مگر قلم مقدس است كه قرآن به آن سوگند خورده است؟

خداى متعال در اولين آيه از سوره«قلم» مى فرمايد: «وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ»سوگند به قلم و آنچه را با قلم مى نويسند.
چه سوگند عجيبى؟! در واقع، آنچه در اينجا به آن سوگند ياد شده است، ظاهراً موضوع كوچكى است: يك قطعه نى، و يا چيزى شبيه به آن، و كمى ماده سياه رنگ، و سپس سطورى كه بر صفحه كاغذ ناچيز رقم زده مى شود.
اما، در واقع اين همان چيزى است كه، سرچشمه پيدايش تمام تمدن هاى انسانى، و پيشرفت و تكامل علوم، و بيدارى انديشه ها و افكار، و شكل گرفتن مذهب ها، و سرچشمه هدايت و آگاهى بشر است، تا آنجا كه دوران زندگى بشر را، به دو دوران تقسيم مى كند: «دوران تاريخ» و «دوران قبل از تاريخ».
دوران تاريخ بشر، از زمانى شروع مى شود كه، «خط» اختراع شد، و انسان توانست ماجراى زندگى خود را بر صفحات نقش كند، و يا به تعبير ديگر، دورانى است كه انسان دست به قلم گرديد، و از او «ما يَسْطُرُون» يادگار ماند.
عظمت اين سوگند، هنگامى آشكارتر مى شود كه، توجه داشته باشيم آن روزى كه اين آيات نازل گشت، نويسنده و ارباب قلمى در محيط «مكّه» وجود نداشت، و اگر كسانى مختصر سواد خواندن و نوشتن را داشتند، تعداد آنها در كل سرزمين «مكّه» كه مركز عبادى، سياسى و اقتصادى «حجاز» بود، به بيست نفر نمى رسيد.
آرى، سوگند به قلم ياد كردن، در چنان محيطى، عظمت خاصى دارد.
و جالب اين كه: در نخستين آياتى كه در «جبل النور» و غار «حرا» بر قلب پاك پيامبر(صلى الله عليه وآله) نازل شد نيز، به مقام والاى قلم اشاره شده، آنجا كه مى فرمايد: «اقْرَاْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ * خَلَقَ الاِْنْسانَ مِنْ عَلَق * اقْرَاْ وَ رَبُّكَ الاْ َكْرَمُ * الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ * عَلَّمَ الاِْنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ»[1] و از همه جالب تر اين كه همه اين سخنان، از زبان كسى تراوش مى كند كه، خودش درس نخوانده بود، و هرگز به مكتب نرفت و خط ننوشت، و اين هم دليل بر آن است كه: چيزى جز وحى آسمانى نيست.
بعضى از مفسران، «قلم» را در اينجا به قلمى تفسيركرده اند كه، فرشتگان بزرگ خدا وحى آسمانى را با آن مى نويسند، و يا نامه اعمال آدميان را با آن رقم مى زنند، ولى مسلّماً آيه، مفهوم گسترده اى دارد كه، اين تفسيربيان يكى از مصداق هاى آن است، همان گونه كه «ما يَسْطُرُون» نيز مفهوم وسيعى دارد، و تمام آنچه را در طريق هدايت، تكامل فكرى، اخلاقى و عملى بشر، به رشته تحرير مى آورند، شامل مى شود و منحصر به وحى آسمانى يا اعمال انسان ها نيست.[2] پي نوشت:
[1] . بخوان به نام پروردگارت كه مخلوقات را آفريد. و انسان را از خون بسته اى ايجاد كرد . بخوان به نام پروردگار بزرگت . هم او كه انسان را به وسيله قلم تعليم داد . و آنچه را نمى دانست به او آموخت.
[2] . تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، چاپ26، ج24،ص376