بحث مومن حقیقی و کافر حقیقی که در قرآن کریم استعمال شده است, مربوط به مراتب ایمان و کفر است. از آنجایی که کفر و ایمان دارای مراتب هستند و در افراد به صورت نسبی وجود دارد, مرتبه نهایی کفر را قرآن کریم تحت عنوان (الکافرون حقا) و مرتبه نهایی ایمان را (المومنون حقا) مطرح کرده است.البته هر فرد با ایمانی از مرتبه ای از ایمان برخوردار است, ولی مومن حقیقی کسی است که به درجات نهایی ایمان و نتایج آن راه یافته باشد. به عنوان نمونه در ذیل جمله «اولئک هم المومنون حقا» در روایتی آمده است: طبرانى از حارث بن مالک انصارى روایت کرده که وقتى از رسول خدا(صلى الله علیه و آله ) مى گذشت حضرت پرسید حارث حالت چطور است ؟ عرض کرد مؤ من حقیقى شده ام ، فرمود: فکر کن و حرف بزن براى هر چیزى حقیقتى است ، حقیقت ایمان تو چیست ؟ عرض کرد نفس خود را از دنیا گریزان و بى رغبت کرده ام، و در نتیجه همه شب را به عبادت مى گذرانم ، و روزم را به روزه و تشنگى ، و گویا اهل بهشت را مى بینم که در بهشت به دیدار یکدیگر مى روند، و گویا اهل جهنم را مى بینم که از ناله و فریاد صدا به صداى هم داده اند، حضرت سه مرتبه فرمود: حارث درست شناخته اى از دست مده . این روایت از طرق شیعه نیز به سندهاى متعددى وارد شده .
ترجمه تفسیر المیزان ج9, ص 19 (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 1/105114)