گروهى از آنان توانستهاند ایمان خویش را اظهار کنند و گروهى دیگر ایمان خویش را پنهان کرده و در درون، بر ایمان خویش استوار بودند.
کلام برخی از دانشمندان بزرگ شیعه :
1. شیخ صدوق(متوفای 386ق): «اعتقاد ما درباره پدر و اجداد پیامبر(ص) آن است که همه آنها از حضرت آدم(ع) تا پدرش مسلمان بودهاند».[1]
2. شیخ مفید(متوفای 413ق): «پدر و اجداد پیامبر(ص) تا حضرت آدم(ع) موحّد بوده و بر حسب آنچه ابوجعفر شیخ صدوق فرمود به خداوند ایمان آورده بودند، و شیعه بر این امر اجماع دارد».[2]
وی در جاى دیگر میگوید: «علماى امامیّه اتفاق دارند که پدر و اجداد رسول خدا(ص) از حضرت آدم(ع) تا عبداللَّه بن عبدالمطلب به خداوند عزّوجلّ ایمان آورده و به توحید اعتراف نمودهاند».[3]
3. شیخ طوسى(460ق): «نزد اصحاب ما به اثبات رسیده که در میان اجداد پیامبر کافر وجود نداشته است و دلیل آنان اجماع فرقه بر حقّ است و در جاى خود به اثبات رسیده که اجماع آنان به جهت دخول معصوم در بین آنها ، حجّت است. در این مسئله اختلافى بین امامیه نیست».[4]
4. علامه حلی(متوفای 726ق): «شیعه امامیه بر آنند که پیامبر باید از پستى پدران و آلودگى مادران و از صفتهاى زشت و کارهایى چون تمسخر که مقام آدمى را فرو میآورد پیراسته باشد؛ زیرا این امور منزلت و قدر او را در قلب انسانها حقیر میکند و مردم از پیروى او پرهیز مینمایند».[5]
ادله ایمان پدر و اجداد پیامبر اسلام(ص)
شیعه امامیه بر مدعاى خود دلایلى ذکر کردهاند که به برخى از آنها اشاره میکنیم:
1. اجماع شیعه امامیه بر ایمان جمیع آباء و اجداد پیامبر(ص).[6]
2. استدلال به این سخن خداوند متعال: «الَّذی یَراکَ حینَ تَقُومُ، وَ تَقَلُّبَکَ فِی السّاجِدینَ»؛[7] هم او که تو را هنگامى که [براى عبادت ] میایستى میبیند، و گردش و حرکت تو را در میان سجده کنندگان [مشاهده میکند].
معناى آیه آن است که خداوند متعال روح پیامبر خدا(ص) را از سجده کنندهاى به سجده کننده ای دیگر منتقل میکند؛ طبق این معنا آیه دلالت دارد بر اینکه جمیع آباء پیامبر با ایمان و خداپرست بودهاند.[8]3. از جمله ادله ایمان عبدالمطلب – جدّ پیامبر اسلام(ص) – کلام و دعاى او هنگام هجوم ابرهه حبشى به مکه براى خراب نمودن کعبه است؛ زیرا در این هنگام حضرت عبدالمطلب به بُتها پناه نبرد، بلکه براى حمایت کعبه بر خداوند متعال توکّل نمود![9]
4. همچنین میتوان گفت: بنا بر اعتقادات شیعه ، پیامبران معصومند و به جهت آنکه آنها در جایگاه هدایتگری مردم قرار دارند، اگر از نسب درستی برخوردار نباشند، امکان دارد که باعث انزجار مردم و پیروی نکردن از آنها شود.[10]
ایمان پدر و اجداد پیامبر اسلام(ص) از دیدگاه روایات
روایات فراوانى وجود دارد که دلالت بر ایمان پدر و اجداد پیامبر اسلام دارد :
پیامبر اکرم(ص):
«خداوند چون خواست مرا خلق کند، مرا نطفهاى پاک آفرید، آنگاه آنرا در صلب پدرم آدم(ع) قرار داد. پیوسته آن نطفه را از صلب پاکى به رحم پاکى تا نوح و ابراهیم(ع) منتقل نمود و اینچنین بود تا به عبدالمطلب رسید. پس مرا بدیهاى جاهلیت اصابت نکرده است».[11]
امام على(ع):
« خداوند پیامبران را در بهترین جایگاه به ودیعت گذارد و در بهترین مکانها استقرارشان داد. از صلب کریمانه پدران به رحم پاک مادران منتقل کرد که هرگاه یکى از آنان درگذشت دیگرى براى پیشبرد دین خدا بپاخاست تا آنکه کرامت اعطای نبوت از طرف خداى سبحان به حضرت محمّد(ص) رسید، نهاد اصلى وجود او را از بهترین معدن استخراج کرد ، نهال وجود او را در اصیلترین و عزیزترین سرزمینها کاشت و آبیارى کرد، او را از همان درختى که دیگر پیامبران و امینان خود را از آن آفرید، به وجود آورد، عترت او بهترین عترتها ، خاندانش بهترین خاندانها و درخت وجودش بهترین درختان است. در حرم امن الهى رویید و در آغوش خانواده کریمى بزرگ شد. شاخههاى بلند آن سر به آسمان کشید که دست کسى به میوه آن نمیرسد».[12]
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این موضوع می توانید به این کتابهامراجعه کنید :
فروغ ابدیت :آیت الله جعفر سبحانی.
زندگانی حضرت محمد(ص):رسولی محلاتی.
پی نوشت:
[1]. شیخ صدوق ، الاعتقادات، ص 110، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ دوم ، 1414ق.
[2]. شیخ مفید، تصحیح اعتقادات الإمامیة، ص 139، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
[3]. شیخ مفید، أوائل المقالات، ص 45، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول ، 1413ق.
[4]. شیخ طوسی، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، ص 217، بیروت، دار الأضواء، چاپ دوم ، 1406ق.
[5]. علامه حلی، نهج الحقّ و کشف الصدق، ص 159 – 160، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، چاپ اول، 1982م.
[6]. جمیل حمود، محمد، الفوائد البهیة فی شرح عقائد الإمامیة، ج 1، ص 479، بیروت، مؤسسة الأعلمی ، چاپ دوم ، 1421ق.
[7]. شعراء، 218 – 219.
[8]. التبیان فی تفسیر القرآن، ج 8، ص 68، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا
[9]. ر.ک: شیخ مفید، الأمالی، ص 313، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق
[10]. ر.ک: «اصلاب شامخه و ارحام مطهره»، سؤال 11812؛ «ضرورت عصمت و راه های تشخیص آن در امام(ع)»، سؤال 258.
[11]. شیخ طوسی، الامالی، ص 500، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.
[12]. نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، خطبه 94، ص 139، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.